Włókniak miękki, włókniak twardy – czym się różnią, dlaczego powstają. Jak usunąć włókniaki?

Włókniak – czym jest?

Włókniaki są wywodzącymi się z tkanki łącznej zmianami nowotworowymi. Mają jednak charakter łagodny, czyli nie naciekają sąsiadujących tkanek, ani nie dają przerzutów. Mimo to każdą zmianę skórną warto skonsultować z dermatologiem, który wykluczy jej złośliwość.

Rodzaje włókniaków

Wyróżniamy dwa rodzaje włókniaków:

Włókniak miękki

Włókniaki miękkie pojawiają się częściej niż twarde. Zdarza się, że występują mnogo. Typowa zmiana przyjmuje postać niewielkiego guzka, barwy od cielistej po brązową. Zazwyczaj jest on uszypułowany, co oznacza, że z powierzchnią ciała łączy go węższy fragment tkanki. Powierzchnia guzka jest pofałdowana, nieregularna, a struktura wiotka i workowata. Uciśnięcie zmiany powoduje łatwe odprowadzenie jej w głąb skóry.

Miejsca, w których najczęściej występują włókniaki miękkie to:

• twarz (szczególnie powieki),
• szyja,
• obszar pod piersiami,
• okolica pach lub pachwin.

W okolicach zgięciowych ciała zazwyczaj mają barwę ciemniejszą, ze względu na większą zawartość melaniny, czyli barwnika obecnego w skórze.

Włókniak twardy

Włókniak twardy jest uniesioną zmianą wyczuwalną podskórnie. Osiąga niewielkie rozmiary, najczęściej od 3 do 10 mm. Guz przyjmuje barwę od jasnobrązowej po czerwonobrązową, ciemniejszy kolor zazwyczaj umiejscawia się centralnie. Charakterystycznym objawem dla tego typu zmiany jest objaw Fitzpatricka. Polega on na kurczeniu lub wpuklaniu się guzka przy ściśnięciu otaczających go tkanek. Włókniaki twarde rzadziej niż miękkie występują mnogo. Nawet jeśli tak jest, ich liczba ogranicza się zazwyczaj do kilku. Lokalizują się głównie na nogach lub ramionach. Niestety, guzki mogą powodować ból lub świąd.

Włókniaki miękkie – dlaczego powstają? 

Włókniaki miękkie i twarde różnią się przyczynami powstawania. Włókniaki miękkie często są uwarunkowane genetycznie, a prawdopodobieństwo ich rozwoju rośnie wraz z wiekiem. Do innych przyczyn należą:

• otyłość,
• insulinooporność,
• dyslipidemia,
• ciąża,
• zespół policystycznych jajników,
• akromegalia,
• przeszczepy narządów,
• zespół Gardnera,
• zespół Bowdena.

Włókniaki twarde – przyczyny powstawania

Włókniaki twarde są natomiast zmianami nabytymi, rozwijającymi się w wyniku uszkodzenia skóry. Bardzo często powstają po użądleniu przez owada, zapaleniu mieszków włosowych lub w miejscu drobnego urazu.

Włókniaki - diagnostyka

Każda zmiana skórna powinna zostać skonsultowana z lekarzem specjalistą, który oceni jej charakter. Włókniaki nie są niebezpieczne dla zdrowia, lecz osoba niedoświadczona może postawić błędne rozpoznanie i zignorować cechy wskazujące na guza innego rodzaju.

Dermatolog w różnicowaniu włókniaków z innymi zmianami może brać pod uwagę:

• nerwiakowłókniaki,
• brodawki łojotokowe,
• starcze znamię śródskórne,
• komórkowy guz histiocytarny,
• włókniakomięsak guzowaty skóry.

Znaczenie ma ocena:

• barwy,
• rozmiaru,
• kształtu,
• lokalizacji,
• mnogości zmian,
• bolesności,
• czasu powstawania.

W niektórych przypadkach lekarz może zadecydować o konieczności pobrania wycinka ze zmiany i przeprowadzenia badania histopatologicznego, które umożliwi postawienie pewnej diagnozy. Jest to szczególnie istotne wówczas, gdy występują wątpliwości dotyczące złośliwości guza. Jeśli włókniaki występują w okolicy oczu, konieczna jest konsultacja również z okulistą.

Usuwanie włókniaków

Z przyczyn estetycznych włókniaki miękkie są głównie usuwane ze względu na lokalizację w obrębie twarzy lub szyi. Zmiany pojawiające się w okolicach zgięciowych lub podrażnianych przez ubrania są narażone na przewlekłe uszkadzanie i bywają nieraz bardziej dokuczliwe, co również może skłaniać do pozbycia się ich.

