Badanie HCV — na czym polega i kiedy je wykonać? Metody, przygotowanie, wyniki i interpretacja

Czym jest badanie HCV?

Badanie HCV to nieinwazyjna metoda diagnostyczna umożliwiająca wykrycie lub wykluczenie kontaktu z wirusem HCV.

HCV (z ang. Hepatitis C Virus) to wirus zapalenia wątroby typu C. Do zakażenia dochodzi poprzez kontakt uszkodzonej skóry lub błon śluzowych z krwią osoby zakażonej. Przez długi czas choroba rozwija się bezobjawowo, doprowadzając z czasem do marskości wątroby albo rozwoju raka wątrobokomórkowego. Szacuje się, że u 20 proc. pacjentów zakażenie HCV rozpoznawane jest na zaawansowanym etapie choroby. Rocznie wirusowe zapalenie wątroby typu C jest przyczyną ok. 500 000 zgonów na całym świecie. W Polsce co roku diagnozuje się ok. 3000 przypadków. Szacuje się jednak, że chorych jest kilkukrotnie więcej.

Wykrycie zarażenia pozwala na podjęcie skutecznego leczenia (współczesne terapie są skuteczne w 99 proc.), eliminację wirusa i cofnięcie zmian zapalnych, szczególnie jeśli choroba nie była zaawansowana. U pacjentów z poważnymi uszkodzeniami wątroby nie da się wyeliminować ryzyka związanego z możliwymi powikłaniami marskości (np. rak wątrobokomórkowy), jest ono jednak mniejsze niż w przypadku braku leczenia przeciwwirusowego.

Podstawowym badaniem jest badanie serologiczne, w celu potwierdzenia dodatniego wyniku wykonuje się również badania molekularne.

>> Zapalenie wątroby: wirusowe, autoimmunologiczne, alkoholowe. Poznaj objawy

Badanie serologiczne polega na oznaczeniu we krwi przeciwciał anty-HCV. Badanie pokazuje, czy doszło do kontaktu z wirusem, jednak nie daje podstaw do rozpoznania zakażenia (namnażania wirusa w organizmie). Dlatego skuteczniejszą metodą badania HCV jest badanie molekularne RT-PCR (Real Time-Polymeraze Chain Reaction).

Badanie molekularne umożliwia wykrycie materiału RNA wirusa, które jest podstawą do rozpoznania zakażenia (namnażania wirusa — wiremii) i rozpoczęcia leczenia. Badanie to wykonywane jest w przypadku dodatniego wyniku anty-HCV. Należy jednak pamiętać, że nie u wszystkich zarażonych osób dochodzi do wytwarzania przeciwciał.

Wskazania do wykonania badania HCV

Najczęściej do zakażenia dochodzi w placówkach służby zdrowia w wyniku naruszenia procedur. Hospitalizacje są znaczącym czynnikiem ryzyka zarażenia wirusem HCV. Dlatego wśród wskazań do wykonania badania HCV znajduje się przebycie operacji, zabiegu medycznego, hemodializy i badań endoskopowych.

Badanie HCV zaleca się również osobom:

• przyjmującym dożylnie narkotyki;
• mającym tatuaże (problem dotyczy głównie więzień, zakładów poprawczych, ośrodków opiekuńczych, gdzie używa się zwykle tych samych narzędzi);
• kolczykującym się (również w zakładach kosmetycznych);
• chodzącym na akupunkturę;
• chodzącym na manicure, pedicure i inne zabiegi kosmetyczne, w których może dojść do przerwania ciągłości skóry;
• po przypadkowym kontakcie z cudzą krwią (sporty kontaktowe, bójka, zabiegi medyczne, pierwsza pomoc).

Zgodnie z zaleceniami Ministerstwa Zdrowia badanie anty-HCV wykonywane jest również u kobiet w ciąży. Zakażenie zwiększa ryzyko cholestazy wewnątrzwątrobowej oraz przedwczesnego porodu. Możliwe jest również zakażenie dziecka w czasie porodu, dlatego konieczne jest przestrzeganie odpowiednich procedur. Bez względu na przebieg porodu konieczne jest przeprowadzenie badania HCV u dziecka.

