Anty-HCV — na czym polega badanie i kiedy je wykonać? Przygotowanie, normy i interpretacja

Co to jest badanie anty-HCV?

Badanie anty-HCV to test serologiczny umożliwiający wykrycie obecności przeciwciał przeciwko wirusowi zapalenia wątroby typu C w osoczu lub surowicy krwi. Badanie opiera się o techniki immunochemiczne o wysokiej czułości. Wykorzystując tę technikę, należy jednak uwzględniać występowanie tzw. okienka serologicznego, dlatego niezależnie od wyniku test powinien zostać powtórzony i/albo dodatkowo potwierdzony badaniem molekularnym (HCV RNA). 

Wirus HCV (z ang. Hepatitis C virus) jest czynnikiem wywołującym wirusowe zapalenie wątroby typu C. Wirus HCV charakteryzuje się dużą zmiennością genetyczną i intensywnym tempem replikacji (powielania). Wyróżnia się 6 podstawowych genotypów (1-6), ponad 50 podtypów (a-c) i dodatkowe pseudotypy. W Polsce za większość zakażeń odpowiada HCV 1b.

Wirus HCV przenosi się przez krew. Do zakażenia dochodzi poprzez błony śluzowe lub uszkodzenia skóry. Wyróżnia się dwie drogi zakażenia:

• kontakt bezpośredni (z zakażonym: krew-krew, krew-błony śluzowe);
• kontakt pośredni (z narzędziami zanieczyszczonymi krwią zakażonego).

Wirusowe zapalenie wątroby typu C nazywane jest „cichym zabójcą”, ponieważ przewlekła postać choroby może rozwijać się bezobjawowo lub dając niespecyficzne objawy, doprowadzając stopniowo do zwłóknienia wątroby, marskości lub raka wątrobowokomórkowego.

>> Zapalenie wątroby: wirusowe, autoimmunologiczne, alkoholowe. Poznaj objawy

Przedostanie się HCV do krwi nie jest jednoznaczne z zachorowaniem na WZW typu C. Dochodzi do niego dopiero wtedy, gdy wirus zaczyna się namnażać we krwi (wiremia). U większości osób w wyniku samego kontaktu z HCV dochodzi do reakcji układu immunologicznego i wytwarzania przeciwciał anty-HCV. Ich obecność wykrywana jest w badaniu serologicznym.

Zgodnie z wynikami badań szacuje się, że w Polsce w populacji osób dorosłych rozpowszechnienie wirusa kształtuje się na poziomie 1 proc. (1 osoba na 100 jest zakażona), a ok. 80 proc. zakażonych nie wie, że miało kontakt z wirusem. Rocznie diagnozuje się w Polsce 3-3,5 tys. przypadków WZW typu C. U około 20 proc. osób chorobę rozpoznaje się dopiero na zaawansowanym etapie.

Wczesne rozpoznanie zwykle pozwala na całkowite wyleczenie (skuteczność terapii leczniczych sięga 99 proc.) i uniknięcie powikłań. W zaawansowanych przypadkach zwykle możliwa jest eliminacja wirusa i zatrzymanie postępu choroby, jednak nie jest możliwe całkowite wyeliminowanie ryzyka powikłań z nią związanych (np. raka w przypadku marskości).

>> Szczepionka przeciwko HPV – kogo szczepić i kiedy? Skutki uboczne

Wskazania do wykonania badania anty-HCV

Zwykle choroba przez długi czas nie daje żadnych objawów. U niewielkiego odsetka mogą wystąpić jednak wczesne objawy niespecyficzne. Dlatego badanie anty-HCV powinno być przeprowadzane u osób skarżących się na:

• zmęczenie;
• utratę apetytu;
• mdłości i wymioty;
• bóle brzucha;
• bóle mięśni i stawów;
• ciemne zabarwienie moczu;
• odbarwione stolce;
• zażółcenie skóry i białek oczu;

szczególnie jeśli znajdują się w grupie ryzyka. Za czynniki zwiększające ryzyko zarażenia HCV uznaje się wszystkie zabiegi i okoliczności wiążące się z uszkodzeniem ciągłości skóry lub z kontaktem z krwią innej osoby. Można wśród nich wyróżnić:

• zabiegi medyczne (hospitalizacja, operacje, drobne zabiegi, np. szycie, dializy, badania endoskopowe);
• dożylne przyjmowanie narkotyków;
• tatuaże (problem dotyczy głównie miejsc, w których korzysta się z tych samych narzędzi np. zakłady karne);
• przekłuwanie ciała (również za pomocą tzw. pistoletów w zakładach kosmetycznych);
• akupunktura;
• manicure, pedicure;
• sporty kontaktowe o dużym ryzyku uszkodzenia skóry (np. boks);
• kontakty seksualne (ryzyko wynika głównie z ewentualnych otarć i obecności krwi, sama ilość HCV w spermie, ślinie czy wydzielinie pochwowej jest zbyt mała, żeby mogła stanowić zagrożenie).

