Zatrucie alkoholowe – objawy, ile trwa. Co stosować na zatrucie alkoholem?

Czy zatrucie alkoholem jest groźne?

Choć alkohol etylowy (etanol) jest przeznaczony do spożycia, to ze względu na zawartość toksycznych związków z grupy aldehydów może wywołać zatrucie organizmu - od stosunkowo łagodnego po ciężkie, grożące śpiączką lub śmiercią. Zatruć możemy się także metanolem (alkohol metylowy, wykorzystywany do celów przemysłowych). Jego spożycie bywa nieumyślne, np. wraz z zanieczyszczonym etanolem pochodzącym z niepewnego źródła. Zatrucie metanolem może prowadzić do częściowej lub całkowitej utraty wzroku, ale również do śpiączki i zgonu.

Ostre zatrucie alkoholowe – objawy

W ostrym zatruciu alkoholem wyróżnia się kilka faz o odmiennych objawach. Ich rodzaj i nasilenie zależą od tego, ile alkoholu wypijemy i od naszej tolerancji na alkohol. Objawy ostrego zatrucia alkoholowego mogą wystąpić już w trakcie picia alkoholu:

• okres pobudzenia (powyżej 0,5‰ etanolu we krwi – po przekroczeniu progu trzeźwości, dla pomiaru alkomatem to przedział 0,1-0,25 g/dm³ wydychanego powietrza): następuje spadek samokontroli, gadatliwość, upośledzenie sprawności fizycznej i postrzegania, odczuwania bólu, skok tętna i ciśnienia tętniczego, wzmożona drażliwość, skłonność do agresji;
• okres senności (w granicach 1,5-3‰): pojawia się nadmierne uspokojenie, bełkotliwa mowa, znaczny spadek koordynacji ruchowej, senność; może dochodzić do zaburzenia świadomości, upośledzenia odruchów, czucia; następuje spadek ciepłoty ciała i znaczne ryzyko wychłodzenia, możliwe jest spowolnienie oddechu, tętna i ciśnienia krwi;
• okres śpiączki (powyżej 3-5‰): nasilone zaburzenia oddychania i pracy serca, osoba zatruta alkoholem zapada w śpiączkę.

W ostrym zatruciu alkoholem pojawiają się też:

• wymioty,
• nudności,
• biegunka,
• ból brzucha,
• ból głowy,
• spowolnienie oddechu,
• chrapanie,
• wzrost lub spadek ciśnienia i tempa bicia serca,
• wzmożona wrażliwość na bodźce wzrokowe lub dźwiękowe (np. bardziej intensywne światło, wysokie tony, hałas)
• odwodnienie.

Niektóre z tych objawów mogą się nasilić następnego dnia po spożyciu znacznej ilości alkoholu – jako kac.

Jak odróżnić zatrucie alkoholem etylowym i metylowym

• Początek zatrucia obydwoma alkoholami jest podobny: po 30 minutach – 4 godzinach od spożycia występują zaburzenia mowy, koordynacji ruchowej, myślenia, koncentracji. W dalszym okresie (po tzw. okresie utajonym) pojawiają się objawy pokarmowo-jelitowe, jak ból w nadbrzuszu, wymioty, a także silna senność i dezorientacja, bóle głowy.
• Charakterystyczne dla zatrucia metanolem objawy pojawiają się między 6–24 godziną od wypicia alkoholu: częściowa lub całkowita utrata wzroku, światłowstręt, drgawki, przyspieszony i pogłębiony oddech.

Ile trwa zatrucie alkoholowe?

Z objawami ostrego zatrucia możemy się zmagać przez kilka – kilkanaście godzin. Zależy to od tempa metabolizmu alkoholu. Kobiety są bardziej od mężczyzn narażone na zatrucie się alkoholem po spożyciu tej samej dawki, m.in. przez mniejszą masę ciała i mniejszą zawartość wody w organizmie, co podnosi stężenie etanolu. Podobnie dzieje się u osób szczupłych w porównaniu do osób o większej masie ciała. Znaczenie dla przebiegu i czasu zatrucia mają też sprawność i stan wątroby, aktywność układu enzymatycznego metabolizującego etanol.

Co na zatrucie alkoholowe z apteki?

