Odpowiednio skomponowana dieta przy Hashimoto to ważny czynnik wspierający funkcje tarczycy, spowalniający przebieg procesów zapalnych i degenerację gruczołu. Właściwe żywienie w znacznym stopniu wspomaga także farmakoterapię syntetyczną lewotyroksyną. Dowiedz się, jakie produkty należy wybierać, a jakich unikać w chorobie Hashimoto.
Dieta przy Hashimoto – co jeść, by nie zaostrzać choroby? Przykładowy jadłospis
Choroba Hashimoto – czym jest i u kogo występuje
Hashimoto to przewlekłe limfocytowe zapalenie gruczołu tarczowego o podłożu autoimmunologicznym, najczęstsza manifestacja niedoczynności tarczycy. Choroba dotyka wszystkich grup populacyjnych i wiekowych, znacznie bardziej narażone są jednak kobiety, a największa zachorowalność występuje w grupie wiekowej 30-50 lat. Hashimoto szczególnie niebezpieczne jest dla kobiet ciężarnych, gdyż pośród potencjalnych powikłań choroby znajdują się zaburzenia mechanizmów adaptujących płód do organizmu matki, czego konsekwencją mogą być nieprawidłowości rozwojowe, poronienia i przedwczesny poród. Choroba może również utrudniać zajście w ciążę, gdyż produkowane przez organizm przeciwciała mogą mieć wpływ na nieprawidłowe zagnieżdżanie się jajeczka.
Hashimoto – przyczyny choroby
Podłoże choroby jest złożone i nie do końca poznane. Dziś za główny czynnik etiologiczny uważa się predyspozycje genetyczne, a przeciwciała skierowane przeciwko tarczycy stwierdza się u ponad połowy członków rodzin pacjentów. Inne potencjalne przyczyny choroby to wahania poziomu estrogenów (np. w okresie menopauzy), inne choroby o podłożu autoimmunologicznym (cukrzyca typu 1, celiakia, łuszczyca, RZS, stwardnienie rozsiane), a także czynniki środowiskowe, czyli przewlekły stres, zaburzenia emocjonalne, niedostatek aktywności fizycznej, używki, zaburzenia snu, a przede wszystkim błędy żywieniowe, takie jak zbyt duże spożycie jodu i nasyconych kwasów tłuszczowych, nadkonsumpcja alkoholu i żywności o wysokim stopniu przetworzenia oraz niedobory selenu, żelaza, cynku i witaminy D3.
Hashimoto – na czym polega leczenie
Nie istnieje przyczynowe leczenie choroby Hashimoto, terapia to walka z niedoczynnością lub (znacznie rzadziej) nadczynnością tarczycy według ogólnych reguł. W przypadku niedoczynności pacjenci leczeni są przy pomocy lewoskrętnego analogu naturalnej tyroksyny (lewotyroksyny) w dawce dobieranej indywidualnie do potrzeb chorego i przyjmowanego codziennie na czczo, minimum pół godziny przed pierwszym posiłkiem. W postępowaniu terapeutycznym w przebiegu Hashimoto, oprócz farmakoterapii, bardzo duże znaczenie ma też dietoterapia.
Hashimoto – dieta jak lekarstwo
Choroba wiąże się z niedoborem hormonów tarczycy i osłabieniem ich działania na poziomie komórkowym, co dla organizmu może skutkować spadkiem tempa metabolizmu, rozwojem insuliooporności oraz zmianami w przebiegu szklaków metabolizmu węglowodanów i lipidów, a w konsekwencji zaburzeniami homeostazy glukozy, dyslipidemią, rozwojem cukrzycy typu 2, miażdżycy oraz występowaniem incydentów sercowo-naczyniowych, takich jak zawał serca czy udar mózgu. Naukowcy uważają, że odpowiednio skomponowany jadłospis może spowalniać przebieg procesu zapalnego w gruczole tarczowym, hamować jego destrukcję i być istotnym wsparciem leczenia syntetyczną lewotyroksyną. Dobrze dobrana dieta może również obniżać ryzyko rozwoju zaburzeń metabolicznych i innych schorzeń będących konsekwencją zbyt niskich stężeń hormonów tarczycy w organizmie.
>> TSH – co to jest tyreotropina, kiedy wykonać badanie i jaki jest związek TSH z tarczycą?
Hashimoto – co jeść?
W przebiegu Hashimoto bardzo ważna jest prawidłowo zbilansowana dieta dostarczająca odpowiednią ilość energii, właściwa podaż pełnowartościowego białka oraz wszystkie niezbędne składniki odżywcze. Postępowanie dietetyczne powinno więc bazować na zasadach racjonalnego żywienia z naciskiem na pozyskiwanie z pożywienia substancji ważnych dla prawidłowego funkcjonowania tarczycy.
