Badanie histopatologiczne — na czym polega i kiedy jest konieczne? Pobranie materiału, przygotowanie i możliwości diagnostyczne

Na czym polega badanie histopatologiczne?

Badanie histopatologiczne polega na mikroskopowej ocenie materiału tkankowego pobranego od pacjenta. Materiał pozyskiwany jest z miejsca zmienionego chorobowo i stanowi podstawę do zdiagnozowania lub wykluczenia podejrzewanej dolegliwości. Możliwość przeprowadzenia badania histopatologicznego ma szczególne znaczenie w onkologii. Pozwala na dokładne zdiagnozowanie charakteru i zaawansowania zmian, stopnia złośliwości, a w niektórych przypadkach również wykrycie określonych właściwości umożliwiających zastosowanie unikalnego, osobniczego leczenia (tzw. terapie celowane).

Pozyskiwanie materiału tkankowego do badania histopatologicznego

Przeprowadzenie badania histopatologicznego wiąże się z koniecznością pobrania od pacjenta fragmentu tkanki — przeprowadzenia biopsji. Jest kilka sposobów pozyskania materiału do badania histopatologicznego.

>> Kolonoskopia - profilaktyka nowotworu jelita grubego

Biopsja gruboigłowa

Do przeprowadzenia pobrania używa się igły o dużej średnicy (ok. 1,2-3 mm). Wyposażona jest w specjalną osłonę, która przechodząc przez strukturę zmiany (guza), obcina fragment tkanki do badania. Materiał zbiera się w igle (wałeczek tkankowy). Ze względu na rozmiar igły konieczne jest zastosowanie znieczulenia miejscowego. Biopsja gruboigłowa wykorzystywana jest m.in. przy mięsakach tkanek miękkich oraz nowotworach piersi.

Biopsja wycinkowa

Polega na wycięciu niewielkiego fragmentu zmiany do badania histopatologicznego, jeżeli potrzebne jest rozpoznanie, a usunięcie całej zmiany wiązałoby się z poważnym zabiegiem. Biopsja wycinkowa dotyczy również całych zmian, jeśli są niewielkich rozmiarów (zmiany na skórze), oraz do pobierania materiałów w trakcie badań endoskopowych (np. diagnostyka celiakii, chorób błony śluzowej żołądka, jelita grubego).

>> Rak jajnika – jakie daje objawy, jak można go wykryć?

Biopsja otwarta

Wykonuje się ją, jeśli do badania potrzebny jest fragment guza. Konieczne jest nacięcie skóry, odsłonięcie zmiany i pobranie tkanki do badania. Zazwyczaj metodę tę stosuje się w przypadku mięsaków tkanek miękkich.

Biopsja śródoperacyjna (odciskowa)

Materiał pobierany jest w trakcie operacji i pozwala na szybkie badanie histopatologiczne, dzięki temu już w trakcie operacji można podjąć decyzję dotyczącą jej zakresu (rozległości, marginesów czy np. usunięcia narządu). Badanie przeprowadzane jest na podstawie „odcisku” tkanki na szkiełku mikroskopowym.

Biopsja węzła wartowniczego

Materiał do badania pobierany jest z pierwszego węzła (zgodnie z kierunkiem spływania limfy) przy zmianie nowotworowej. Metoda stosowana przy wielu nowotworach, m.in. piersi, tarczycy, jelita grubego, szyjki macicy.

>> Piegi, pieprzyki, włókniaki, brodawki – które można usuwać?

Trepanobiopsja

Pobranie niewielkiego fragmentu kości do badania histopatologicznego. Zabieg przeprowadza się za pomocą specjalistycznej igły. Zwykle po nieudanej biopsji szpiku. Metoda wykorzystywana w onkologii i hematologii.

Często wśród metod pobierania materiału do badania histopatologicznego wymienia się również: biopsję aspiracyjną cienkoigłową (BAC), biopsję szczoteczkową i biopsję szpiku, należy jednak zaznaczyć, że dzięki tym metodom pobrań uzyskuje się materiał komórkowy (a nie tkankowy), dlatego służą one do badań cytologicznych, a nie histopatologicznych.