• Gotowe elektrolity bez recepty zawierające związki mineralne utracone na skutek spożywania alkoholu: sód, chlorki, potas, magnez i glukozę.
• Witaminy z grupy B łagodzą złe samopoczucie, szczególnie witamina B6 – w większych dawkach łagodzi nudności i wymioty związane z zatruciem alkoholowym.
• Witamina C pomaga metabolizować alkohol – najlepiej zastosować ją w formie musującej.
• Na ból głowy mogą pomóc kwas acetylosalicylowy, naproksen, ibuprofen.

>> Środki i preparaty na kaca

W zatruciu pomocne mogą być również mniej znane substancje i surowce roślinne:

• żeń-szeń właściwy – wspiera detoksykację i oczyszczanie krwi
• ashwagandha (żeń-szeń indyjski) - pomaga uporać się z niepokojem, zmęczeniem i pogorszeniem nastroju w zatruciu
• cynk – antyoksydant, wspiera funkcje poznawcze, warto go połączyć z magnezem
• nienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 z oleju z ogórecznika lub innych roślinnych źródeł
• ostropest plamisty – wspiera detoksykację wątroby, chroni przed uszkodzeniami związanymi z różnymi toksynami, w tym etanolem
• L-cysteina – bierze udział w odtwarzaniu w wątrobie glutationu, który jest wykorzystywany w metabolizmie etanolu i paracetamolu; alternatywnie stosuje się również N-acetylocysteinę
• dihydromirycetyna – wspiera metabolizm alkoholu, do stosowania przed spożyciem alkoholu, w trakcie spożycia i po spożyciu.

Tych leków nie bierz podczas zatrucia alkoholem

W trakcie spożywania alkoholu ani potem nie wolno łykać paracetamolu, ponieważ grozi to uszkodzeniem wątroby. Niewskazany jest w tym czasie także nifuroksazyd na biegunkę oraz cefalosporyna i furagina na zapalenie pęcherza – mogą nasilić objawy zatrucia alkoholowego.

Mgr farm. Katarzyna Deptuła

Domowe sposoby na zatrucie alkoholowe

• Przede wszystkim należy powstrzymać się od dalszego picia alkoholu.
• Etanol wpływa na zwiększenie produkcji moczu, co grozi odwodnieniem, trzeba więc pić wodę, by uzupełnić płyny.
• Napój z wody, odrobiny soli, miodu i imbiru może służyć jako domowy elektrolit, dostarczający utraconych składników mineralnych.
• Dieta podczas zatrucia powinna być lekkostrawna, bez produktów kwaśnych i ostrych, które mogłyby podrażnić przewód pokarmowy.

Profilaktyka zatruć alkoholowych

Co jest dobre na zatrucie alkoholem? Przede wszystkim abstynencja. Jeśli chcesz świętować, pij alkohol w granicach rozsądku, pamiętaj, żeby w trakcie jeść odżywcze i kaloryczne posiłki i uzupełniać płyny,np. wodą mineralną i sokiem. Unikaj spożywania alkoholu na czczo.

>> Tabletki na kaca – jak działają, co mają w składzie, jak stosować?

Wezwanie karetki do zatrucia alkoholowego

Karetkę trzeba wezwać, jeśli doszło do wypicia alkoholu metylowego albo spożyciu etanolu towarzyszą zaburzenia oddychania (np. ustanie oddechu, płytki oddech), zaburzenia lub zatrzymanie pracy serca, bradykardia, niskie ciśnienie, utrata świadomości. Pomoc należy też wezwać do osoby, która połączyła alkohol z lekami nasennymi, uspokajającymi, przeciwlękowymi.

Zatrucie alkoholem – co robić przed przyjazdem karetki?

Jeśli osoba zatruta w ciężkim stanie lub nieprzytomna zacznie wymiotować, może śmiertelnie zachłysnąć się wymiocinami. By treść pokarmowa nie dostała się do dróg oddechowych, należy ułożyć człowieka pod wpływem alkoholu w tzw. pozycji bocznej ustalonej. Gwarantuje to udrożnienie dróg oddechowych, stabilizuje pozycję chorego, by nie przewrócił się na plecy, i ogranicza ryzyko zadławienia. Jeśli mamy do dyspozycji apteczkę samochodową, warto okryć poszkodowanego kocem ratunkowym, by się nie wychłodził. W oczekiwaniu na karetkę nie należy zmuszać osoby nieprzytomnej z objawami zatrucia alkoholem do picia czegokolwiek ani do wymiotów. W razie utraty oddechu należy rozpocząć resuscytację krążeniowo-oddechową.

