Nawyk oglądania swoich znamion jest niesamowicie ważny. Jeśli jeszcze nie masz go wyrobionego, to pora to jak najszybciej zmienić. Szybko wykryte niebezpieczne znamiona bardzo dobrze rokują i pozwalają szybko zareagować. Czerniak, bo o tym nowotworze mowa, jest bardzo niebezpieczny, a jego pierwszym objawem są podejrzanie wyglądające i szybko zmieniające się pieprzyki na ciele lub na paznokciach.
Ten nawyk może uratować życie. Groźny nowotwór zbiera żniwa, szybkie wykrycie daje duże szanse
W celu prawidłowej oceny zmian w obrębie znamion, musisz mieć najpierw punkt odniesienia. Właśnie z tego powodu, znamiona powinny być oglądane przynajmniej raz w miesiącu. Regularny przegląd zmian i pieprzyków powinien być traktowany jako rutynowe samobadanie (jak np. samobadanie piersi u kobiet czy samobadanie jąder u mężczyzn). To zdrowy nawyk, który może uratować życie!
Kto może zachorować na czerniaka?
Z danych Krajowego Rejestru Nowotworów wynika, że na czerniaka w Polsce każdego roku choruje 2500-3000 osób. Jednak czerniak to nie jedyny nowotwór skóry - u blisko 10 800 pacjentów zdiagnozowano inne nowotwory złośliwe skóry, w tym raka podstawnokomórkowego i kolczystokomórkowego.
Nie ma znaczenia wiek pacjenta, czerniak może rozwinąć się w każdym wieku. Najwięcej przypadków notuje się u osób między 35. a 49. rokiem życia oraz u seniorów po 60. roku życia. Odsetek śmiertelności w przypadku późno zdiagnozowanego nowotworu jest bardzo wysoki, dlatego tak ważna jest profilaktyka.
Oglądanie znamion u dermatologa
Zawsze po lecie powinieneś udać się do gabinetu dermatologa, aby obejrzał Twoje znamiona pod dermatoskopem. Badanie takie pozwala wykryć zmiany nowotworowe na wczesnym etapie, gdy możliwe jest ich całkowite wyleczenie. Dermatoskop przypomina latarkę z lupą, a samo badanie jest bezbolesne.
Jeśli dermatolog nie ma pewności, czy znamię jest niegroźne, to skieruje pacjenta do chirurga na jego wycięcie. Pozyskana próbka tkanki zostanie przekazana do badania histopatologicznego. Taki zabieg odbywa się w trybie chirurgii jednego dnia i może uratować życie!
Dlaczego trzeba badać znamiona po lecie?
Głównymi przyczynami czerniaka są:
- nadmierna ekspozycja na słońce,
- oparzenia słoneczne.
Dlatego latem należy się przed słońcem ukrywać oraz zabezpieczać skórę kremami z wysokim filtrem UV (SPF 30 w przypadku osób, które mają oliwkową/ciemniejszą karnację, SPF 50 i więcej dla osób, które mają bardzo jasną karnację, tendencje do przebarwień skóry, oparzeń słonecznych bądź z historią nowotworową w rodzinie).
Należy też pamiętać o tym, że promienie słońca przenikają przez ubranie oraz o tym, by używać kremów z filtrem także przebywając w cieniu! Warto mieć na uwadze, że w sytuacji dużej ekspozycji na słońce przez dłuższy czas (np. przebywanie na plaży), aplikację kremu z filtrem UV należy powtarzać co kilka godzin. W przypadku wejścia do wody, krem należy nałożyć ponownie po wyjściu z niej i osuszeniu skóry.
Krem z filtrem UV a witamina D
Wiele osób zastanawia się, czy aplikacja kremu z filtrem nie zaburzy wytwarzania witaminy D w skórze.
Badania dotyczące wpływu tych kremów na syntezę witaminy nie są jednoznaczne, jednak wiele z nich wykazuje, że produkcja witaminy słońca może odbywać się nawet podczas używania kremów UV. Jako przykład może posłużyć analiza wykonana w 2019 roku przez brytyjskich naukowców. Nie wykazała ona spadku produkcji witaminy D u osób korzystających z kremów z filtrem podczas tygodniowej wycieczki na Teneryfę.
Należy jednak podkreślić, że obawy przed niedoborem tej witaminy nie powinny przyczynić się do ignorowania zaleceń prewencji raka skóry. Wystarczy 15-20 minut dziennej ekspozycji na słońce, aby witamina wytworzyła się w naszym organizmie.
Samobadanie znamion
Swoje znamiona powinniśmy znać bardzo dobrze i obserwować je – zwłaszcza te nowopowstałe. W przypadku znamion, których wygląd budzi podejrzenia, można także prowadzić fotodokumentację, która na przestrzeni czasu jednoznacznie potwierdzi, czy zaszły jakieś zmiany.
We wczesnej diagnostyce nieprawidłowości pomóc może „abecadło” czerniaka, czyli opracowany przez ekspertów z Amerykańskiego Towarzystwa Onkologicznego algorytm ABCDE:
„A” – ASYMETRIA znamienia barwnikowego;
„B” – BRZEGI, które są nieregularne lub niewyraźne;
„C” – CZERWONY, CZARNY, CIEMNOBROĄZOWY, lub niejednolity kolor
„D” – DUŻY ROZMIAR, powiększanie się znamion, szczególna uwaga na te o średnicy powyżej 6 mm
„E” - EWOLUCJA, postępujące zmiany.
Zmiany, które wpisują się w powyższy algorytm powinien jak najszybciej ocenić dermatolog.
Rządowy program bezpłatnego badania znamion
Ministerstwo Zdrowia uruchomiło program mający na celu rozszerzyć wiedzę o czerniaku i skłonić Polaków do samobadania znamion. W ramach programu można także bezpłatnie zbadać swoje znamiona za pomocą dermatoskopu lub wideodermatokopu. W tym celu należy udać się do lekarza rodzinnego po skierowanie do dermatologa i następnie zarejestrować się na konsultację dermatologiczną w przychodni. Istnieje także możliwość zbadania znamion w specjalnych miejscach, gdzie będą stacjonować lekarze (np. na festynach).
Lista placówek, które takie badania wykonują jest na stronie pacjent.gov.pl
A R Young, J Narbutt, G I Harrison, K P Lawrence et al. Optimal sunscreen use, during a sun holiday with a very high ultraviolet index, allows vitamin D synthesis without sunburn. British Journal of Dermatology. 2019. 181(5):1052-1062.
