Erytrytol, erytrol – co to jest i czy jest zdrowy?

Co to jest erytrytol?

Erytrytol, znany również jako erytrol, to naturalnie występujący alkohol cukrowy należący do tzw. polioli (oprócz np. mannitolu, sorbitolu czy ksylitolu). Zyskał uznanie jako niskokaloryczny zamiennik cukru. Znajdziemy go w gruszkach, winogronach, melonach, a także fermentowanych produktach spożywczych, np. winie czy sosie sojowym. Został odkryty w połowie XIX wieku, ale na szeroką skalę zaczęto go stosować dopiero w latach 90. XX w. Jako pierwsza wprowadziła go do żywności funkcjonalnej Japonia. Na etykietach produktów erytrytol jest oznaczany jako E968.

Z czego produkowany jest erytrytol i jak powstaje?

Obecnie erytrytol jest wytwarzany przemysłowo z glukozy pozyskiwanej ze skrobi kukurydzianej (z kilograma glukozy można uzyskać ponad pół kilo erytrytolu). Proces rozpoczyna się od poddania skrobi procesowi hydrolizy enzymatycznej. W wyniku tej reakcji otrzymuje się glukozę (dekstrozę) stanowiącą substrat do dalszych przemian. Glukozę poddaje się z kolei działaniu drożdży (fermentacja przy pomocy specjalnych szczepów, np. Moniliella pollinis lub Yarrowia lipolytica). W wyniku ich pracy powstaje erytrytol, który na koniec jest izolowany i oczyszczany, najczęściej przez krystalizację. Następnie erytrol się suszy. Ostateczna postać erytrytolu to biały, bezwonny, krystaliczny proszek. Tak przygotowany produkt jest gotowy do dalszego wykorzystania.

Wartości odżywcze i właściwości erytrytolu

Erytrytol to słodzik, który łączy słodki smak z niską kalorycznością i minimalnym wpływem na poziom cukru we krwi. Smakuje bardzo podobnie do cukru, choć jest mniej intensywny. Szacuje się, że jego słodycz wynosi 60-70% słodyczy sacharozy. Dodatkowo daje wrażenie chłodzenia na języku, co jest efektem tzw. endotermicznego rozpuszczania. Dobrze sprawdza się zatem jako dodatek do gum do żucia, w miętówkach czy napojach orzeźwiających.

Erytrytol – ile ma kalorii?

Co do kaloryczności erytrytol ma praktycznie zerową wartość energetyczną. W przeciwieństwie do tradycyjnego cukru, który dostarcza około 4 kcal/g, erytrytol daje mniej niż 0,2 kcal/g. Dzieje się tak, ponieważ ludzki organizm wchłania erytrytol w jelicie cienkim, ale nie metabolizuje go jak większości węglowodanów. W związku z tym 80-90% spożytego erytrytolu zostaje wydalone z moczem w niezmienionej postaci bez udziału w procesach energetycznych.

Erytrytol a ksylitol i cukier

Oto, jak erytrytol wypada w porównaniu z cukrem i innym alkoholem cukrowym – pozyskiwanym z brzozy ksylitolem. 

Czy erytrytol jest zdrowy?

Chociaż erytrytol nie dostarcza witamin, minerałów ani błonnika, ma korzystny profil metaboliczny, neutralny wpływ na poziom cukru we krwi oraz wysoką tolerancję pokarmową. Dzięki temu znajduje się w produktach dla diabetyków i osób na diecie niskowęglowodanowej.

• Erytrytol może być rozwiązaniem dla osób z cukrzycą czy insulinoopornością. Ma zerowy indeks glikemiczny (IG = 0), więc nie powoduje wzrostu poziomu glukozy we krwi. Nie zaburza gospodarki węglowodanowej, a jednocześnie pomaga kontrolować apetyt i ograniczyć łaknienie słodkich produktów.
• Erytrytol nie stanowi pożywki dla bakterii w jamie ustnej, a co ciekawe, może nawet działać ochronnie na zęby, blokując przyleganie niektórych mikroorganizmów, w tym Streptococcus mutans, czyli głównego sprawcy próchnicy.
• W odróżnieniu od innych alkoholi cukrowych, jak sorbitol czy maltitol, erytrytol bardzo rzadko daje objawy ze strony przewodu pokarmowego jak wzdęcia czy biegunki.

