Adaptogeny – czym są? Opinie, działanie, zastosowanie

Adaptogeny – co to jest? Definicja

Zgodnie z definicją adaptogeny to substancje pozwalające na przystosowanie się organizmu do niekorzystnych warunków środowiskowych. Są to z reguły substancje naturalnego pochodzenia, które charakteryzuje nieszkodliwość i niespecyficzne działanie normalizujące.

Jak działają adaptogeny?

Mechanizm działania adaptogenów polega na wzmacnianiu zdolności organizmu do radzenia sobie ze stresem, co odbywa się poprzez wspomaganie jego prawidłowych funkcji fizjologicznych. Choć własności adaptogenów nie zostały do końca poznane, to przyjmuje się, że:

• posiadają one właściwości przeciwstresowe, ponieważ stabilizują działanie układu neuro-endokrynnego – głównie przez oddziaływanie na podwzgórze i regulowanie poziomu hormonów stresu (przede wszystkim kortyzolu),
• wspomagają modulowanie i wzmacnianie układu odpornościowego,
• eliminują negatywne skutki immunosupresji wywołanej stresem,
• wykazują działanie antyoksydacyjne – chronią przed negatywnym działaniem wolnych rodników,
• wspomagają odnawianie funkcji układu immunologicznego traconych wraz z wiekiem,
• pośrednio redukują ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych.

Adaptogeny – efekty stosowania

Wielokierunkowy wpływ adaptogenów na funkcjonowanie organizmu pozwala na osiągnięcie następujących efektów:

• łatwiejsze przystosowanie (adaptacja) do działania stresorów,
• zmniejszenie podatności na zachwianie równowagi procesów fizjologicznych w organizmie – zachowanie homeostazy organizmu,
• poprawa odporności organizmu,
• redukcja poziomu lęku,
• poprawa jakości snu i lepsza regeneracja organizmu podczas snu,
• poprawa ogólnego samopoczucia,
• zwiększenie zdolności koncentracji, uwagi i zapamiętywania,
• wzrost witalności i wytrzymałości organizmu,
• poprawa sprawności seksualnej,
• zwiększenie siły fizycznej, napięcia mięśniowego i wydajności organizmu podczas intensywnego wysiłku czy uprawiania sportu,
• usprawnienie procesów trawienia oraz pracy układu oddechowego, moczowego, wątroby, narządu wzroku,
• wspomaganie oczyszczania organizmu z toksyn,
• szybsza rekonwalescencja po przebytych chorobach.

Kto może stosować adaptogeny?

Szerokie efekty działania adaptogenów pozwalają na ich zastosowanie w następujących przypadkach:

• u pacjentów po przebytych chorobach, w okresie rekonwalescencji oraz w leczeniu sanatoryjnym, ponieważ każde schorzenie, uraz, wypadek czy hospitalizacja wiąże się ze stresem, który wpływa negatywnie na homeostazę organizmu; stosowanie w tym przypadku adaptogenów stanowi element odnowy biologicznej i pozwala na odzyskanie sprawności fizycznej i psychicznej,
• u ludzi aktywnych fizycznie i uprawiających sport, ponieważ wysiłek fizyczny prowadzi do powstania stresu wysiłkowego; w tym przypadku adaptogeny pomagają przystosować się to stresu, zwiększają siłę mięśniową, wydolność, witalność i odporność organizmu,
• w profilaktyce przeciwstarzeniowej, ponieważ działają przeciwutleniająco – redukują negatywny wpływ wolnych rodników, zmniejszają przewagę procesów katabolicznych nad anabolicznymi oraz niwelują przewlekłe stany zapalne, przez co spowalniają biologiczny proces starzenia,
• w profilaktyce chorób cywilizacyjnych, ponieważ stanowią istotny element utrzymania homeostazy organizmu, a w konsekwencji zdrowia (podobnie jak zmiany w stylu życia, takie jak zwiększenie aktywności fizycznej, odpowiednia dieta, unikanie używek i regularne badania przesiewowe).

Królowa adaptogenów – ashwagandha

Ashwagandha, a właściwie witania ospała (Withania somnifera), zwana też żeń-szeniem indyjskim, to niewielki krzew występujący naturalnie w klimacie tropikalnym i subtropikalnym. Jej owoce oraz korzenie są źródłem cennych biologicznie związków: alkaloidów, witanolidów, sitoinozydów oraz saponin. Przez niektórych ashwaghandha nazywana jest królową adaptogenów.

Jako adaptogen ashwagandha:

• działa uspokajająco – wspomaga leczenie stanów lękowych, myśli depresyjnych, bezsenności wynikającej ze stresu i zmęczenia,
• reguluje pracę układu endokrynnego przez stymulowanie tarczycy, jąder i nadnerczy,
• hamuje objawy okołomenopauzalne,
• zwalcza zespoły bólowe szyi i pleców oraz zespół niespokojnych nóg,
• pomaga uzupełnić poziom żelaza w organizmie i przeciwdziała anemii,
• UWAGA! może nasilać działanie leków nasennych.