Dieta przy Hashimoto – najważniejsze założenia
- dieta oparta na świeżych, nieprzetworzonych produktach,
- spożywanie od 4 do 5 posiłków dziennie, w regularnych odstępach, z przerwami nie dłuższymi niż 4 godziny, by nie dopuścić do uczucia głodu. Ostatni posiłek powinien być spożyty przynajmniej 3 godziny przed snem (jedynie pacjenci ze współistniejącą cukrzycą konsumują drugą, późną kolację zapobiegającą nocnej hipoglikemii),
- rezygnacja z restrykcyjnych, niskokalorycznych diet – restrykcje energetyczne oparte na głodzeniu zmniejszają syntezę hormonów tarczycy i ich stężenie we krwi, dodatkowo pojawia się wówczas ryzyko jeszcze większego spowolnienia metabolizmu. U osób z nadwagą i otyłością dopuszcza się jedynie łagodne (10%) i umiarkowane (20%) restrykcje energetyczne z obowiązkowym włączeniem aktywności fizycznej,
- suplementacja witaminą D3 przez cały rok lub w okresach od jesieni do wiosny,
- rezygnacja lub umiarkowane spożycie produktów zawierających substancje goitrogenne (wolotwórcze), takie jak brokuły, kalafior, soja, jarmuż – przede wszystkim ze względu na potencjalny negatywny wpływ na skuteczność farmakoterapii lewotyroksyną,
- produkty zakazane w diecie Hashimoto, ogólnie niezdrowe i bez korzystnego wpływu na organizm, w tym tarczycę: cukier i wyroby cukiernicze, słodkie napoje gazowane, alkohol, tłuszcze zwierzęce (masło, smalec, słonina), tłuszcze trans (np. we frytkach i chipsach), wysoko przetworzone wędliny, owoce z puszki i konserwy mięsne.
Dieta przy Hashimoto – niezbędne składniki odżywcze
Składnik pożywienia | Rola w terapii Hashimoto | Niektóre ze skutków niedoboru w organizmie | W jakich produktach szukać? |
białko | zwiększenie podstawowej przemiany materii, źródło aminokwasów (tyrozyny i fenyloalaniny) istotnych dla syntezy hormonów tarczycy | zaburzenia wydzielania hormonów tarczycy T3 i T4, zahamowanie wydzielania TRH i TSH | jaja, ryby, chude mięso (drób, cielęcina), mleko i przetwory mleczne |
NNKT – niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe n-3 (kwasy omega-3) | przyczyniają się do zwiększenia aktywności TPO (ludzka peroksydaza tarczycowa) i wzmożonej syntezy hormonów tarczycy (odwrotne, niekorzystne działanie powoduje spożycie nasyconych kwasów tłuszczowych) | zmniejszenie syntezy oraz zaburzenia przemian i działania hormonów tarczycy | ryby morskie i owoce morza, oleje roślinne, orzechy, awokado
|
jod | dietetyczny fundament niezbędny do syntezy hormonów tarczycy | niedoczynność tarczycy, procesy destrukcyjne gruczołu | sól jodowana, białe ryby morskie, algi |
selen | składnik enzymów antyoksydacyjnych w tarczycy oraz selenopeptydów zaangażowanych w odpowiedź przeciwzapalną | nasilenie stanu zapalnego gruczołu tarczowego, wzmożona produkcja przeciwciał antytarczycowych | podroby, mięso i jego przetwory, ryby i owoce morza, mleko, drożdże |
żelazo | bierze udział w regulacji syntezy i przemian hormonów tarczycy | Zmniejszenie aktywności TPO, zmniejszenie syntezy T4 i T3, wzrost wydzielania i stężenia we krwi TSH | mięso i podroby (wątroba wieprzowa, wołowa i cielęca, kaszanka), ryby i owoce morza, jaja |
cynk | uczestniczy w regulacji syntezy i metabolizmu hormonów tarczycy, posiada właściwości antyoksydacyjne i przeciwzapalne | osłabienie aktywności gruczołu tarczowego, zwiększenie wytwarzania i stężenia we krwi przeciwciał antytarczycowych | mięso i podroby (wątroba), ryby i owoce morza, ser żółty, kasza gryczana, jaja, pestki dyni |
witamina D3 | prawidłowe funkcje układu immunologicznego, ochrona przed autoagresją | zwiększone ryzyko zachorowania, nasilenie procesów zapalnych w tarczycy | synteza skórna (90%), ryby i owoce morza, jaja |
