Niacynamid – co to jest, działanie, jak go stosować

Niacynamid – co to takiego? 

Niacynamid to inaczej nikotynamid albo amid kwasu nikotynowego (niacyny – witaminy B3). Ma postać białego krystalicznego proszku. Bardzo dobrze rozpuszcza się w wodzie i etanolu, jest substancją o pH lekko obojętnym. Ze względu na stabilność chemiczną nadaje się do wykorzystania w przemyśle kosmetycznym i farmaceutycznym. W przeciwieństwie do kwasu nikotynowego jest odporny na działanie światła i tlenu, dzięki czemu nie ulega szybkiej degradacji.  

Właściwości niacynamidu

Właściwości biologiczne niacynamidu, które wynikają z jego struktury chemicznej, umożliwiają wykorzystanie tego związku w dermatologii. Obecność takiej struktury jak pierścień pirydynowy i grupa amidowa zapewniają łatwe przenikanie niacynamidu przez warstwę rogową naskórka. Dodatkowo budowa chemiczna pozwala na udział w wielu reakcjach metabolicznych odgrywających kluczową rolę w procesach energetycznych zachodzących w komórkach. 

Niacynamid – działanie 

Niacynamid ze względu na swoje zdolności do przenikania przez naskórek wykazuje korzystne właściwości dla skóry. Wyróżnia się działanie:  

• przeciwzapalne,  

• przeciwbakteryjne,  

• przeciwstarzeniowe, 

• rozjaśniające. 

Działanie rozjaśniające niacynamidu

Wynika głównie z wpływu niacynamidu na mechanizmy odpornościowe i stres oksydacyjny w skórze. Nikotynamid reguluje prozapalne cytokiny (interleukiny IL-6, IL-8 oraz czynnik martwicy nowotworów alfa – TNF-α), dzięki czemu łagodzi zaczerwienienia i podrażnienia, a także zmniejsza powstawanie stanów zapalnych. 

Nikotynamid redukuje stres oksydacyjny. Przekształca się bowiem w dinukleotyd nikotynoamidoadeninowy (NAD+), który odgrywa bardzo ważną rolę w ochronie komórek przed uszkodzeniami przyczyniającymi się do rozwoju zapalenia. Niacynamid zwiększa poziom NAD+, zmniejszając tym samym ilość wolnych rodników odpowiedzialnych za stres oksydacyjny i stan zapalny. 

Kolejnym przykładem działania przeciwzapalnego niacynamidu jest regulacja funkcji keratynocytów i bariery skórnej. Wszelkiego rodzaju uszkodzenia skóry zaburzają barierę lipidową, tworząc warunki sprzyjające pojawieniu się stanu zapalnego. Związek nasila produkcję ceramidów i kwasów tłuszczowych, dzięki czemu wzmacnia skórę. Regeneracja skóry przy pomocy niacynamidu redukuje nawet przewlekłe stany zapalne, które towarzyszą takim schorzeniom jak atopowe zapalenie skóry czy trądzik różowaty. 

Niacynamid wpływa także na neutrofile, czyli komórki układu odpornościowego, które pośrednio mogą przyczynić się do uszkodzeń zdrowych tkanek w momencie niszczenia bakterii. Badania wykazały, że nikotynamid zmniejsza liczbę neutrofili, dzięki czemu ogranicza ryzyko degradacji skóry, a co za tym idzie, zmniejsza ryzyko pojawienia się stanów zapalnych. 

Działanie przeciwbakteryjne niacynamidu

Chociaż niacynamid nie należy do antybiotyków, ma właściwości antybakteryjne. Zawdzięcza to kilku mechanizmom. Po pierwsze, ogranicza ilość bakterii Cutibacterium acnes odpowiedzialnej za rozwój trądziku. Zmniejszenie kolonizacji odbywa się poprzez regulację wydzielania sebum, które sprzyja namnażaniu drobnoustrojów. Po drugie, ze względu na nasilenie produkcji ceramidów i lipidów niacynamid ogranicza zdolność bakterii do przylegania do skóry. Po trzecie, niektóre wyniki badań wskazują, że nikotynamid ogranicza zdolność bakterii do tworzenia specyficznego biofilmu, co sprawia, że są one bardziej podatne na działanie układu odpornościowego. 

>> Krem z ceramidami – dla kogo? Jak wybrać krem z ceramidami?