>> Szczepionka przeciwko HPV – kogo szczepić i kiedy? Skutki uboczne

Badania HCV przeprowadzane są również w celu monitorowania skuteczności leczenia oraz stwierdzenia zahamowania wiremii (braku namnażania wirusa — ujemny RT-PCR).

Badanie HCV — jak się przygotować?

Badanie na obecność wirusa HCV przeprowadzane jest na podstawie próbki krwi pacjenta. Nie są wymagane żadne przygotowania do badania. Spożywanie posiłków i płynów nie ma wpływu na wynik, dlatego pacjent stawiający się na badanie nie musi być na czczo.

Jeśli pacjent podejrzewa, że mógł się zarazić wirusem HCV, badanie anty-HCV powinno być przeprowadzone przynajmniej 3 miesiące po ewentualnym kontakcie z wirusem. W przeciwnym razie może być uzyskany fałszywie ujemny wynik badania.

>> Ból wątroby – czy wątroba boli? Objawy chorób wątroby

W przypadku metody RT-PCR możliwe jest przeprowadzenie badania już po 1-3 tygodniach.

Jak przebiega badanie HCV?

Badanie przeprowadzane jest na podstawie próbki krwi pobranej od pacjenta.

W badaniu serologicznym wykrywa się obecność przeciwciał anty-HCV swoistych dla antygenów wirusa HCV, co wskazuje, że doszło do kontaktu z wirusem i wytworzenia odpowiedzi immunologicznej.

Molekularne badanie HCV umożliwia wykrycie RNA wirusa w próbce, co wskazuje na aktywne zakażenie.

Czas oczekiwania na badania w kierunku obecności przeciwciał anty-HCV wynosi 1-3 dni.

W przypadku badania HCV RNA czas oczekiwania na wynik wynosi 2-6 dni.

Badanie HCV — wyniki i interpretacja

W przypadku prawdopodobnej ekspozycji na wirusa HCV, bez względu na uzyskany wynik, zaleca się powtórzenie badania.

Dodatni wynik badania w kierunku obecności przeciwciał anty-HCV świadczy jedynie o kontakcie pacjenta z wirusem i nie pozwala na wykrycie aktywnego zakażenia (namnażania wirusa) w organizmie. U 1/3 pacjentów dochodzi do samoistnej eliminacji wirusa. U innych przeciwciała mogą być wykrywalne nawet wiele lat po leczeniu przeciwwirusowym.

Dodatni wynik badania molekularnego (RT-PCR) świadczy o obecności RNA wirusa we krwi pacjenta, czyli toczącym się procesie chorobowym.

U niektórych pacjentów uzyskuje się ujemny wynik badania anty-HCV (przeciwciała) przy dodatnim wyniku RT-PCR. Taka sytuacja nie świadczy o pomyłce w laboratorium, tylko o braku odpowiedzi immunologicznej u pacjenta tj. niewytwarzaniu przeciwciał.

Ujemny wynik obu testów świadczy o braku zakażenia.

Badanie HCV — możliwe powikłania

Badanie HCV zarówno serologiczne, jak i molekularne wykonywane jest na podstawie próbki krwi, dlatego nie obserwuje się powikłań po badaniu.

U osób mających problemy z krzepliwością zwykle obserwuje się dłuższe krwawienie z miejsca wkłucia.

U wszystkich pacjentów po badaniu HCV może pojawić się siniak w okolicy miejsca pobrania.

Przeciwwskazania do wykonania badania HCV

Nie ma przeciwwskazań.

Badanie HCV może być wykonywane u kobiet w ciąży i dzieci.

Badanie HCV — cena

Ceny badania HCV zależą od miejscowości, laboratorium i rodzaju badania. Zwykle mieszczą się w przedziale:

• badanie anty-HCV: od 42 do 59 zł;
• badanie HCV RNA: od 180 do 480 zł.

Pacjenci posiadający skierowanie mogą wykonać bezpłatne badanie HCV.