Właściwości zdrowotne papryczek chili. Jak działa kapsaicyna?

Papryczki są także niskokaloryczne i zawierają sporo błonnika. Dodatkowo należy wspomnieć o antyrakowych właściwościach kapsaicyny – świadczyć o nich może chociażby niska zachorowalność na nowotwory w Meksyku i innych krajach, których narodowe kuchnie opierają się na ostrym smaku papryczek chili.

Kapsaicyna ma także zbawienny wpływ przy zwalczaniu wrzodów żołądka. Wśród innych leczniczych właściwości papryczek chili wymienia się również wspomaganie pracy układu krążenia, działanie antybólowe (np.migreny), pozytywny wpływ na układ odpornościowy oraz zmniejszanie poziomu cholesterolu.

Kapsaicyna na migrenę

Według szacunków Światowej Organizacji Zdrowia na całym świecie z powodu bólów migrenowych cierpi  ponad 300 mln osób, w tym ponad 4 mln w Polsce.  Napady migrenowe dotyczą głównie kobiet. Skarży się na nie aż 25 proc. pań między 25. a 45. rokiem życia.

Ból migrenowy zaczyna się zwykle po jednej stronie głowy, ma charakter tętniący, pulsujący i nasila się z czasem.  Jego intensywność jest tak duża, że w skali od 1 do 10 ocenia się ją na 8. Większość osób cierpiących na tę dolegliwość odczuwa też nadwrażliwość na silne bodźce, takie jak światło, dźwięk i zapachy.

Kapsaicyna, czyli substancja odpowiedzialna za pikantny smak papryczki chili oraz niektórych odmian pieprzu czy przypraw korzennych, wykorzystywana jest obecnie w medycynie przy okazji produkowania leków znieczulających, stosowanych zewnętrznie. Badania naukowców z Uniwersytetu w Nottingham udowodniły też, że ten palący składnik papryki może wspomóc leczenie nowotworów.

Naukowcy postanowili wykorzystać mechanizm działania kapsaicyny, żeby ulżyć też cierpiącym z powodu silnych bólów migrenowych. Ten organiczny związek chemiczny działa silnie na receptory bólu. Kontakt kapsaicyny ze skórą powoduje uwolnienie substancji, które prowadzą do zwiększenia przepływu krwi, co my odczuwamy właśnie jako uczucie „pieczenia, bólu”.  
Mechanizm przenoszenia sygnału o odczuwaniu „bólu” z nerwu do nerwu poprzez odpowiednie receptory skłonił naukowców do szukania receptury leku, który ten łańcuszek zablokuje, a tym samym ból migrenowy się nie rozwinie.

Dieta kapsaicynowa

Preparaty z kapsaicyną chętnie stosują największe gwiazdy show-biznesu. Związek bardzo skutecznie reguluje procesy przemiany materii i sprzyja odchudzaniu. Uruchamia procesy, które prowadzą do efektywniejszego spalania tłuszczów. Zdaniem specjalistów smakołyki z chili wpływają na wzrost zużycia energii i tlenu aż o 30 proc. Takie tempo metabolizmu utrzymuje się nawet godzinę po posiłku.
Z badań zespołu prof. Richarda Mattesa z amerykańskiego uniwersytetu Purdue wynika, że nawet niewielkie ilości chili czy pieprzu kajeńskiego wpływają na produkcję tarczycowych hormonów regulujących apetyt – adrenaliny i dopaminy. Najlepsze efekty obserwowane są u osób nieprzyzwyczajonych do ostrych przypraw.
Dużą popularnością cieszy się dieta kapsaicynowa, której nadrzędną zasadą jest doprawianie potraw czerwonymi przyprawami: papryczką chili, ostrą i słodką papryką oraz peperoni.

Kapsaicyna sprzyja produkcji endorfin

Kapsaicyna zwiększa wytrzymałość w trakcie długich i ciężkich treningów. Zwiększając pobieranie tlenu przez organizm, potęguje jego absorpcję i wzmacnia płuca. Ekstrakt z chili znajdziemy często w składzie maści i plastrów, ponieważ piekący alkaloid świetnie rozgrzewa stawy czy mięśnie.

Kto powinien uważać?

