Syrop na kaszel z kodeiną – działanie, zastosowanie. Jak dawkować lek?

Dlaczego syropy na kaszel zawierają kodeinę?

Kodeina występuje naturalnie w opium, czyli wysuszonym soku z niedojrzałych makówek maku lekarskiego. Należy do grupy leków opioidowych – wpływa na mózg i znajdujące się w nim ośrodki, zmniejszając ich aktywność. Głównym jej zadaniem jest złagodzenie kaszlu – hamuje ten odruch poprzez wpływ na ośrodek kaszlu w rdzeniu przedłużonym. Obecnie kodeina nie jest stosowana jako jedyna substancja czynna syropu przeciwkaszlowego, ale występuje wraz z innymi substancjami leczniczymi, takimi jak: 

• płynny wyciąg z pędów sosny (znany również jako wyciąg z cetyny sosnowej)
• nalewka z owoców kopru włoskiego
• nalewka z anyżu
• sulfogwajakol

Choć kodeina nie występuje naturalnie w pędach sosny, jest składnikiem tradycyjnego, niegdyś recepturowego syropu sosnowego złożonego, podawanego na kaszel.

>> Przyczyny suchego kaszlu i sposoby na suchy kaszel

Kiedy stosuje się syrop na kaszel z kodeiną?

Podstawowym wskazaniem do stosowania tego leku jest nieproduktywny, męczący, uporczywy kaszel suchy bez wydzieliny, towarzyszący nieżytowi górnych dróg oddechowych (przeziębieniu). Dzięki temu, że syrop z kodeiną zmniejsza częstość napadów kaszlu, sprawdzi się w przypadku kaszlu prowadzącego do uczucia duszności. Można stosować go wieczorem przed snem, by przespać całą noc. 

Syrop z kodeiną na kaszel – jak szybko i długo działa?

Odczuwalne działanie przeciwkaszlowe syropu z kodeiną widać po godzinie od przyjęcia leku – wtedy  kodeina osiąga największe stężenie w organizmie. Po trzech godzinach zmniejsza się o połowę. Czas działania kodeiny nie jest więc długi, dlatego zgodnie z ulotką syrop z kodeiną stosuje się trzy razy dziennie.

Dawkowanie syropów z kodeiną na kaszel

Płynne produkty z kodeiną stosuje się doustnie zwykle trzy razy na dobę - rano, po południu i wieczorem. Syrop mogą pić dzieci od 12. roku życia i dorośli, jeśli nie występują zaburzenia czynności układu oddechowego. U młodszych dzieci nie stosuje się leku ze względu na nasilenie skutków ubocznych. W przypadku tradycyjnych syropów sosnowych dawka jednorazowa to zwykle 15 ml płynu, w przypadku syropów z większą zawartością kodeiny wynosi 5-10 ml dla osób od 12. do 18. roku życia, niekiedy także 10 ml dla dorosłych.

Leki tego typu bez konsultacji z lekarzem stosuje się krótkotrwale, tj. nie dłużej niż siedem dni. Jeśli kaszel nie ustąpi po trzech dniach stosowania syropu lub zacznie towarzyszyć mu wysoka temperatura, należy zasięgnąć porady lekarskiej. Oprócz tego część ulotek wskazuje na stosowanie po lub w trakcie posiłku co zmniejsza ryzyko podrażnienia błony śluzowej przewodu pokarmowego.

>> Syropy i leki na kaszel dla dzieci

Działania niepożądane syropu z kodeiną na kaszel

Kodeina jako substancja opioidowa wpływa na ośrodek kaszlu znajdujący się w mózgu, może więc wpływać negatywnie na pracę ośrodkowego układu nerwowego – wywoływać zaburzenia nastroju, widzenia, zawroty głowy, brak apetytu, wpływać niekorzystnie na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługi maszyn. W zdecydowanej większości skutki uboczne są jednak łagodne i przemijają, a większość pacjentów dobrze reaguje na ten lek. Wśród typowych objawów niepożądanych podczas stosowania syropów z kodeiną na kaszel wymienia się:

• zwężenie źrenic, niewyraźne lub podwójne widzenie,
• senność, zmęczenie, zawroty głowy, niepokój ruchowy, bóle głowy,
• zaburzenia nastroju,
• bradykardia (spowolnione bicie serca) lub tachykardia (przyspieszone bicie serca), kołatanie serca,
• niedociśnienie, ryzyko spadku ciśnienia przy nagłej zmianie pozycji (tzw. hipotonia ortostatyczna),
• zaparcia, ból brzucha, nudności,
• spadek apetytu,
• trudność w oddawaniu moczu lub zatrzymanie moczu,
• spadek libido, zaburzenia erekcji,
• objawy alergiczne jak wysypka skórna,
• ból brzucha (po zastosowaniu dużych dawek).