>> Sylwester - pierwsza pomoc podczas zabawy

Ostre zatrucie alkoholowe – diagnostyka i leczenie w szpitalu

W przypadku zatrucia etanolem i metanolem prowadzi się szereg badań diagnostycznych i kontrolnych krwi jak:

• oznaczenie stężenia alkoholu
• gazometria (ilość tlenu i dwutlenku węgla) 
• glikemia (ilość glukozy)
• próby wątrobowe (np. enzymy ALAT i ASPAT) dla oceny uszkodzenia wątroby)
• enzymy trzustkowe (np. amylaza) – dają obraz uszkodzenia trzustki lub współistnienia zapalenia trzustki
• badanie dna oka dla oceny uszkodzenia nerwu wzrokowego przez aldehyd mrówkowy w metanolu. 

Podczas leczenia zatrucia alkoholowego podaje się nawadniającą kroplówkę z witaminami i glukozą, tlenoterapię, a także leki uspokajające, gdy pacjent jest agresywny lub gdy pojawiają się drgawki. Jeśli od wypicia metanolu nie minęło 30–60 minut, żołądek płucze się wlewem z węglem aktywnym. Płukanie to stosuje się też w przypadku spożycia dawki etanolu zagrażającej życiu. W przypadku zatrucia metanolem stosuje się fomepizol – lek hamujący przekształcenie metanolu do toksycznego aldehydu mrówkowego. W przypadku podejrzeń spożycia etanolu skażonego metanolem nie należy zwlekać z wezwaniem karetki, ponieważ płukanie żołądka węglem aktywnym ma największy sens na krótko po spożyciu metanolu.

Przewlekłe zatrucie alkoholowe

Zatrucie alkoholem może być nie tylko ostre, lecz także przewlekłe. Dochodzi do niego w alkoholizmie, gdy organizm stale otrzymuje dawki alkoholu. Przewlekłe zatrucie alkoholem rozwija się miesiącami lub latami. W tym czasie wyróżnia się 4 fazy o różnych objawach. Są to:

• faza wstępna – spożycie alkoholu w tygodniu wzrasta do codziennego wielokrotnego; narasta tolerancja na dawki – aby osiągnąć dotychczasowy stan, trzeba zwiększać ilość alkoholu;
• faza ostrzegawcza – utrata orientacji co do ilości i okoliczności spożywania alkoholu; ukrywanie nałogu, np. chowanie alkoholu w nietypowe miejsca niebudzące podejrzeń;
• faza krytyczna – ciężka lub niemożliwa do przezwyciężenia chęć spożycia alkoholu; niemożność funkcjonowania bez alkoholu (na tym etapie spożywanie alkoholu eliminuje np. drżenie rąk); spożywanie tak dużych dawek alkoholu, że powodują utratę przytomności;
• faza przewlekła – nieprzerwane picie przez kilka dni, tzw. ciąg alkoholowy; pacjent jest silnie uzależniony, zmaga się z objawami abstynencyjnymi (nerwowość, agresja, wybuchowość, kłamliwość) oraz majaczeniem i psychozą poalkoholową.

W przypadku przewlekłego zatrucia objawy uzależnienia psychicznego i fizycznego nie znikają same, wiele nasila się wraz z rozwojem nałogu. W bardzo ciężkich przypadkach po nagłym przerwaniu ciągu alkoholowego pojawia się delirium tremens, czyli zespół objawów abstynencyjnych: poważne zaburzenia świadomości włącznie z halucynacjami i omamami wzrokowymi (częste zwidy to tzw. białe myszki).

Leczenie przewlekłego zatrucia alkoholowego

Leczenie polega na podawaniu leków pozwalających zmniejszyć spożycie alkoholu, zwykle jednego z czterech:

• akamprozat (tabletki) – wsparcie w utrzymaniu efektu abstynencyjnego,
• nalmefen (tabletki) – redukuje konieczność spożywania alkoholu,
• naltrekson (tabletki, zastrzyki) – znosi euforyzujące właściwości alkoholu, ogranicza ochotę na alkohol.
• disulfiram (wszywka, tabletki) – w przypadku połączenia z alkoholem powoduje reakcję zatrucia w rodzaju bardzo mocnego kaca, co ma zniechęcić chorego do picia. Disulfiram stosuje się w przypadku nieskuteczności wymienionych nowszych leków.

>> Suplementy i leki na wątrobę bez recepty – co zawierają?