Kapsaicyny powinny unikać osoby cierpiące na choroby układu pokarmowego czy trawiennego. Pikantne składniki mogą bowiem powodować podrażnienia, nasilić dolegliwości (np. wrzody żołądka) i wywoływać m.in. bóle brzucha, zgagę czy wzdęcia.
Przy czym - faktem jest, że  w krajach o dużym spożyciu papryki (Węgry czy Meksyk) nie stwierdzono większej liczby zachorowań na schorzenia gastryczne.

Na kapsaicynę muszą uważać osoby zmagające się z nadciśnieniem, ponieważ związek dość znacznie podnosi ten wskaźnik.

Alkaloid czasami niekorzystnie wpływa też naszą cerę i może przyczyniać się do powstawania wyprysków. Osoby z trądzikiem po zjedzeniu pikantnych potraw mogą spodziewać się nasilenia stanów zapalnych i produkcji sebum.

Skala Scoville’a czyli poziom ostrości

Jest wiele rodzajów papryczek chili. Różnią się one od siebie rozmiarem, kształtem, a przede wszystkim poziomem ostrości. Ten ostatni określa się na podstawie tzw. skali Scoville’a – specjalnej gamy pikantności opracowanej przez chemika Wilbura Scoville’a, mierzącej zawartość kapsaicyny w danym produkcie lub substancji. To właśnie ten związek odpowiedzialny jest ostrość m.in. papryczek chili. Daną wartość podaje się w specjalnie opracowanych jednostkach pikantności – SHU.

Jedną z najpopularniejszych papryk tego rodzaju jest z pewnością jalapeño. To niewielkich rozmiarów (5-10 cm wysokości) warzywo o barwie zielonej lub czerwonej jest częstym dodatkiem dań kuchni meksykańskiej. W skali pikantności Scoville’a papryczka ta lokuje się w przedziale 2 500 – 8 000 SHU. Najmniej pikantna w skali słodka papryka roczna osiąga wartość 0.

Piri-piri rośnie ona na niewielkich krzewach, osiągających maksymalnie 120 cm wysokości. Sama papryczka jest niewielkich rozmiarów – mierzy sobie około 2 centymetrów długości i wykorzystywana jest chociażby w wielu daniach kuchni portugalskiej. W skali ostrości Scoville’a osiąga ona wartość ponad 100 000 SHU.Wśród innych popularnych typów papryczek chili znajdują się również jej odmiany cayenne (z wartość SHU ok. 30 000), tabasco (2 500 - 8 000 SHU) oraz pepperoni (100 – 500 SHU).
Wysokie wskaźniki notuje odmiana hodowana w Indiach – Bhut Jolokia oraz amerykańska Carolina Reaper. Za wyjątkowo pikantne uchodzą również: papryczka habanero i serrano, a także tzw. pieprz kajeński.

Najostrzejszą papryką chili jest Carolina Reaper. Ta odmiana osiąga w skali Scoville’a wartość 1 569 300 i znajduje się w Księdze Rekordów Guinnessa jako najostrzejsza papryczka świata. Według tej samej gamy najbardziej pikantną substancją świata jest czysta kapsaicyna, która osiąga wartość 15 000 000 – 16 000 000. Drugie miejsce w tym zestawieniu zajmują kapsaicynoidy (8 600 000 – 9 100 000), a trzecie używany do samoobrony gaz pieprzowy (2 500 000 do 5 000 000).

Jak złagodzić uczucie pieczenia?

Kapsaicyna odpowiada za odczuwanie gorąca i pieczenia, które pojawiają się po zjedzeniu pikantnych potraw. Jak ugasić ten „ogień w ustach”? Na pewno nie wodą, ponieważ alkaloid w niej się nie rozpuszcza. Lepszym rozwiązaniem jest wypicie szklanki tłustego mleka lub jogurtu (białko kazeiny rozbija połączenia kapsaicyny z receptorami bólu).

Doznania złagodzi również lizanie lodów albo skosztowanie soku pomidorowego czy napoju zawierającego sok z owoców cytrusowych. Pikantną potrawę możemy przegryźć owocem o wysokim odczynie kwasowości, np. pomarańczą. Niektórzy radzą łączyć dania wzbogacane ostrymi przyprawami z dodatkami zawierającymi skrobię: ryżem lub chlebem. W wielu krajach azjatyckich pikantne smakołyki popija się gorącą herbatą, a w Stanach Zjednoczonych podaje się do nich gęstą śmietanę.