Legionella – jakie choroby wywołują te bakterie, objawy zakażenia, jak można się zakazić?

W 1976 roku w Filadelfii na zjeździe Legionu Amerykańskiego, czyli stowarzyszenia amerykańskich kombatantów wojennych, 221 uczestników zachorowało na ostre zapalenie płuc, 34 z nich zmarło. Przyczyną choroby okazały się patogeny obecne w klimatyzacji hotelowej. Tak wykryto bakterie Legionella pneumophila, a chorobę, którą wywołały, nazwano legionelozą, a dokładniej chorobą legionistów, legionelozowym zapaleniem płuc. Dziesięć lat później w Pontiac w stanie Michigan te same bakterie masowo wywołały u mieszkańców objawy grypopodobne – opis legionelozy rozwinięto o łagodną postać choroby, tzw. gorączkę Pontiac.

Legioneloza – objawy choroby legionistów

Choroba legionistów rozwija się w ciągu 2 do 10 dni, początkowo łatwo ją pomylić z przeziębieniem, grypą lub innymi infekcjami pochodzenia wirusowego.

Pierwsze objawy:

• gorączka,
• ból głowy,
• bóle mięśni,
• problemy z oddychaniem.

Kolejne objawy to:

• dreszcze,
• suchy kaszel, z czasem zamienia się w mokry, towarzyszy mu odpluwanie wydzieliny, w której może być krew,
• silne duszności,
• ból w klatce piersiowej.

Objawy towarzyszące:

• biegunka,
• wymioty,
• ból brzucha,
• nadmierna senność,
• śpiączka,
• zaburzenia świadomości.

Podczas badania stwierdza się często obniżone ciśnienie tętnicze, wolne tętno, szmer nad sercem, ostry ból brzucha a także specyficzne zmiany osłuchowe płuc. Wszystko jednak zależy od stopnia zaawansowania choroby. Choroba legionistów szybko atakuje kolejne narządy, może pojawić się ostra niewydolność oddechowa. Choroba ma wielotygodniowy przebieg, ale możliwy jest całkowity powrót do zdrowia.

Legioneloza – objawy gorączki Pontiac

Objawy schorzenia przypominają grypę. U pacjentów pojawiają się:

• ból głowy,
• bóle kostne,
• bóle mięśni i stawów,
• gorączka,
• dreszcze,
• suchy kaszel,
• osłabienie,
• problemy z oddychaniem.

Gorączka Pontiac trwa na ogół od 2 do 3 dni i sama ustępuje. Zapadalność na nią jest dziesięciokrotnie częstsza niż na chorobę legionistów.

Leczenie legionelozy

Leczenie choroby legionistów prowadzi się poprzez antybiotykoterapię. Ponieważ jest niebezpieczna i może zakończyć się śmiercią pacjenta, to antybiotyki wdrażane są już na etapie podejrzenia choroby, zanim pojawią się wyniki badań z laboratorium. W wielu przypadkach niezbędna jest hospitalizacja, dożylne podawanie płynów i monitorowanie stanu pacjenta. Im wcześniej zostanie wdrożona kuracja, tym mniejsze ryzyko powikłań i krótszy okres rekonwalescencji.

Gorączka Pontiac jest chorobą samoograniczającą się, dlatego stosuje się jedynie leczenie objawowe. Należy zbijać gorączkę, nawadniać się i dużo odpoczywać, a infekcja powinna ustąpić w przeciągu kilku dni.

>> Ból i gorączka - leki przeciwbólowe i przeciwzapalne, leki na gorączkę

Legionella w wodzie

Bakterie Legionella występują na całym świecie, głównie w zbiornikach wodnych, rurach wodociągowych i klimatyzacji, ale także w kompoście, instalacjach przeciwpożarowych, nawilżaczach powietrza, na basenach, a nawet w turbinach dentystycznych. Do rozwoju potrzebują bowiem wysokiej wilgotności i wysokiego stężenia dwutlenku węgla (najczęściej mnożą się w stojącej wodzie z zanieczyszczeniami, np. glonami, którymi się żywią). Namnażaniu się bakterii sprzyja także wyższa temperatura, tj. od 25 do 45 stopni Celsjusza, dlatego do zakażeń częściej dochodzi latem.

Jak można się zakazić bakteriami Legionella?