>> Preparaty na wzmocnienie pracy wątroby

Badanie HCV wykonywane jest u wszystkich kobiet w ciąży. WZW typu C zwiększa ryzyko cholestazy, przedwczesnego porodu oraz wiąże się z koniecznością przestrzegania określonych procedur w czasie porodu, umożliwiających zmniejszenie ryzyka transmisji wirusa z matki na dziecko.

Dzieci matek zarażonych HCV również przechodzą badania w kierunku obecności wirusa we krwi.

Anty-HCV — jak się przygotować do badania?

Nie jest wymagane przygotowanie do badania. Pacjent nie musi być na czczo, ponieważ spożywanie posiłków nie ma wpływu na wynik badania anty-HCV.

Ze względu na okienko serologiczne (czas od zakażenia do wytworzenia przeciwciał) badanie anty-HCV nie powinno być przeprowadzane wcześniej niż przed upływem 3 miesięcy od ewentualnej ekspozycji na wirusa. Badanie przeprowadzone wcześniej może dać wynik fałszywie ujemny!

Jak przebiega badanie?

Badanie anty-HCV przeprowadzane jest na podstawie próbki krwi żylnej pacjenta.

Test serologiczny anty-HCV wykrywa obecność przeciwciał przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu C w osoczu lub surowicy. Badanie może być wykonywane za pomocą testu:

• immunoenzymatycznego (ELISA, EIA);
• immunoenzymatycznego na mikrocząsteczkach (MEIA);
• chemiluminescencyjnego (CLIA);
• elektro-chemiluminescencyjnego (ECLIA);
• immunoenzymatyczno-fluorescencyjnego (ELFA).

Czas oczekiwania na wynik badania wynosi 1-3 dni.

>> Ból wątroby – czy wątroba boli? Objawy chorób wątroby

Anty-HCV — wyniki i interpretacja

Bez względu na uzyskany wynik zaleca się powtórzenie badania anty-HCV i/albo wykonanie badania molekularnego HCV RNA.

Ujemny wynik anty-HCV (niereaktywny)

Najprawdopodobniej nie doszło do zarażenia. Należy jednak pamiętać o okienku serologicznym. Osoby z zaburzeniami odporności mogą otrzymać wynik fałszywie ujemny w związku z brakiem właściwej odpowiedzi immunologicznej.

Dodatni wynik anty-HCV (reaktywny)

Wynik dodatni świadczy o obecności przeciwciał anty-HCV w badanej próbce krwi. Oznacza to, że pacjent miał kontakt z krwią osoby zakażonej. Wynik nie jest jednak jednoznaczny z rozwijającym się wirusowym zapaleniem wątroby typu C związanym z wiremią (namnażaniem RNA wirusa). Nawet u 30 proc. osób choroba się nie rozwinie. W wyniku silnej reakcji odpornościowej dojdzie do samoistnej eliminacji wirusa.

Reaktywny wynik anty-HCV (+) wymaga potwierdzenia badaniem HCV RNA. Dodatni wynik badania molekularnego jest informacją o toczącym się zakażeniu i jest wskazaniem do rozpoczęcia leczenia.

Przeciwciała anty-HCV mogą utrzymywać się przez wiele lat po eliminacji wirusa.

Anty-HCV — możliwe powikłania po badaniu

Ponieważ badanie serologiczne anty-HCV przeprowadzane jest na podstawie próbki krwi, powikłania po badaniu dotyczą jedynie możliwości pojawienia się siniaka lub przedłużonego krwawienia.

Anty-HCV — przeciwwskazania do wykonania badania

Nie ma przeciwwskazań.

Badanie anty-HCV u kobiet w ciąży i dzieci (zakażonych matek) nie tylko nie jest obarczone ryzykiem, ale jego przeprowadzenie w tych grupach jest wręcz obowiązkowe!

Anty-HCV — cena

Ceny badania anty-HCV zależą od miejscowości i punktu pobrań. Najczęściej mieszczą się w przedziale od 42 do 59 zł.

Od 1 lipca 2022 lekarz rodzinny może wystawić skierowanie na bezpłatne badanie anty-HCV każdemu pacjentowi posiadającemu ubezpieczenie zdrowotne.