Działanie przeciwstarzeniowe niacynamidu

Działanie przeciwstarzeniowe niacynamid zawdzięcza właściwościom redukującym stres oksydacyjny i zdolności do nasilenia produkcji ceramidów. To jednak nie wszystko. Nikotynamid przyczynia się do zwiększenia syntezy kolagenu przez fibroblasty. Duża ilość kolagenu I i III odpowiada za utrzymanie prawidłowej elastyczności i gładkości skóry, co nadaje jej młody i zdrowy wygląd. Według badań stosowanie 5% niacynamidu przez 12 tygodni poprawia jędrność skóry i zmniejsza widoczność zmarszczek. Ponadto związek ogranicza glikację białek, czyli proces, w którym cząsteczki cukru wiążą się z kolagenem i elastyną, przez do dochodzi do ich usztywnienia i degradacji.  

>> Kolagen w proszku – do picia i na maseczkę. Rodzaje kolagenu w proszku

Działanie rozjaśniające niacynamidu

Poza działaniem przeciwzapalnym, antybakteryjnym i przeciwstarzeniowym niacynamid ma również właściwości redukujące przebarwienia i poprawiające koloryt skóry. Jest to możliwe za sprawą hamowania transportu barwnika melaniny do komórek naskórka, przez co nie dochodzi do miejscowej zmiany barwy skóry. Wyniki badań wskazują, że stosowanie 5% niacynamidu przez 4 tygodnie znacząco zmniejsza przebarwienia i poprawia jasność skóry. Poza tym nikotynamid reguluje aktywność tyrozynazy, czyli enzymu biorącego udział w produkcji melaniny, pośrednio przyczynia się więc do redukcji nadmiernej pigmentacji. Na działanie rozjaśniające mają też wpływ właściwości przeciwzapalne, ochronne i regenerujące niacynamidu. 

>> Krem na przebarwienia: co powinien zawierać skuteczny krem na przebarwienia na twarzy?

Niacynamid – na co pomaga?

Przede wszystkim niacynamid wykorzystuje się w: 

• leczeniu trądziku różowatego, łuszczycy, atopowego zapalenia skóry, 

• poprawie kondycji skóry, 

• zapobieganiu nadmiernemu przetłuszczaniu się skóry, 

• redukcji przebarwień. 

Niacynamid jest też składnikiem wielu witaminowych suplementów diety, które stosuje się doustnie. W takim przypadku:

• poprawia on funkcjonowanie układu nerwowego, 
• reguluje metabolizm, 
• poprawia funkcjonowanie naczyń krwionośnych, 
• przyspiesza gojenie ran. 

Jak stosować niacynamid?

• W kosmetykach niacynamid jest składnikiem serów, kremów czy toników, często wraz z nadtlenkiem benzoilu, kwasem azelainowym i cynkiem PCA. Zalecane stężenie niacynamidu w produktach do codziennej pielęgnacji wynosi od 2% do 5%. Kosmetyki z niacynamidem mogą być stosowane zarówno rano, jak i wieczorem na oczyszczoną skórę przed nałożeniem kremu nawilżającego. 

• W przypadku stosowania niacynamidu doustnie zalecana dawka wynosi 300-500 mg na dzień. Większe dawki stosuje się w leczeniu neurodegeneracyjnych chorób przewlekłych, ale tylko na polecenie lekarza. 

Niacynamid – z czym go nie łączyć?

Niacynamid jako substancja jest dobrze tolerowany i bezpieczny w użyciu. Nie powinien być jednak łączony z witaminą C podczas jednego zabiegu pielęgnacyjnego. Połączenie tych składników może doprowadzić do ich wzajemnej neutralizacji i zniesienia działania. Wyjściem z takiej sytuacji jest stosowanie obu substancji w różnych porach dnia. Niekiedy niacynamid w połączeniu z retinoidami może wywołać podrażnienia. Z kolei u osób ze skórą wrażliwą niewskazane jest jednoczesne stosowania nikotynamidu z kwasem salicylowym lub AHA/BHA ze względu na ryzyko nadmiernego wysuszenia skóry.
Jak każda substancja niacynamid może powodować reakcje alergiczne, dlatego w razie zauważenia niepokojących objawów po zastosowaniu preparatu należy skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą. 

Niacynamid – stosowanie w ciąży

Aktualne badania nie wykazują przeciwwskazań do stosowania niacynamidu w ciąży. Niemniej zawsze przed zastosowaniem jakiegokolwiek preparatu warto skonsultować się z lekarzem.