Sepsa to reakcja organizmu na zakażenie ogólne – jest ona zespołem objawów, które towarzyszą silnemu zakażeniu, głównie bakteriami. Około 80 proc. zakażeń wywołujących sepsę jest spowodowanych bakteriami pozaszpitalnymi, przede wszystkim meningokokami, paciorkowcami oraz pałeczkami hemofilnymi typu B.
Sepsa – objawy i przyczyny. Jak wygląda leczenie sepsy?
Czy sepsa jest groźna?
Sepsa jest bardzo groźna, gdyż w przypadku zakażenia może dojść szybko do śmierci pacjenta. W przypadku zakażenia meningokokami mówi się o sepsie piorunującej, bowiem do zgonu może dojść w ciągu doby. U pacjentów, którzy przeżyli sepsę meningokokową, może z kolei dojść do trwałych powikłań, np. głuchoty lub amputacji kończyny. Sepsa sama w sobie nie jest jednostką chorobową, ale całym zespołem objawów towarzyszących zakażeniu organizmu, w tym poszczególnych organów.
Najczęściej za rozwój sepsy odpowiadają właśnie meningokoki. Nie są to bakterie szpitalne – chociaż pobyt w szpitalu uznaje się za czynnik rozwoju zakażenia (z powodu obecności bakterii na oddziałach oraz osłabienia organizmu chorobą). Szacuje się, że u 31,5 proc. pacjentów przebywających na oddziałach intensywnej terapii dochodzi do rozwoju sepsy, przy czym jest to około 20 proc. wszystkich przypadków sepsy. Warto przy tym wiedzieć, że bakterie szpitalne są bardziej oporne na antybiotykoterapię.
Bakterie odpowiedzialne za rozwój sepsy
Za sepsę szpitalną odpowiadają najczęściej bakterie (rzadziej grzyby i wirusy):
- Escherichia coli,
- Klebsiella pneumoniae,
- Pseudomonas aeruginosa,
- Acinetobacter baumanii,
- Staphylococcus aureus,
- inne gronkowce oraz paciorkowce,
- Candida albicans – sepsa o pochodzeniu grzybiczym,
- Ebola – sepsa o etiologii wirusowej.
Za sepsę pozaszpitalną odpowiadają najczęściej bakterie:
- Neisseria meningitidis (meningokoki),
- Streptococcus pneumoniae (pneumokoki),
- Haemophilus influenzae, wywołuje tzw. choroby hemofilusowe,
- Streptococcus pyogenes,
- Salmonella spp.
Kto jest narażony na rozwój sepsy?
Za czynnik rozwoju sepsy uznaje się przede wszystkim obniżoną odporność organizmu – bardzo często szkodliwe drobnoustroje bytują w organizmie wiele lat, a ich rozwój ogranicza sprawnie działający układ odpornościowy. Do rozwoju sepsy dochodzi, kiedy układ odpornościowy przestaje funkcjonować prawidłowo. Za czynniki ryzyka, poza obniżoną odpornością, uznaje się pobyt w szpitalu oraz przebywanie w dużych skupiskach ludzkich.
Agresywne patogeny wraz z krwią docierają do kolejnych tkanek i narządów upośledzając ich funkcje. Dlatego w leczeniu sepsy ważny jest czas. Żeby szybko dotrzeć do szpitala, należy wiedzieć, jakie objawy daje sepsa.
Objawy sepsy
Na początku objawy sepsy są mało charakterystyczne. Zalicza się do nich:
- gorączkę, która jednak nie zawsze występuje, może dojść do obniżenia temperatury ciała poniżej 36 stopni,
- dreszcze,
- poczucie zimna,
- szybki oddech, duszność,
- obniżone ciśnienie tętnicze,
- ból i złe samopoczucie,
- obrzęki,
- spoconą skórę,
- wysypkę nieznikająca po ucisku,
- zimne dłonie,
- przyspieszone bicie serca,
- pogorszenie kontaktu z otoczeniem, dezorientacja.
W badaniach krwi może wyjść:
- wzrost stężenia glukozy we krwi powyżej 7,7mmol/l mimo, że u pacjenta nie zdiagnozowano cukrzycy,
- zwiększenie liczby leukocytów w morfologii krwi obwodowej (leukocytoza) lub zmniejszenie ich liczby (leukopenia),
- stwierdzenie w rozmazie krwi występowania >10 proc. niedojrzałych neutrofili,
- wzrost wartości CRP,
- wzrost wartości PCT.
>> Test na CRP do zrobienia w domu
Rodzaje (postacie) sepsy
Wyróżnia się trzy postacie sepsy (będące jednocześnie jej etapami):
- Sepsa niepowikłana – czyli wykryte odpowiednio wcześniej uogólnione zakażenie organizmu. Sepsa niepowikłana ma stosunkowo dobre rokowania, przy czym na tym etapie śmiertelność szacuje się na poziomie 16 proc.
- Sepsa ciężka – czyli wielonarządowa niewydolność organizmu, w której śmiertelność wynosi 36 proc.
- Wstrząs septyczny – jeśli w przebiegu sepsy ciężkiej dojdzie do hipotensji (nagłego spadku ciśnienia tętniczego) to oznacza to wystąpienie wstrząsu septycznego. Jego przebieg bywa piorunujący i zdarza się, że od wykrycia pierwszych objawów zakażenia do zgonu pacjenta mija zaledwie kilka godzin. Śmiertelność w przypadku wstrząsu septycznego oceniana jest na ponad 50 proc.
Leczenie sepsy
Leczenie sepsy odbywa się w szpitalu, do którego pacjent powinien trafić jak najszybciej. Pacjentowi podaje się antybiotyk, który dobierany jest w pierwszej kolejności na podstawie objawów i doświadczenia lekarza. Na wyniki badań laboratoryjnych, mających stwierdzić, co wywołało sepsę, trzeba czekać, dlatego lekarze decydują się na jak najszybsze podanie antybiotyku nie czekając na wyniki. Przyjmuje się, że każde opóźnienie rozpoznania sepsy o godzinę zwiększa ryzyko śmierci pacjenta o 7 proc.
W objawowym leczeniu sepsy należy wyróżnić także podaż płynów, leczenie przeciwwstrząsowe oraz leczenie niewydolności oddechowej, niewydolności nerek i zaburzeń funkcjonowania układu krążenia. Jeśli to konieczne leczy się także kwasicę.
Leczenie sepsy odbywa się w szpitalu i jest to proces długotrwały. Bardzo często konieczna jest rehabilitacja wskutek uszkodzenia narządów podczas choroby.
>> Probiotyki polecane przy antybiotykoterapii
Czy sepsa jest zaraźliwa? Jak uniknąć sepsy?
Samą sepsą nie można się zarazić, można natomiast zarazić się chorobami, w przebiegu których może dojść do rozwoju zakażenia, np. zapaleniem gardła.
Skuteczną ochroną przed sepsą wywołaną przez niektóre bakterie są szczepienia ochronne:
- przeciwko meningokokom (szczepienie jest zalecane przez lekarzy, ale niefinansowane ze środków publicznych),
- przeciwko pałeczce hemofilnej typu B (szczepienie jest obowiązkowe i finansowane ze środków publicznych),
- przeciwko pneumokokom (szczepienie jest finansowane ze środków publicznych).
