Lecytyna − co to za substancja, dlaczego stosuje się ją na pamięć?

Co to jest lecytyna?

Lecytyna składa się z mieszaniny fosfolipidów i innych związków: fosfatydylocholiny, fosfatydyloetanoloaminy, fosfatydyloinozytolu, fosfatydyloseryny, kwasów tłuszczowych, triglicerydów i węglowodanów. Największe znaczenie dla naszego organizmu ma fosfatydylocholina. Lecytyna jest w żółtkach jaj, wątrobie zwierzęcej, soi, słoneczniku. Dzięki swoim właściwościom znalazła zastosowanie jako składnik suplementów diety, kosmetyków, jest także wykorzystywana w przemyśle spożywczym.

Lecytyna na pamięć, na wątrobę. Właściwości i działanie lecytyny

• Lecytyna dzięki swojej budowie chemicznej wspiera produkcję acetylocholiny – neuroprzekaźnika odpowiedzialnego za pamięć i koncentrację.
• Jest składnikiem błon komórkowych – poprawia ich integralność, a w komórkach nerwowych wspiera przekazywanie sygnałów i osłania przed uszkodzeniami.
• Bierze udział w detoksykacji organizmu i usprawnia metabolizm tłuszczów.
• Ponadto działa hepatoprotekcyjnie poprzez możliwość zmniejszenia poziomu enzymów wątrobowych i zapobiegania stłuszczeniu wątroby. Niektóre badania kliniczne udowadniają korzyści wykorzystania lecytyny w leczeniu łagodnych zaburzeń poznawczych i niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby.
• Lecytyna wpływa też na poziom homocysteiny we krwi (w nadmiarze może ona prowadzić do rozwoju miażdżycy i innych chorób sercowo-naczyniowych). Oprócz tego składniki lecytyny wpływają korzystnie na elastyczność błon erytrocytów.
• Lecytyna odgrywa także rolę w utrzymaniu struktury mikrokosmków jelitowych i wchłanianiu lipidów, co ma znaczenie przy niedoborach tłuszczowych witamin (A, D, E, K).
• W kosmetyce z kolei lecytyna działa jako składnik nawilżający, zmiękczający, ułatwiający przenikanie substancji aktywnych. Jest stosowana w preparatach do skóry suchej, dojrzałej i wrażliwej, w kremach i balsamach przeciwzmarszczkowych oraz regenerujących. W recepturach dermokosmetycznych lecytyna stanowi także składnik tzw. systemów nośnikowych, które zwiększają przenikanie substancji aktywnych przez warstwę rogową naskórka.
• W przemyśle spożywczym lecytyna pełni funkcję emulgatora (tzw. emulgator lecytyny, E322), czyli stabilizuje połączenie tłuszczu z wodą, poprawiając strukturę i trwałość produktów. Jest obecna w pieczywie, czekoladzie, margarynie.

Lecytyna sojowa, rzepakowa, słonecznikowa – czym się różnią?

W preparatach i suplementach diety zwykle stosowana jest lecytyna pochodząca z soi, słonecznika lub rzepaku.

• Lecytyna sojowa jest najbogatsza w fosfatydylocholinę i stanowi podstawę większości preparatów. Niemniej dość często powoduje reakcje alergiczne, a większość upraw soi (głównie w Stanach Zjednoczonych i Ameryce Południowej) to odmiany genetycznie zmodyfikowane (GMO). W taniej lecytynie sojowej używanej do celów technicznych (np. jako odczynnik chemiczny) mogą znajdować się zanieczyszczenia pozostałościami rozpuszczalników. Warto zatem wybierać produkty z certyfikowaną lecytyną wolne od pozostałości chemicznych.
• Bezpieczniejszym wyborem okazuje się często lecytyna rzepakowa. Jest bogata w fosfatydyloserynę wspierającą funkcje poznawcze. W porównaniu z lecytyną sojową ma niską alergenność i dobry profil kwasów tłuszczowych.
• Trzeci wybór to lecytyna słonecznikowa. Zawiera ona większe ilości fosfatydyloinozytolu, co znacząco wpływa na stabilność błon komórkowych. Jest wolna od GMO i hipoalergiczna.

Lecytyna w płynie czy w kapsułkach?

