Czkawka pojawia się już u płodu. Jakie ma przyczyny, jak się jej pozbyć?

Czkawka pojawia się już u płodu

Czkawka to reakcja fizjologiczna organizmu polegająca na gwałtownym skurczu mięśni oddechowych, w tym przepony, oraz niemal równoczesnym zamknięciu głośni. Następstwem tych zmian jest charakterystyczny odgłos czkawki.

Sam odruch mimo powszechności występowania nie został dobrze poznany. Wiemy natomiast, że pojawia się już w rozwoju płodowym i to szybciej, niż właściwe ruchy oddechowe. Stąd teoria, że być może jest to rozwojowa pozostałość po sposobie oddychania płazów, który jest bardzo do czkawki podobny. Oczywiście nie wszyscy badacze popierają tę teorię, tłumacząc, że występowanie czkawki u płodu to następstwo rozwoju nerwów przepony.

Czkawka u niemowlaka

Czkawce nie przypisuje się właściwie większej roli poza jedną. Pozwala niemowlakom na połknięcie większej ilości mleka, gdyż pomaga uzyskać więcej miejsca w żołądku (podczas nagłego skurczu przepony dochodzi do ucisku na żołądek i usunięcia z niego nadmiaru powietrza, które zbiera się podczas odruchu ssania). W tym badacze doszukują się sensu odruchu czkania.

Ile może trwać czkawka

Początek czkawki jest nagły i niespodziewany, dlatego nie da się zapobiec jej wystąpieniu. To czynność odruchowa, nie możemy więc zadecydować, kiedy pojawią się kolejne charakterystyczne odgłosy. Czkanie ma różną częstotliwość, najczęściej od 2 do nawet 60 razy na minutę! Epizod trwa kilka minut, po czym samoistnie ustępuje. 

W nielicznych przypadkach czkanie jednak nie mija. W zależności od tego, jak długo trwa przedłużona czkawka, rozróżniamy 3 postaci dolegliwości:

• Czkawka ostra – objawy trwają do 2 dni.
• Czkawka przetrwała – może trwać kilka dni, dolegliwości utrzymują się stale nawet przez miesiąc.
• Czkawka przewlekła – najbardziej uciążliwa, ale też najrzadsza postać czkawki, trwająca powyżej miesiąca.

Najdłuższym odnotowanym jak dotąd przypadkiem pacjenta z przewlekłą czkawką był mężczyzna, który borykał się z tym problemem nieustannie przez 60 lat!

Jakie są przyczyny czkawki?

Czkawka z reguły wywoływana jest przez czynniki fizjologiczne. Między innymi jest zależna od diety i sposobu spożywania pokarmów. Często pojawia się po zjedzeniu bardzo obfitego posiłku. Jeśli dodatkowo jemy szybko, połykając duże ilości powietrza, i lubimy  napoje gazowane, to ryzyko wystąpienia czkawki rośnie. Prawdopodobieństwo wystąpienia napadu czkawki wzrasta w przypadku spożywania alkoholu.

U niektórych osób przypadłość ta towarzyszy silnym emocjom. Takie przypadki czkawki są zupełnie niegroźne i ustępują samoistnie w niedługim czasie. Nie są ani bolesne, ani uciążliwe.

Częsta czkawka może być objawem choroby

Zdarza się jednak, że uporczywa czkawka jest objawem poważniejszych schorzeń, choć nie jest to objaw specyficzny. Długotrwałe występowanie czkawki może świadczyć o schorzeniach dotyczących zarówno jamy brzusznej, jak i klatki piersiowej, szyi oraz głowy. Męcząca czkawka pojawia się w schorzeniach zarówno ośrodkowego, jak i obwodowego układu nerwowego. Dlatego też doświadczanie częstych i trudnych do zlikwidowania czkawek powinno skłonić do szukania pomocy lekarskiej.

Diagnostyka czkawki

Podstawowym zadaniem diagnostyki jest odróżnienie czkawki fizjologicznej od objawowej. W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na występowanie tzw. objawów alarmowych, których obecność przekonuje, że czkawka nie jest fizjologiczna i może świadczyć o poważniejszych schorzeniach. Do objawów alarmowych zaliczymy przede wszystkim objawy neurologiczne, takie jak:

• oczopląs,
• połowiczne zaburzenia czucia, niedowłady, niedowidzenie,
• zaburzenia równowagi,
• zaburzenia świadomości.

Czkawka a serce

Ponieważ czkawka może towarzyszyć zawałowi serca oraz zatorowości płucnej, kolejną grupą bardzo istotnych współistniejących objawów, których nie wolno lekceważyć, są:

• ból w klatce piersiowej,
• pieczenie za mostkiem, 
• ogólne osłabienie.

