Kwas foliowy – niedobór, dawkowanie, działanie witaminy B9

Kwas foliowy bierze udział w procesie regulowania wzrostu i funkcjonowania komórek – jest więc niezbędny każdej komórce organizmu. Warto wiedzieć, że kwas foliowy występuje w żywności w postaci soli kwasu foliowego (folianów) - czyli  grupy związków obejmujących 20 pochodnych pteryny o zróżnicowanym stopniu utlenienia.

 Inne nazwy kwasu foliowego: witamina B9, witamina B11, witamina M, folian, folacyna, kwas pteroiloglutaminowy.

Czytaj więcej: Czym jest anemia i jak leczyć niedokrwistość?

 Kwas foliowy – działanie, rola w organizmie

 Kwas foliowy uczestniczy w procesach syntezy kwasów nukleinowych (z których powstaje DNA);  tworzy i rozwija erytrocyty (czerwone krwinki). Dzięki witaminie B9 możliwe jest prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego, sercowo-naczyniowego i krwiotwórczego.

Tu kupisz: Witaminy i minerały

Kwas foliowy a homocysteina

Ważną funkcją kwasu foliowego (oraz innych witamin z grupy B) jest wpływ na homocysteinę, której wysoki poziom (hiperhomocysteinemia) – podobnie jak wysoki cholesterol – może zwiększać ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, takich jak: miażdżyca, udar mózgu, zawał serca, nadciśnienie, niedoczynność tarczycy. Hiperhomocysteinemia może nie tylko uszkadzać naczynia krwionośne, ale też zaburzać krzepliwość krwi. Homocysteina to czynnik prozakrzepowy – jej wysoki poziom zwiększa ryzyko takich chorób jak zakrzepica żylna.

Kwas foliowy wspólnie z witaminą B12 przekształca homocysteinę do metioniny (następnie z metioniny powstaje serotonina noradrenalina – tzw. hormony szczęścia, które wpływają na sen i aktywność w ciągu dnia).

Czytaj też:

• Żelazo pod kontrolą – czy nadmiar tego pierwiastka może wywołać cukrzycę ciążową?
• Diagnostyka anemii - interpretacja wyników badań

Kwas foliowy – niedobór

Przyczyny niedoboru kwasu foliowego: choroby miąższu wątroby; choroby tarczycy (nadczynność tarczycy); ciąża; antykoncepcja hormonalna; nadużywanie alkoholu, palenie papierosów, niewłaściwa dieta (uboga w produkty z dużą zawartością kwasu foliowego); wiek (na niedobór kwasu foliowego narażone są osoby w podeszłym wieku, dziewczęta w okresie dojrzewania oraz niemowlęta); stosowanie niektórych leków (m.in. antagonisty kwasu foliowego: metotreksat – stosowany jako lek immunosupresyjny oraz przeciwnowotworowy, wykorzystuje się go w terapii białaczki, raka piersi, raka jajnika, raka jądra, raka płuc, raka szyjki macicy i mięsaka kości oraz w leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów i chorobie Leśniowskiego-Crohna; sulfonamidy – stosowane jako środki bakteriostatyczne i odkażające; trimetoprym – wykorzystywany w leczeniu zakażeń dróg moczowych oraz przewodu pokarmowego).

>>> Tu kupisz: Żelazo i kwas foliowy na receptę

 Skutki niedoboru kwasu foliowego to m.in.: dysfunkcje układu sercowo-naczyniowego; zahamowanie wzrostu komórek w organizmie; za mała ilość czerwonych ciałek we krwi – niedokrwistość megaloblastyczna; miażdżyca; wady rozwojowe cewy nerwowej (wady wrodzone: bezmózgowie, przepukliny rdzenia kręgowego, rozszczep kręgosłupa - paraliż dolnej części ciała, niepełnosprawność intelektualna).

 Objawy niedoboru kwasu foliowego:

• osłabienie;
• bladość skóry;
• szybka męczliwość;
• nadmierne wypadanie włosów;
• sucha skóra;
• bóle głowy;
• pieczenie języka;
• duszności;
• zawroty głowy;
• problemy z koncentracją;
• bezsenność;
• stany niepokoju;
• wahania nastroju, nadmierna drażliwość;
• problemy pokarmowe (zaburzenia trawienia, biegunka, mniejszy apetyt);
• utrata masy ciała;
• stany zapalne języka;
• kołatanie serca;
• bóle głowy;
• u dzieci i młodzieży może wystąpić zahamowanie rozwoju i wzrostu.

Kwas foliowy w ciąży

 Kwas foliowy należy do związków bardzo istotnych dla prawidłowego rozwoju płodu – szczególnie do właściwego kształtowania się cewy nerwowej (z której rozwija się rdzeń kręgowy i mózg). Przyjmowanie kwasu foliowego w ciąży to mniejsze ryzyko przedwczesnego porodu, małej masy urodzeniowej oraz odklejenia łożyska.

 Zaleca się, aby przyjmować kwas foliowy nie tylko w ciąży, ale też w okresie planowania ciąży (co najmniej miesiąc przed planowanym zapłodnieniem). Suplementacja kwasem foliowym powinna trwać do końca pierwszego trymestru. Optymalnym okresem przyjmowania kwasu foliowego jest tzw. okres okołokoncepcyjny, to znaczy trzy miesiące przed planowanym zajściem w ciążę i trzy miesiące po zapłodnieniu.

 Polska znajduje się niestety w niechlubnej czołówce Europy, jeśli chodzi o narodziny i śmiertelność dzieci z wadami cewy nerwowej. To ok. 1-2 chore noworodki na 1000 urodzeń. Przyczyną takiego stanu rzeczy jest najczęściej niedobór kwasu foliowego.

 Kwas foliowy dla mężczyzn

 Wiele badań potwierdza, że również mężczyźni powinni przyjmować kwas foliowy. Poprawia on jakość nasienia, a niejednokrotnie udowodniono, że ma ono duży wpływ na powstawanie wad u potomstwa.

Kwas foliowy – dawkowanie

Zalecana dawka kwasu foliowego to 400 mikrogramów kwasu foliowego dziennie. Warto wiedzieć, że przyswajalność syntetycznej formy kwasu foliowego jest większa niż kwasu foliowego zawartego w naturalnych składnikach spożywczych. Nie zaleca się stosowania dawek kwasu foliowego większych niż 1 mg dziennie (zawartość w preparatach z kwasem foliowym mieści się zwykle w przedziale 0,4 do 0,8 mg kwasu foliowego). 

Czytaj więcej: Anemia przy cukrzycy - przyczyny występowania, skutki dla organizmu

Kwas foliowy – występowanie

Naturalne źródła kwasu foliowego to m.in. surowe zielona warzywa, owoce cytrusowe, pełne ziarna zbóż, rośliny strączkowe. Dobrym źródłem folianów są: brokuły, szpinak, awokado, kiwi, mango, pomarańcze, wątroba, drożdże, groch, fasola, szparagi.