witamina A, C i E | działanie antyoksydacyjne i przeciwzapalne, wsparcie wchłaniania selenu i lewotyroksyny (witamina C) | nasilenie procesu oksydacyjnego, wzmożony stan zapalny | warzywa i owoce (cytrusowe, jagodowe), mięso i jego przetwory, dobre tłuszcze, mleko, orzechy, kiełki |
Białko sojowe w diecie chorych na Hashimoto
Soja i produkty sojowe, takie jak tofu, mleko, sos czy olej sojowy, zawierają substancje goitrogenne, przeciwwskazane w diecie pacjentów z chorobą Hashimoto ze względu na możliwe utrudnianie wchłaniania leku (lewotyroksyny) w przewodzie pokarmowym. Negatywny wpływ soi na tarczycę nie jest jednak jednoznaczny – białko sojowe jest jednocześnie bogatym źródłem tyrozyny, czyli jednego z najważniejszych aminokwasów, którego niedobór może przyczyniać się do zaburzeń w funkcjonowaniu tego gruczołu. Najbezpieczniejszym rozwiązaniem jest dziś prawdopodobnie ograniczenie, ale nie wyeliminowanie z diety produktów sojowych, zwłaszcza w przypadku pacjentów na diecie wegańskiej i wegetariańskiej. Trzeba jednak pamiętać o potencjalnie negatywnym wpływie białka sojowego na wchłanianie leku i produkty sojowe spożywać w niewielkich ilościach i kilka godzin od przyjęcia porannej tabletki.
Dieta bezglutenowa a Hashimoto
Rola diety bezglutenowej w terapii pacjentów z chorobą Hashimoto wciąż nie jest jednoznaczna. Badania potwierdzają negatywny wpływ glutenu na przebieg choroby Hashimoto i leczenia niedoczynności tarczycy, w tym przede wszystkim zaostrzanie się stanu zapalnego gruczołu. Zdarza się, że pacjenci otrzymują od lekarza zalecenie dożywotniego wyeliminowania glutenu z jadłospisu, jednak zgodnie z aktualnym stanowiskiem ekspertów Sekcji Dietetyki Medycznej Polskiego Towarzystwa Żywienia Pozajelitowego, Dojelitowego i Metabolizmu (POLSPEN) wprowadzenie diety bezglutenowej u osób z chorobą Hashimoto jest uzasadnione tylko w przypadku współwystępowania celiakii i innych form nietolerancji glutenu. Pozostali pacjenci mogą spożywać racjonalne porcje produktów zbożowych lub eliminować je na krótko i obserwować samopoczucie. Są duże grupy pacjentów, które postrzegają eliminację glutenu jako korzystną.
>> Hashimoto a ciąża – jak zaburzenia tarczycy wpływają na płodność?
Dieta bezmleczna a Hashimoto
Podobnie jak w przypadku diety bezglutenowej brak jest dowodów naukowych, które jednoznacznie wskazywałyby na korzystny wpływ diety bezmlecznej w terapii Hashimoto. Kazeina, czyli białko znajdujące się w mleku, co prawda ma pewne znaczenie dla zwiększenia ekspresji cytokin prozapalnych w przewodzie pokarmowym, ale wciąż nie potwierdzono faktu stymulowania procesu zapalnego w gruczole tarczowym. Pacjentom z Hashimoto nie zaleca się więc restrykcyjnej diety bezmlecznej, a rezygnacja z mleka wskazana jest tylko w uzasadnionych przypadkach.
Przykładowy plan żywieniowy dla pacjenta z Hashimoto
Dzień 1
- Śniadanie: jajko na twardo, kromka chleba pełnoziarnistego z awokado i rukolą, serek wiejski
- Drugie śniadanie: jogurt naturalny z wkrojonymi truskawkami, orzechami i migdałami bez dodatku cukru
- Obiad: łosoś zapiekany w folii z warzywami gotowanymi na parze, brązowy ryż
- Podwieczorek: smoothie z owoców jagodowych bez dodatku cukru
- Kolacja: sałatka z miksu sałat, grillowanej piersi kurczaka, twardego sera, pomidora i pestek dyni z sosem jogurtowo-czosnkowym
Dzień 2
- Śniadanie: kakaowa owsianka z pomarańczą i masłem orzechowym
- Drugie śniadanie: bułka grahamka skropiona oliwą z oliwek, domowe guacamole, jajko na miękko i pomidorki koktajlowe
- Obiad: tagliatelle razowe z miksem owoców morza, świeżymi pomidorami i cebulą
- Podwieczorek: mała miseczka gęstej zupy jarzynowej
- Kolacja: szaszłyk z indyka z kaszą i gotowanymi warzywami