>> Preparaty na wzmocnienie serca

Jeżeli wykluczono obecność objawów alarmowych, kolejnym kryterium diagnostycznym staje się czas trwania czkawki.

W przypadku czkawki ostrej nie podejmuje się dalszej pilnej diagnostyki, a jedynie poddaje pacjenta obserwacji – większość przypadków ustąpi samoistnie, nie stanowiąc żadnego zagrożenia ani nie wiążąc się ze złym stanem zdrowia pacjenta.

Przypadki przewlekłe wymagają zebrania jak najdokładniejszego wywiadu od pacjenta w celu skrócenia długiej listy schorzeń, które mogą być odpowiedzialne za pojawienie się czkawki. W wywiadzie lekarz zapyta o stosowane leki, choroby współistniejące czy inne niż czkawka niepokojące pacjenta objawy. Wskazane może być przeprowadzenie badań jak morfologia krwi, stężenie mocznika, kreatyniny oraz białka CRP we krwi i jonogramu. W przypadku braku rezultatów wymagane mogą być kolejne badania, np.:

• USG jamy brzusznej,
• RTG klatki piersiowej,
• gastroskopia górnego odcinka przewodu pokarmowego,
• EKG,
• rezonans magnetyczny głowy.

Zdarza się jednak, że pomimo nawet najdokładniejszej diagnostyki nie dochodzi do wykrycia nieprawidłowości, które mogłyby być odpowiedzialne za występowanie przewlekłej czkawki. Taką czkawkę klasyfikuje się jako idiopatyczną, czyli o nieznanym podłożu.

Jak opanować czkawkę

Zwykła czkawka nie wymaga żadnego leczenia, gdyż zazwyczaj po kilku minutach mija. Jeśli jednak brakuje nam cierpliwości, można skorzystać z wiedzy ludowej. Do sposobów na szybsze pozbycie się czkawki zaliczamy:

• wypicie dużej ilości płynów
• wypicie łyżeczki soku z cytryny.
• Niektórzy uważają, że czkawka mija od razu, jeśli się czegoś przestraszymy albo wstrzymamy oddech na kilkanaście sekund.

O skuteczności tych metod możemy przekonać się sami.

>> Duszący kaszel. Co robić z uczuciem duszności w trakcie kaszlu

Jak można wyleczyć się z czkawki

W poważniejszych przypadkach, czyli w leczeniu czkawki będącej następstwem innych dolegliwości, stosujemy leki likwidujące jej najczęstsze przyczyny. Jeżeli stwierdzono, że uporczywa czkawka jest jednym z objawów refluksu, to leczenie będzie skupiało się na podawaniu inhibitorów pompy protonowej w celu zmniejszenia wydzielania soku żołądkowego. Jeżeli po ustąpieniu refluksu ustąpi również czkawka, to mamy niezbity dowód na to, że diagnoza była prawidłowa.

Leczenie objawowe, czyli skierowane na hamowanie samej czkawki, stosujemy w przypadku, gdy nie wiemy, co jest pierwotną przyczyną jej występowania. Ze względu na rzadkość występowania przewlekłej idiopatycznej czkawki metody leczenia farmakologicznego nie są dobrze rozwinięte. Jedynym lekiem, który we wskazaniach ma wymienione leczenie czkawki, jest chlorpromazyna. To lek z grupy neuroleptyków wykazujący działanie przeciwpsychotyczne i uspokajające. Sugeruje się również skuteczność haloperidolu (kolejny lek neuroleptyczny) oraz metoklopramidu (lek o działaniu przeciwwymiotnym). Czasem w pierwszej kolejności proponuje się zastosowanie baklofenu i dopiero w razie jego nieskuteczności wprowadza terapię wymienionymi neuroleptykami. Są też doniesienia o pewnej skuteczności leków przeciwpadaczkowych jak karbamazepina, gabapentyna czy kwas walproinowy.

Skuteczność terapii okazuje się bardzo zmienna. Stwierdzono jednak, że w razie kilkudniowej nieskuteczności terapii wybranym lekiem lepiej zmienić preparat na inny, gdyż dłuższa terapia nie zwiększa skuteczności leczenia. Leczenie długotrwałej czkawki o nieznanej przyczynie jest trudne również dla samego pacjenta, gdyż podawane leki mogą wyraźnie wpłynąć na jego samopoczucie. Na szczęście takie przypadki zdarzają się bardzo rzadko, a w ogromnej większości czkawka jest jedynie chwilową dolegliwością, która nie stanowi dla nas większego problemu.

>> Leki na zgagę, leki na refluks, tabletki, kapsułki, zawiesiny