Włókniaki twarde są mniej widoczne i mogą ustępować samoistnie. Wątpliwości co do prawidłowego rozpoznania i charakteru zmiany wskazują w niektórych przypadkach na konieczność usunięcia guza i poddania go badaniu histopatologicznemu.

Jak usunąć włókniaki?

Na szczęście obecnie dostępnych jest wiele skutecznych metod umożliwiających szybkie usunięcie włókniaków zarówno miękkich, jak i twardych. Należą do nich:

• Usunięcie przy pomocy lasera CO2 - najczęściej stosowana metoda usuwania włókniaków miękkich. Wyemitowana wiązka światła niszczy zmianę bez krwawienia oraz blizny. Zabieg może być przeprowadzony u kobiet w ciąży i dzieci.
• Elektrokoagulacja włókniaka - również skuteczna w usuwaniu włókniaków miękkich. Podczas zabiegu wykorzystywana jest elektroda, która wysyła do zmiany impulsy elektryczne o wysokiej częstotliwości, skutkujące denaturacją białek. Metoda ta jest szczególnie użyteczna u osób czarnoskórych, gdyż nie pozostawia przebarwień. Nie powinna być jednak stosowana u osób z rozrusznikiem serca, zaburzeniami krzepnięcia krwi oraz u kobiet w ciąży.
• Usunięcie kriochirurgiczne - polega na wymrażaniu zmian za pomocą ciekłego azotu. Uszkodzone komórki oddzielają się od zdrowych tkanek. Metoda ta jest wykorzystywana tylko w leczeniu włókniaków miękkich. U osób o ciemnej karnacji może jednak powodować powstawanie przebarwień. Zabieg jest bezpieczny dla kobiet ciężarnych oraz dzieci.
• Chirurgiczne wycięcie zmiany - umożliwia pozbycie się obu typów włókniaków. Zabieg przeprowadzany jest w znieczuleniu miejscowym i polega na usunięciu zmiany za pomocą skalpela. Niepodważalną zaletą tej metody jest uzyskanie materiału do badania histopatologicznego, które umożliwia pewne rozpoznanie. Na ranę zakładany jest opatrunek. W przypadku zmian większych rozmiarów stosuje się również szwy.
• Leczenie za pomocą iniekcji sterydowych -  jest metodą użyteczną w usuwaniu włókniaków twardych. Stosuje się ją tylko w wybranych przypadkach, głównie przy zmianach rozległych.

Usuwanie włókniaków w domu

Powszechne są porady dotyczące usuwania włókniaków za pomocą okładów z wacików nasączonych octem jabłkowym lub sokiem z cytryny. Niestety nie ma dowodów na ich skuteczność. Efekty takich działań mogą być wręcz odwrotne. Okłady z wymienionych substancji mogą znacznie przesuszać i podrażniać skórę otaczającą zmianę. Powoduje to jej zaczerwienienie, a nawet opuchliznę, co tym bardziej zwraca uwagę na guzka. Najskuteczniejszą i najbezpieczniejszą metodą usuwania włókniaków pozostaje zabieg wykonywany przez lekarza.

Włókniaki jamy ustnej

Specyficznym typem włókniaków są zmiany pojawiające się w jamie ustnej. Lokalizują się najczęściej po wewnętrznej stronie policzków, na wardze dolnej lub bocznych powierzchniach języka. Wyglądem nie przypominają zbytnio tradycyjnych włókniaków. Kolor guzków jest podobny do otaczającej je śluzówki, a powierzchnia gładka. Rozwijają się głównie w wyniku powtarzających się uszkodzeń, takich jak:

• przygryzanie policzków,
• podrażnienia aparatem ortodontycznym, źle dopasowanymi protezami lub ostrymi krawędziami zębów.

W większości wypadków nie wymagają leczenia, lecz powinny być skonsultowane ze stomatologiem.

Włókniak w piersiach

Gruczolakowłókniak jest łagodnym nowotworem pojawiającym się w piersi. Zazwyczaj dotyczy młodych kobiet, przed 30. rokiem życia. Najczęściej jest bezobjawowy. Przyjmuje postać okrągłego lub owalnego guza, przesuwalnego względem podłoża. Rozpoznanie możliwe jest dzięki wykonaniu badania USG oraz biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej. Guz wymaga stałej kontroli lekarskiej. W wielu przypadkach zanika samoistnie wraz z upływem czasu. Jeśli jednak do tego nie dojdzie, konieczne może być operacyjne usunięcie zmiany.