Odmrożenia dłoni i rąk – jak pomóc skórze uszkodzonej przez mróz?

Odmrożone dłonie – jak to się dzieje?

Odmrożenia to czasowe lub trwałe i nieodwracalne uszkodzenie tkankowe powstające na skutek oddziaływania na skórę temperatury sięgającej poniżej 0°C. Gdy skóra jest wystawiona na mróz bez odpowiedniej ochrony, niska temperatura powoduje obkurczenie naczyń krwionośnych, a powstające kryształki lodu uszkadzają strukturę komórek i wywołują rozwój stanu zapalnego.

Następstwa wychłodzenia skóry to spowolniony przepływ krwi, obrzęki w obrębie tkanek i niedokrwienie. Szczególnie narażone na odmrożenia są miejsca przylegania skóry do chrząstek i kości. Proces rozwoju odmrożeń ulega przyspieszeniu, gdy skóra ma kontakt z dobrymi przewodnikami ciepła, takimi jak metale, woda czy gaz.

Poza temperaturą czynnikiem nasilającym powstawanie odmrożeń jest duża wilgotność powietrza i silny wiatr. Dłonie, a przede wszystkim końcówki palców i skóra na wierzchniej części, to najczęstsze ofiary działania mrozu, ale narażone są również pozostałe dystalne części ciała – palce stóp, uszy, nos czy policzki. Usta rzadko ulegają odmrożeniom, gdyż są bardzo dobrze ukrwione, natomiast nie jest niemożliwe odmrożenie penisa – w ekstremalnych warunkach pogodowych przydarzyć się to może np. narciarzom.

Komu grożą odmrożenia dłoni i rąk?

Na odmrożenia są narażone osoby pozostające przez dłuższy czas na mrozie bez odpowiedniej ochrony – przede wszystkim osoby w kryzysie bezdomności, pracownicy fizyczni i sportowcy, ale też turyści, którzy zgubili się, przemoczyli lub nieodpowiednio przygotowali do zimowej wędrówki.

Czynnikami ryzyka szybkiego rozwoju odmrożeń są:

• stan po spożyciu alkoholu;
• palenie papierosów;
• ubranie niedostosowane do warunków atmosferycznych;
• przemoknięcie, wilgotna odzież, mokre rękawice;
• długotrwałe unieruchomienie utrudniające krążenie – bezruch, spanie na mrozie;
• miażdżyca naczyń obwodowych;
• zmęczenie, wyczerpanie;
• głód, wyniszczenie organizmu;
• duża wilgotność powietrza, wiatr.

>> Pielęgnacja skóry zimą. Jakie kosmetyki wybrać?

Klasyfikacja odmrożeń

Podobnie jak w przypadku oparzeń skóry, odmrożenia również klasyfikuje się pod względem głębokości penetracji tkanek. Wyróżnia się:

• I° (odmrożenie powierzchowne) – skóra jest odrętwiała i blada, może być sucha i swędząca. Po ogrzaniu pojawia się zaczerwienienie i ból, pieczenie i szczypanie odmrożonego miejsca.
• II° (odmrożenie średnie) – pojawia się obrzęk, zaczerwienienie, pęcherze z treścią surowiczą lub mleczną.
• III° (odmrożenie głębokie) – pęcherze powiększają się, zawierają krwisto-surowiczy płyn; uszkodzeniu ulegają głębokie warstwy skóry, może wystąpić powierzchowna martwica skóry.
• IV° (odmrożenie ciężkie) – dochodzi do wystąpienia martwicy głębszych warstw skóry, a czasem również tkanek położonych głębiej, a więc mięśni i kości. Uratowanie części ciała z odmrożeniami czwartego stopnia bywa niemożliwe i konieczna jest wówczas amputacja.