W praktyce nasilenie działań niepożądanych wzrasta, jeśli pacjent stosuje zbyt duże dawki leku. Zależnie od nasilenia skutków ubocznych, np. w razie znacznego niedociśnienia, można rozważyć odstawienie kodeiny i zastosowanie innego leku przeciwkaszlowego, zawierającego np. butamirat.

Syropy na suchy kaszel z kodeiną powinny być stosowanie ostrożnie u pacjentów, którzy:

• mają tendencję do przewlekłych zaparć,
• cierpią na choroby jelitowe, kamicę żółciową,
• zmagają się z przerostem prostaty,
• wykazują zaburzenia czynności wątroby i/lub nerek,
• mają niedociśnienie,
• są w podeszłym wieku.

U tych osób syrop z kodeiną może wywoływać więcej skutków ubocznych.

Czy syrop z kodeiną na kaszel uzależnia?

Kodeina jest substancją opioidową – używanie jej w zbyt dużych dawkach lub w zalecanych dawkach przez dłuższy niż zalecany okres, np. codziennie przez kilka tygodni, może prowadzić do uzależnienia. Uzależnieni od kodeiny pacjenci stosują ją w celach narkotycznych, a także dla wyeliminowania objawów odstawiennych.

Syropy na kaszel z kodeiną należy stosować zawsze zgodnie z ulotką lub zaleceniami lekarza i nie przyjmować w dawkach większych niż zalecane. Niedozwolone jest również stosowanie dłuższe niż zalecane.

Kiedy nie wolno stosować syropu na kaszel z kodeiną?

Przeciwwskazaniem do stosowania kodeiny są m.in. określony wiek, ciąża, karmienie piersią, uczulenie na lek i choroby towarzyszące. Syropów na kaszel z kodeiną nie powinni pić pacjenci:

• wykazujący nadwrażliwość na kodeinę,
• poniżej 12. roku życia,
• kobiety w ciąży i matki karmiące piersią (kodeina przenika do mleka i przez łożysko),
• uzależnieni od substancji opioidowych, np. morfiny,
• z astmą oskrzelową, chorobami układu oddechowego przebiegającymi z nagłym lub częstym skurczem oskrzeli lub zagrożeniem niewydolności oddechowej, mukowiscydozą, rozstrzeniem oskrzeli,
• z mokrym i produktywnym kaszlem,
• z tendencją do zaparć, a w szczególności z przewlekłymi zaparciami,
• z ciężkim zaburzeniem wątroby,
• u których występuje szybki metabolizm kodeiny z udziałem enzymu wątrobowego CYP2D6 (to cecha osobnicza niektórych populacji, np. afrykańskiej u 29% osób) – grozi to pojawieniem się objawów zatrucia opioidami.

>> Duszący kaszel. Co zrobić z uczuciem duszności w trakcie kaszlu?

Syrop na kaszel z kodeiną – z czym go nie łączyć?

Kodeina może wchodzić w interakcje z innymi lekami. Bezwzględnie nie należy jej łączyć z lekami blokującymi opioidy (antagonistami opioidów) i inhibitorami monoaminooksydazy (inhibitorami MAO), stosowanych u osób leczących się na uzależnienie od opioidów.

Syrop z kodeiną może również wpływać niekorzystnie, gdy jest łączony z:

• lekami przeciwhistaminowymi starej generacji, benzodiazepinami, lekami nasennymi i niektórymi antydepresantami jak TLPD, neuroleptykami. Kodeina może wówczas wzmagać efekt uspokajający lub nasenny, a niekiedy powodować trudności z oddychaniem;
• lekami przeciwbiegunkowymi jak loperamid (grozi nasileniem zaparć);
• metoklopramidem na wymioty (spowalnia perystaltykę jelit);
• lekami obniżającymi ciśnienie (pogłębia spadek ciśnienia).

Alkohol może nasilić działanie kodeiny, co może spowodować np. zaburzenie częstości oddechów.

>> Dziewanna chroni drogi oddechowe. Jak zrobić syrop z dziewanny?