Zakażenie bakteriami Legionella następuje, gdy kropelki wody z bakteriami przedostaną się do naszych dróg oddechowych. Dlatego nie zakażamy się po wypiciu skażonej wody, ale na drodze wziewnej, czyli wdychając parę wodną – np. pod prysznicem, obok fontanny, gdzie rozchodzi się mgiełka z wody. Do zakażenia bardzo rzadko dochodzi przez zachłyśnięcie się skażoną wodą. Nie ma możliwości, aby bakteria przeniosła się z człowieka na człowieka, dlatego chory nie stanowi zagrożenia dla innych. Co ciekawe, uważa się, że nawet 90 proc. dorosłych ma we krwi przeciwciała, które wskazują na kontakt z bakteriami Legionella. Występowanie samej legionelozy jest jednak zazwyczaj niedoszacowane, co wynika z łagodnego przebiegu gorączki Pontiac występującej znacznie częściej niż choroba legionistów.

>> Maseczki ochronne: jednorazowe maski chirurgiczne, maski antysmogowe

W jakiej temperaturze ginie Legionella?

Bakterie nie namnażają się szybko w temperaturze około 20 stopni, ale w nawet niższych temperaturach mogą przetrwać w stanie uśpienia. Żywotność bakterii znacznie skraca się w temperaturze powyżej 55 stopni, ostatecznie giną przy 70 stopniach Celsjusza.

Badanie na zakażenie Legionellą

• Nie ma skutecznego testu, który szybko potwierdziłby lub wykluczył zakażenie bakteriami Legionella. Nie ma też badania pozwalającego na rozróżnienie choroby legionistów i gorączki Pontiac. Lekarz stawia diagnozę na podstawie objawów występujących u pacjenta. W przypadku objawów choroby legionistów najczęściej do badania pobierana jest plwocina chorego.
• Można także wykonać test immunochromatograficzny z moczu, który pozwala na wykrycie antygenu bakterii.
• Innym sposobem jest hodowla bakterii (posiew).

Kiedy legioneloza jest niebezpieczna?

Ryzyko zachorowania na chorobę legionistów wynosi około 5 proc. i wzrasta dla osób hospitalizowanych, zamieszkałych w domach opieki, osób powyżej 40. roku życia z cukrzycą, chorobami serca, nerek, a także palących papierosy i nadużywających alkoholu. Mężczyźni chorują 3 razy częściej niż kobiety. Choroba legionistów jest jednak niebezpieczna dla każdego, niezwykle ważne jest więc szybkie wdrożenie odpowiedniego leczenia. Podeszły wiek, współistniejące choroby serca czy choroby płuc pogarszają rokowania. Gorączkę Pontiac za to zwykle przechodzimy łagodnie.

Bakterie Legionella – najczęściej zadawane pytania

Czy legionelozą można zarazić się przez picie skażonej wody?

Może dojść do zakażenia po zachłyśnięciu się wodą, chociaż ryzyko jest minimalne. Do zakażenia bakteriami Legionella dochodzi, kiedy bakterie w aerozolu przedostają się do płuc, a więc podczas wdychania pary ze skażonej wody, np. pod gorącym prysznicem.

Czy Legionellą można zakazić się na basenie?

Chlorowanie lub ozonowanie wody zapobiega rozwojowi bakterii.

Czy legioneloza daje objawy skórne?

Nie ma takich objawów, bakteria powoduje w pierwszej kolejności objawy grypopodobne. W przebiegu choroby legionistów mogą pojawić się za to biegunka, wymioty oraz objawy neurologiczne w postaci zaburzeń świadomości, senności czy śpiączki.

Czy bada się wodę na obecność bakterii Legionella?

Tak, są takie badania i w określonych przypadkach może je zlecić sanepid.

Jak uniknąć zakażenia bakteriami Legionella?

Nie ma szczepionki przeciwko bakterii ani też skutecznej metody ochronnej. Należy pamiętać, że bakterie rozwijają się w wodzie z zanieczyszczeniami, którymi się odżywiają (np. rdza, glony). Dlatego rury hydrauliczne powinny być co jakiś czas wymieniane, zbiorniki wodne czyszczone z osadu, wanny z hydromasażami opróżniane z wody i dezynfekowane, a woda stojąca (np. w basenie) – chlorowana lub ozonowana. Systemy doprowadzające wodę powinny być utrzymywane w temperaturze powyżej 60 stopni albo poniżej 20 stopni, co utrudnia namnażanie się bakterii. Ponadto do zwalczania bakterii można wykorzystywać generatory dwutlenku chloru.