Zdecydowana większość preparatów z lecytyną to suplementy diety. Nie oznacza to jednak, że są niskiej jakości. Pamiętajmy jednak, że suplementacja powinna być skonsultowana z lekarzem. Zwłaszcza w przypadku dzieci poniżej 3. roku życia i osób przyjmujących inne leki.

• Warto wybierać te produkty, które są standaryzowane, np. o określonej zawartości fosfatydylocholiny. Często są one łączone z innymi składnikami, np. witaminami z grupy B czy koenzymem Q10, dzięki czemu zwiększone jest pozytywne działanie na mózg, układ nerwowy czy krążenia. Z kolei preparaty dla osób aktywnych fizycznie mogą zawierać lecytynę w połączeniu z elektrolitami lub adaptogenami, co wspiera zdolność organizmu do regeneracji i wysiłku.
• W aptekach lecytyna jest dostępna jako kapsułki, płyn, proszek, syrop, tabletki do ssania czy preparaty z lecytyną w postaci liposomalnej. Różnią się stopniem przyswajania substancji – najlepiej przyswajana jest lecytyna liposomalna, a następnie postacie płynne.
• Warto wybierać produkty bez sztucznych dodatków, cukrów i alkoholu.
• Dla dzieci i osób starszych zalecane są preparaty do ssania lub syropy, które są łagodniejsze dla przewodu pokarmowego i łatwiejsze do podania.

Lecytyna rano czy wieczorem? Dawkowanie

Standardowe dawki mieszczą się w przedziale 500–2000 mg dziennie. Poleca się przyjmowanie preparatów razem z posiłkiem, ponieważ zwiększa on przyswajanie lecytyny. Rano warto ją zażyć dla poprawy funkcji kognitywnych, natomiast wieczorem dla działania hepatoprotekcyjnego.

Ashwagandha czy lecytyna?

Niektórzy zastanawiają się, czy ashwagandha jest lepsza niż lecytyna. To substancje innego rodzaju, lecytyna jest fosfolipidem, a ashwagandha – ziołem adaptogennym. Obie substancje mają wysoki profil bezpieczeństwa, ale różnią się mechanizmem działania. Choć lecytyna może pośrednio wpływać na nastrój poprzez wspomaganie układu nerwowego, nie wykazuje działania uodporniającego na stres tak, jak ashwagandha.

>> Jak się uspokoić? Metody relaksacyjne, leki i zioła na uspokojenie

Lecytyna – skutki uboczne

Lecytyna uznawana jest za związek bezpieczny, o ile jest stosowana w zalecanych dawkach. Niemniej jak w przypadku każdego preparatu mogą pojawić się działania niepożądane. Głównie dotyczą one układu pokarmowego:

• uczucie pełności,
• luźne stolce,
• wzdęcia.

Niekiedy ze względu na wysoką podaż choliny może się pojawić nieprzyjemny zapach potu. Dodatkowo mogą wystąpić zmiany nastroju, senność i ból głowy, szczególnie u osób, które mają problemy z metylacją. U tych pacjentów zaleca się zachowanie ostrożności ze względu na większą wrażliwość na wysokie dawki choliny.

Przeciwwskazania do stosowania lecytyny

• Alergia na soję (wówczas najlepiej wybierać lecytynę słonecznikową lub rzepakową).
• Choroby związane z nadmiarem choliny, np. trimetyloaminuria (zespół rybiego zapachu).
• Choroba Wilsona (niektóre źródła lecytyny jak wątroba czy podroby mogą zwierać spore ilości miedzi, co jest niekorzystne dla osób dotkniętych tą chorobą).
• Nadczynność tarczycy (bardzo wysokie dawki choliny mogą wpływać na metabolizm hormonów i stymulację osi podwzgórze – przysadka – tarczyca).

Lecytyna a ciąża

Lecytyna bywa stosowana w praktyce klinicznej w czasie laktacji, chociaż w tym przypadku – poza wskazaniami. Dotyczy to zwłaszcza przypadku nawracającego zatykania kanalików mlecznych. Dane na ten temat są jednak ograniczone. Według aktualnych zaleceń nie stwierdzono jednoznacznie szkodliwego wpływu lecytyny w zalecanych dawkach, ale suplementacja powinna być prowadzona pod kontrolą lekarza (w przypadku kobiet w ciąży nie zaleca się przekraczania dawki choliny 450 mg dziennie.

>> Kalendarz ciąży Apteline