Pierwsza pomoc przy odmrożeniach dłoni

Skóry z odmrożeniem nie należy mocno rozcierać ani intensywnie masować, ponieważ może to doprowadzić do nieodwracalnego uszkodzenia tkanek. Nie można jej również intensywnie ogrzewać, np. poprzez włożenie rąk do gorącej wody. Jeśli nie jest możliwe natychmiastowe zgłoszenie się po pomoc do lekarza, osobie z odmrożeniami rąk pomoże:

• przeniesienie do ciepłego, ale nie przegrzanego pomieszczenia;
• zdjęcie mokrej odzieży, rękawic;
• okrycie i stopniowe ogrzanie ciała, w warunkach zewnętrznych – termoizolacyjnym kocem ratunkowym (złotą stroną na zewnątrz);
• podanie ciepłej, osłodzonej herbaty i innych ciepłych, słodkich napojów (ale nie alkoholu!);
• zabezpieczenie odmrożonych dłoni przed urazami mechanicznymi;
• przyłożenie do dłoni lekko ogrzanych ręczników;
• ostrożne włożenie dłoni do ciepłej (nie gorącej!) wody – na początku odpowiednia temperatura kąpieli dla przemarzniętych rąk to 25-30°C, a następnie 36-40°C;
• natarcie skóry alkoholem etylowym do momentu uzyskania różowego koloru;
• w przypadku pojawienia się na skórze pęcherzy czy owrzodzeń – zastosowanie suchych, luźnych opatrunków z jałowej gazy.

Osoba z odmrożeniami II stopnia oraz poważniejszymi powinna pilnie udać się na SOR.

>> Pękająca skóra na dłoniach - jakie kremy do rąk stosować?

Jak wyleczyć odmrożone dłonie?

Większość odmrożeń dłoni to odmrożenia I stopnia, które nie wymagają interwencji lekarza i goją się bez pozostawiania śladu. Pacjent powinien jedynie zadbać o ogrzanie organizmu, stopniowo przywracać odpowiednią temperaturę dłoniom i odciążyć na jakiś czas chore kończyny.

Domowe sposoby na lekkie odmrożenia, już po etapie pierwszego rozgrzania skóry, to moczenie dłoni w wodzie z łyżeczką sproszkowanej gorczycy lub w ciepłej oliwie z oliwek, a także wcieranie maści ichtiolowej lub kamforowej oraz balsamu peruwiańskiego. Polecana jest także kąpiel parafinowa.

>> Maści rozgrzewające z kamforą

Odmrożenia II stopnia zwykle wymagają objawowej terapii miejscowej, a odmrożenia III i IV stopnia – hospitalizacji, leczenia chirurgicznego oraz profilaktycznego leczenia przeciwzakrzepowego. W niektórych przypadkach konieczne może okazać się podanie surowicy przeciwtężcowej. Pacjenci z ciężkimi odmrożeniami z martwicą głębokich warstw skóry lub tkanek podskórnych muszą zostać poddani zabiegom amputacji uszkodzonych palców lub całej dłoni.

Profilaktyka odmrożeń dłoni i rąk

1. Noś ciepłą, odprowadzającą wilgoć odzież dostosowaną do warunków atmosferycznych.
2. Ubieraj się na cebulkę, gdyż powietrze między warstwami odzieży to również ochrona przed zimnem.
3. W największe mrozy zakładaj dwie pary rękawiczek – cieńsze, bliżej skóry, i grubsze, luźniejsze.
4. Zawsze chroń głowę przed zimnem i wiatrem, ponieważ wychłodzenie ciała przyspiesza odmrożenia części dystalnych.
5. Odsłonięte części ciała smaruj natłuszczającymi kremami ochronnymi do rąk, odpowiednimi na duży mróz.
6. Nie pij alkoholu, jeśli będziesz spędzać czas na mrozie.
7. Nie pozostawaj na zewnątrz w bezruchu – aktywność fizyczna wspomaga krążenie krwi.

>> Maści na oparzenia, żele chłodzące, kremy i balsamy