Wskazania do wykonania badania histopatologicznego

Bezpośrednim wskazaniem do wykonania badania histopatologicznego jest zidentyfikowanie zmian uwidocznionych w innych badaniach, przede wszystkim obrazowych: USG, RTG, MRI, TK. Badanie może być również przeprowadzane w celu wykrycia lub oceny stanów zapalnych (np. zapalenie błony śluzowej żołądka), chorób autoimmunologicznych (zmiany w błonie śluzowej jelita grubego w przebiegu WZJG) lub o podłożu genetycznym (zmiany w dwunastnicy w przebiegu celiakii). Wówczas wycinki do badania histopatologicznego pobierane są w trakcie zabiegów endoskopowych (np. gastroskopia, kolonoskopia).

Badanie histopatologiczne wykonuje się również po łyżeczkowaniu jamy macicy. Zarówno po poronieniu, jak i przy podejrzeniu zmian w endometrium.

Badanie histopatologiczne — jak się przygotować?

Badanie histopatologiczne zazwyczaj nie wymaga specjalnego przygotowania od pacjenta (wyjątek stanowią biopsje w znieczuleniu ogólnym).

Pacjenci przyjmujący leki przeciwzakrzepowe powinni skonsultować się wcześniej z lekarzem. Najprawdopodobniej zaleci on odstawienie leków na kilka dni przed zabiegiem.

Jak przebiega badanie histopatologiczne?

Przebieg pobrania materiału do badania histopatologicznego jest różny w zależności od miejsca pobrania, rodzaju i wielkości zmiany. Niektóre pobrania wykonywane są w głębokiej sedacji w czasie długiej operacji (np. materiałem do badania może być fragment usuniętego guza). Inne mogą być przeprowadzone przy lekkim znieczuleniu miejscowym w ciągu zaledwie kilku minut (usunięcie niewielkiego znamienia na skórze). Bez względu jednak na pochodzenie tkanki do badania materiał musi być odpowiednio przygotowany.

Bezpośrednio po pobraniu fragment tkanki należy umieścić w pojemniku przeznaczonym do transportu i zabezpieczyć formaliną lub 70% spirytusem. Objętościowo powinno być jej przynajmniej 10 razy więcej niż tkanki przeznaczonej do badania. Tak zabezpieczony materiał musi być przetransportowany (temperatura pokojowa) do laboratorium patomorfologicznego nie później niż 24 godziny od pobrania.

W zakładzie patomorfologii fragment należy odwodnić oraz zalać specjalną parafiną. Otrzymany po zastygnięciu bloczek tnie się na cienkie plasterki. Dzięki temu uzyskuje się możliwość przeprowadzenia wielu, niezależnych od siebie analiz (zastosowanie różnorodnych odczynników, barwików), które pozwalają uwidocznić cechy charakterystyczne dla określonych zmian.

Przygotowane w ten sposób preparaty patomorfolog ocenia pod mikroskopem.

Na wyniki badania zwykle czeka się od 7 do 14 dni.

Badanie histopatologiczne — wyniki

Badanie histopatologiczne jest pewnym badaniem diagnostycznym. Pozwala na dokładne rozpoznanie zmian i chorób (oraz ich charakteru), odróżnienie nowotworów łagodnych od złośliwych, ocenę stopnia złośliwości i zaawansowania procesów chorobowych.

Interpretacją wyniku badania histopatologicznego zajmuje się lekarz. W zależności od uzyskanych wyników podejmowane są decyzje dotyczące dalszego postępowania.

Badanie histopatologiczne — powikłania

Ryzyko wystąpienia ewentualnych powikłań nie wiąże się z samym badaniem histopatologicznym, tylko z pobieraniem materiału. Skutki uboczne biopsji zależą od metody. Wśród najczęściej występujących powikłań po biopsji (ogólnie) można wymienić:

• dolegliwości bólowe;
• przedłużające się krwawienie z miejsca wkłucia/wycięcia;
• siniak;
• zakażenie;
• uszkodzenia otaczających tkanek.

Badanie histopatologiczne — cena

Cena badania histopatologicznego zależy od konkretnego laboratorium, rodzaju badania, barwień itp. Średnio cena samego pojedynczego badania histopatologicznego (bez biopsji) mieści się w przedziale od 50 do 250 zł.