Atropina to substancja pochodzenia naturalnego, występuje w roślinach z rodziny psiankowatych. Hamuje działanie przywspółczulnego układu nerwowego, dzięki czemu przyspiesza pracę serca, rozluźnia mięśnie, rozszerza naczynia krwionośne i źrenice. Atropina służy jednak nie tylko diagnostyce (na przykład podczas badań okulistycznych), lecz także do leczenia, choćby w zatruciach grzybami.
Atropina nie tylko do oczu. Działanie atropiny
Co to jest atropina
Atropina to tzw. alkaloid tropanowy, substancja występująca w roślinach z rodziny psiankowatych. Pod względem chemicznym składa się z tropiny i kwasu tropowego. Atropina wykazuje działanie hamujące przywspółczulny układ nerwowy – blokuje niektóre receptory (tzw. muskarynowe M1 i M2). Zalicza się ją do leków hamujących przywspółczulny układ nerwowy.
Atropina – działanie
Działanie atropiny to między innymi:
- przyspieszenie akcji serca (tachykardia),
- hamowanie wydzielania gruczołów wydzielania zewnętrznego,
- osłabienie perystaltyki jelit,
- zmniejszenie napięcia mięśni gładkich przewodu pokarmowego, dróg żółciowych i moczowych,
- rozszerzenie naczyń krwionośnych skóry,
- rozszerzenie źrenicy,
- porażenie akomodacji oka,
- podniesienie ciśnienia śródgałkowego,
- działanie przeciwwymiotne,
- pobudzenie OUN (w dużych dawkach).
Atropina do oczu
Atropinę powszechnie wykorzystuje się w okulistyce – dla uzyskania rozszerzenia źrenicy w badaniu refrakcji u dzieci, a także dla długotrwałego rozszerzenia źrenicy podczas zapalenia tęczówki i ciała rzęskowego, aby zapobiec powstawaniu zrostów (po podaniu atropiny do worka spojówkowego jej działanie utrzymuje się 4–7 dni)
>> Zespół suchego oka - przyczyny, objawy i leczenie
Lek atropina – pozostałe właściwości
Z powodu wielokierunkowego działania na organizm atropinę wykorzystuje się także:
- w premedykacji (przygotowaniu pacjenta do znieczulenia ogólnego) – atropina zapobiega odruchowemu zatrzymaniu akcji serca, zmniejsza wydzielanie śluzu w drogach oskrzelowych;
- w kolce żółciowej, jelitowej i nerkowej – działa rozkurczowo;
- w bradykardii i bloku serca – przyspiesza akcję serca (natomiast w dawce poniżej 1 mg zmniejsza czynność serca);
- w chorobie wrzodowej i chorobie lokomocyjnej – jednak rzadko;
- jako odtrutkę w zatruciach grzybami (myskaryną) oraz inhibitorami acetylocholinoesterazy – gazami bojowymi i pestycydami.
>> Zatrucie grzybami - objawy i pierwsza pomoc
Atropina – podawanie
Atropinę podaje się domięśniowo, dożylnie, podskórnie, dotchawiczo lub w postaci kropli do oczu. Aplikuje się ją zwykle w formie siarczanu atropiny.
Atropina – przeciwwskazania
Atropiny nie należy stosować w przypadku:
- zaburzeń rytmu serca,
- jaskry z wąskim kątem przesączania,
- niedrożności układu pokarmowego,
- przerostu gruczołu krokowego,
- gorączki,
- prowadzenia pojazdów,
- ciąży i karmienia piersią.
Atropina – zatrucie i jego objawy
„Czerwony jak burak, rozpalony jak piec, suchy jak pieprz, ślepy jak nietoperz, niespokojny jak tygrys w klatce” – tak można by opisać osobę cierpiącą na zatrucie atropiną, przedawkowanie leku wiąże się bowiem z następującymi objawami:
- rozszerzenie naczyń krwionośnych i zaczerwienienie twarzy,
- hipertermia (podwyższenie temperatury ciała),
- przyspieszona czynność serca,
- zatrzymanie moczu,
- zahamowanie perystaltyki jelit,
- suchość śluzówek i skóry,
- nadmierne rozszerzone źrenice i zaburzenie wzroku,
- pobudzenie, omamy, drgawki, utrata przytomności.
Atropina – leczenie zatrucia
Aby znieść objawy zatrucia atropiną, podaje się leki pobudzające przywspółczulny układ nerwowy (pilokarpina, fizostygmina, neostygmina). Dla zmniejszenia pobudzenia psychicznego stosuje się krótko działające benzodiazepiny.
>> Objawy zaćmy (katarakty). Jak wygląda zabieg usunięcia zaćmy?
Bibliografia
- Janiec W. Kompendium farmakologii. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2012.
- go.drugbank.com/drugs/DB00572
- https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/174174
