Retinopatia cukrzycowa (inaczej cukrzycowa choroba oczu) to obok nefropatii cukrzycowej i neuropatii cukrzycowej jedno z przewlekłych powikłań, które rozwija się w wyniku podwyższonego poziomu cukru we krwi u diabetyków z cukrzycą typu 1. i cukrzycą typu 2. Istotą retinopatii cukrzycowej są patologiczne zmiany w obrębie siatkówki oka (pękanie naczyń krwionośnych, powstawanie nowych, nieprawidłowych naczyń – neowaskularyzacja, krwotoki do ciała szklistego, odklejanie się siatkówki), które – jeśli nie nastąpi wyrównanie glikemii i nie zostanie wprowadzone odpowiednie leczenia – mogą skutkować utratą wzroku. Retinopatia jest powikłaniem, które rozwija się stopniowo, nie dając początkowo żadnych symptomów. Objawy retinopatii najczęściej pojawiają się dopiero wtedy, gdy w oczach zaszły już poważne zmiany, np. nastąpił wylew krwi z kruchych naczyń do ciała szklistego.
Do objawów zaawansowanej retinopatii zaliczamy: brak ostrości widzenia, „plamy” przed oczami, zniekształcenia obrazu, brak widzenia centralnego, nagłą zupełną utratę widzenia. Z powodu niemego przebiegu początkowego stadium retinopatii ważne są regularne badania dna oka, którym diabetycy z dłuższym stażem choroby powinni poddawać się co 2-3 lata, jeśli nie mają stwierdzonej retinopatii. W razie zdiagnozowania powikłania cukrzycy, częstotliwość kontroli ustala okulista.
Retinopatia jest najczęściej pierwszym z powikłań mikronaczyniowych, które pojawia się u osób z wieloletnim stażem cukrzycy. Jest też powikłaniem najczęściej diagnozowanym u diabetyków. Do niewielkich zmian w obrębie siatkówki dochodzi nawet u pacjentów z dość dobrze wyrównaną cukrzycą. Taka postać retinopatii, (tzw. retinopatia nieproliferacyjna) nie jest stanem grożącym utratą wzroku. Zmiany nieproliferacyjne mają możliwość całkowitego wycofania się, jeśli pacjent zmobilizuje się do samokontroli i wyrówna glikemię. Znacznie gorsze perspektywy ma retinopatia proliferacyjna, która świadczy o dużych zaniedbaniach glikemii i dużych uszkodzeniach w obrębie siatkówki.
Warunkiem leczenia zmian wywołanych przez hiperglikemię w strukturach siatkówki oka jest przede wszystkim wyrównanie metaboliczne cukrzycy. Konieczne jest też utrzymywanie ciśnienia tętniczego w normie. Warto przyjmować preparaty wzmacniające naczynia krwionośne w oku, aby chronić je przed pękaniem. W celu ratowania wzroku przy retinopatii proliferacyjnej stosuje się także laseroterapię – często kosztem utraty jakości leczenia. W sytuacji odwarstwienia siatkówki podejmuje się chirurgiczne próby jej przyklejenia – operacja ta nosi nazwę witrektomii.