>> Słodziki zamiast cukru – czy to bezpieczne?

Erytrytol dla dzieci i kobiet w ciąży

Erytrol jest uznawany za bezpieczny, o ile stosowany jest zgodnie z zaleceniami i zgodnie ze swoim przeznaczeniem. Według Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) bezpieczna dzienna ilość erytrolu to 0,5 grama na kilogram masy ciała. Jest bezpieczny dla dorosłych, dzieci, kobiet w ciąży i karmiących. Nie stwierdzono, aby wchodził w interakcję z lekami, nie obciąża nerek ani wątroby. Mimo to zawsze warto skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą przed rozpoczęciem spożywania erytrytolu. Zwłaszcza dotyczy to małych dzieci, których układ pokarmowy może być jeszcze zbyt wrażliwy, co zwiększa ryzyko pojawienia się wzdęć czy biegunki po spożyciu produktów z erytrolem.

Możliwe skutki uboczne stosowania erytrytolu

Pomimo tego, że erytrytol jest dobrze tolerowany, u osób wrażliwych po spożyciu mogą pojawić się przejściowe dolegliwości żołądkowe, jak uczucie pełności czy przelewania się w jamie brzusznej. Nadmierne spożycie (powyżej dziennej dawki uważanej za bezpieczną) może wywołać biegunkę.

W 2023 roku pojawiły się spekulacje na temat związku wysokiego stężenia erytrytolu i zwiększonego ryzyka incydentów sercowo-naczyniowych. Badanie to dotyczyło jednak głównie osób, które już miały stwierdzone schorzenia układu krążenia i nie wykazano, czy to właśnie erytrytol był ich sprawcą, czy jedynie towarzyszącym markerem. Jak podaje EFSA, obecne dowody nie wskazują na związek przyczynowo-skutkowy między spożywaniem żywności zawierającej erytrytol a zwiększonym ryzykiem wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych.

Czy erytrytol jest rakotwórczy?

Erytrytol jest niekiedy oskarżany o działanie rakotwórcze. Nie ma jednak obecnie żadnych wiarygodnych badań, które by to potwierdzały. Zarówno EFSA, jak i Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) czy amerykańska Agencja do spraw Żywności i Leków (FDA) uznają, że jest to substancja bezpieczna do spożycia. Nie stwierdzono mutagenności (powodowania zmian w genach), kancerogenności (działanie rakotwórcze) czy teratogenności (działanie toksyczne na płód) erytrolu.

Erytrytol do pieczenia i przetworów – jak stosować go w kuchni?

Erytrytol z powodzeniem może zastąpić zwykły cukier także w kuchni. Nadaje się do pieczenia, gotowania czy przygotowywania przetworów, choć o kilku różnicach między cukrem a erytrolem trzeba pamiętać.

• Ponieważ jest mniej słodki niż sacharoza, należy użyć go nieco więcej niż cukru, jeżeli chce się osiągnąć ten sam efekt.
• Erytrytol ma zdolności do pochłaniania wody, dlatego wypieki z tą substancją mogą być bardziej wilgotne.
• Erytrol się nie karmelizuje, czyli nie wytworzy na wypiekach klasycznej złotej skórki.
• Robiąc przetwory, trzeba pamiętać, że erytrytol nie pełnił funkcji cukru w 100%, dlatego zaleca się pasteryzację lub przechowywanie wyrobów w lodówce.

Erytrytol w tabletkach, w proszku – który wybrać?

Erytrytol jest łatwo dostępny, można go kupić zarówno w sklepie spożywczym, jak i w aptece. Warto pamiętać, że erytrytol to substancja jednoskładnikowa, która nie powinna zawierać żadnych dodatków, wypełniaczy czy konserwantów. Formy, w jakich dostępny jest erytrol, to:

• kryształki,
• zmielony erytrytol,
• erytrytol w tabletkach,
• mieszanki, np. ze stewią, owocem mnicha czy inuliną – głównie do wypieków.

Warto zawsze zwrócić uwagę na skład, formę, pochodzenie produktu (non-GMO, czyli niemodyfikowany genetycznie, certyfikaty ISO, HACCP), brak dodatków i cenę w przeliczeniu na gram.

>> Rodzaje cukrów dodawanych do żywności. Określenia dla cukru na etykietach