>> Ashwagandhę znajdziecie w wielu prepartach - sprawdź w jakich

Różeniec górski to również adaptogen

Różeniec górski (Rhodiola rosea) to niewielka bylina występująca na całym obszarze okołobiegunowym, również w Polsce. Surowcem zielarskim jest jego kłącze z korzeniami bogate we flawonoidy i glikozydy salidrozydu, rozin, rozawin i rozarin.

Różeniec górski wykazuje pozytywne działanie na organizm:

• działa pobudzająco – stymuluje układ nerwowy, poprawia koncentrację i zdolność do zapamiętywania, poprawia refleks, redukuje zmęczenie,
• reguluje ciśnienie krwi,
• wytęża wzrok i słuch,
• zwiększa wydolność seksualną,
• redukuje objawy depresyjne,
• usuwa zmęczenie szczególnie u osób starszych,
• UWAGA! może utrudniać zasypianie, dlatego zaleca się przyjmowanie jego preparatów w godzinach porannych.

Adaptogeny – jak działa żeń-szeń?

Żeń-szeń właściwy, wszechlek żeń-szeń (Panax ginseng) to roślina lecznicza tradycyjnej medycyny dalekowschodniej, która na stałe zagościła także w medycynie europejskiej. Jego korzeń w kształcie sylwetki człowieka zawiera ginsenozydy i panaksany.

Preparaty żeń-szenia:

• działają pobudzająco – usuwają objawy zmęczenia, zwiększają wydolność fizyczną, poprawiają funkcje kognitywne,
• posiadają aktywność przeciwmiażdżycową – obniżają poziom cholesterolu LDL i podwyższają HDL oraz zapobiegają ich odkładaniu w ścianach naczyń krwionośnych,
• działają przeciwcukrzycowo – obniżają poziom glukozy we krwi,
• wykazują działanie przeciwnowotworowe – chronią organizm przed działaniem szkodliwych czynników (promieniowania, toksyn i kancerogenów),
• działają radioochronnie podczas radioterapii nowotworów,
• wzmagają aktywność seksualną,
• wzmacniają system odpornościowy,
• UWAGA! mogą powodować interakcje z lekami przeciwcukrzycowymi, przeciwdepresyjnymi, przeciwpsychotycznymi, benzodiazepinami i inhibitorami pompy protonowej.

>> Sprawdź, gdzie znajdziesz żeń-szeń

Adaptogeny – cytryniec chiński

Pochodzący z Azji cytryniec chiński (Schizandra chinensis) jest zwany rośliną o pięciu smakach, a szczególną wartość leczniczą mają jego owoce.

Jako adaptogen stosowane są ze względu na działanie:

• tonizujące i wzmacniające układ nerwowy – przeciwdziałają zmęczeniu fizycznemu i psychicznemu oraz depresji, poprawiają ogólny nastrój,
• przeciwstarzeniowe,
• antyoksydacyjne wobec hepatocytów,
• przeciwmiażdżycowe,
• zapobiegające anemii.

Eleuterokok kolczasty – działanie adaptogenu

Eleuterokok kolczasty (Eleutherococcus senticosus) to niewielki krzew będący w całości surowcem adaptogennym.

Wykazuje wielokierunkowe działanie na ludzki organizm:

• z uwagi na zawartość fitosteroli działa lipotropowo – reguluje metabolizm tłuszczów, zapobiega stłuszczeniu wątroby, serca i nerek,
• zwiększa odporność organizmu,
• pobudza ośrodkowy układ nerwowy – usuwa zmęczenie, usprawnia proces zapamiętywania,
• zwiększa wydolność organizmu,
• posiada aktywność estrogenną i gonadotropową,
• zmniejsza podatność skóry na infekcje, zwiększa jej elastyczność, wilgotność i gładkość, a ponadto hamuje szkodliwy wpływ androgenów na włosy i skórę.

Adaptogeny – traganek

Pochodzący z Chin traganek (Astragalus), w którego przypadku wyróżnia się ponad 3000 gatunków, jest adaptogenów o łagodnym, ale wielokierunkowym działaniu:

• stymuluje układ odpornościowy – pomaga zwalczać przeziębienie, grypę, mononukleozę, zapalenie oskrzeli i płuc; ponadto zapobiega immunosupresji podczas chemio- i radioterapii,
• działa antyperspiracyjnie – wykorzystuje się to w leczeniu nadmiernej potliwości ogólnej, nocnej i okołomenopauzalnej,
• wzmacnia serce, wątrobę, płuca i nerki,
• przeciwdziała starzeniu poprzez spowolnienie skracania telomerów.

Adaptogeny – lukrecja gładka

Lukrecja gładka (Glycyrrhiza glabra) jest zdecydowanie mniej znanym adaptogenem roślinnym. Pozyskiwane z niej korzenie wraz z odłogami są surowcem posiadającym właściwości:

• przeciwzapalne, przeciwobrzękowe, przeciwłojotokowe oraz nasilające wiązanie wody w skórze – sprawdza się w pielęgnacji skóry objętej łuszczycą lub atopowym zapaleniem skóry,
• immunostymulujące,
• przeciwutleniające,
• przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe,
• wykrztuśne,
• wspomagające leczenie schorzeń żołądka i wątroby,
• obniżające ciśnienie krwi.

>> Poznaj superfoods! Co jest dostępne w aptekach i bardzo zdrowe?