Aminotransferaza asparaginianowa (AspAT) — jakie są wskazania do badania? Przygotowanie, przebieg, normy i interpretacja wyników

Aminotransferaza asparaginianowa (AspAT) — co to jest?

Aminotransferaza asparaginianowa, oznaczana w badaniach skrótami AspAT lub AST, jest enzymem występującym w dużych ilościach w mitochondriach (izoforma mitochondrialna-AST2) oraz cytoplazmie (izoforma cytoplazmatyczna-AST1) zdecydowanej większości komórek w organizmie człowieka. Najwięcej aminotransferazy asparaginianowej (AspAT) znajduje się w komórkach wątroby (hepatocytach), komórkach mięśniowych, komórkach kanalików nerkowych oraz w czerwonych krwinkach (erytrocytach).

Fizjologicznie we krwi mogą występować tylko śladowe ilości aminotransferazy asparaginianowej (AspAT). Dopiero różnorodne choroby czy urazy narządów doprowadzają do uszkodzenia komórek, w których się znajduje, co prowadzi do uwolnienia aminotransferazy asparaginianowej do krwi. Określa się to zwiększeniem aktywności enzymu.

Ze względu na to, że najwięcej aminotransferazy asparaginianowej (AspAT) znajduje się w komórkach wątroby, jest powszechnie wykorzystywana przy podejrzeniu chorób lub uszkodzeń tego narządu.

Należy jednak pamiętać, że aminotransferaza asparaginowa nie jest enzymem tak swoistym dla wątroby jak aminotransferaza alaninowa. Wzrost aktywności AspAT może być obserwowany nie tylko w przypadku chorób wątroby, ale też chorób lub uszkodzeń mięśni poprzecznie-prążkowanych, jak również nadmiernego wysiłku fizycznego.

Oznaczanie aktywności aminotransferazy asparaginianowej (AspAT) przeprowadza się zwykle razem z badaniem poziomu innego enzymu wątrobowego — aminotransferazy alaninowej.

Wskazania do badania aminotransferazy asparaginianowej

Podstawowym wskazaniem do badania aktywności aminotransferazy asparaginianowej (AspAT) jest podejrzewanie nieprawidłowości w funkcjonowaniu wątroby (uszkodzenia, choroby). Towarzyszą im zazwyczaj objawy, takie jak:

• ciemny mocz;
• odbarwiony stolec (jasno-beżowy, szary, a czasami prawie biały);
• żółtaczka (zażółcenie skóry, twardówki i paznokci);
• ból w okolicach prawego podżebrza;
• silne swędzenie skóry (świąd);
• wodobrzusze;
• skaza krwotoczna.

>> Żółtaczka – objawy, rodzaje, leczenie. Szczepionka na żółtaczkę

Objawy chorób wątroby mogą być bardzo niecharakterystyczne (szczególnie na początkowym etapie). Dlatego u pacjentów skarżących się na:

• utratę masy ciała,
• brak apetytu,
• osłabienie,
• zmęczenie,
• częste krwawienia z nosa i/albo dziąseł,
• mdłości i wymioty

zaleca się również oznaczenie aktywności aminotransferazy asparaginianowej (AspAT).

>> Kolka wątrobowa (kolka żółciowa) – przyczyny, objawy i leczenie

Badanie enzymów wątrobowych powinno być wykonywane profilaktycznie raz w roku.

Pacjentom przyjmującym na stałe leki o działaniu hepatoksycznym zaleca się regularne kontrole.

Aminotransferaza asparaginowa (AspAT) — jak się przygotować do badania?

Badanie aminotransferazy asparaginowej (AspAT) nie wymaga szczególnych przygotowań. Pacjent powinien przyjść na badanie na czczo (minimalnie 8, a optymalnie 12 godzin od ostatniego posiłku).

W dniu poprzedzającym badanie należy powstrzymać się od spożywania alkoholu i intensywnego wysiłku fizycznego. Pozwoli to zminimalizować ryzyko uzyskania niemiarodajnych wyników badania.

>> Dieta wątrobowa – co jeść w chorobach wątroby?

Aminotransferaza asparaginianowa (AspAT) — przebieg badania

Do przeprowadzenia badania aminotransferazy asparaginianowej (AspAT) wykorzystywana jest krew żylna, pobierana zazwyczaj z żyły łokciowej.

Po pobraniu krwi zalecane jest kilkuminutowe uciśnięcie miejsca wkłucia.

Czas oczekiwania na wynik badania aminotransferazy asparaginianowej (AspAT) wynosi jeden dzień.

Badanie aminotransferazy asparaginianowej (AspAT) — normy

Wartości referencyjne aminotransferazy asparaginianowej (AspAT) zależą od laboratorium, konkretnej metody badania oraz płci i wieku pacjenta.

Aktywność aminotransferazy asparaginianowej we krwi nie powinna przekraczać 40 IU/l.

Interpretacja wyniku powinna być dokonywana przez lekarza, który w rozpoznaniu powinien uwzględnić pozostałe parametry wątroby, przede wszystkim aminotransferazę alaninową.

Oznaczanie aktywności aminotransferazy asparaginianowej razem z alaninową pozwala nie tylko na przyjrzenie się proporcjom, ale również na obliczenie stosunku AspAT do ALT (wskaźnik Ritisa), co może stanowić pewną wskazówkę diagnostyczną.

Fizjologicznie w organizmie występuje pewna (ale niewielka) przewaga aktywności aminotransferazy asparaginianowej nad alaninową, co oznacza, że wskaźnik Ritisa powinien wynosić nieco więcej niż 1. Niewielkie uszkodzenia wątroby wiążą się z proporcjonalnym wzrostem stężenia obu enzymów, a więc prawidłową wartością wskaźnika Ritisa. Natomiast w przypadku znacznych uszkodzeń (np. w alkoholowym uszkodzeniu wątroby) wskaźnik ten zbliża się do dwóch (co oznacza, że aktywność AspAT jest niemal dwukrotnie wyższa niż ALT). Podobną dysproporcję obserwuje się również w drugiej dobie po zawale serca.

Wysoki poziom aminotransferazy asparaginianowej (AspAT)

Zwiększona aktywność aminotransferazy asparaginianowej (AspAT) może wskazywać na:

• wirusowe zapalenie wątroby (ostre lub przewlekłe);
• stłuszczenie wątroby;
• toksyczne uszkodzenie wątroby (leki, alkohol, grzyby);
• chorobę Wilsona;
• autoimmunologiczne zapalenie wątroby;
• marskość wątroby;
• uraz mechaniczny wątroby;
• choroby i uszkodzenia mięśni szkieletowych;
• zawał serca;
• uszkodzenie nerek;
• hemolizę (rozpad czerwonych krwinek);
• ciężki wysiłek fizyczny.

Niski poziom aminotransferazy asparaginianowej (AspAT)

Ponieważ normy dla aminotransferazy asparaginianowej uwzględniają najczęściej tylko górną granicę (AspAT < 40 IU/l), niskie wartości nie mają istotnego znaczenia klinicznego. 

Aminotransferaza asparaginianowa (AspAT) — powikłania po badaniu

Badanie aminotransferazy asparaginianowej (AspAT) wykonuje się na podstawie niewielkiej próbki krwi, co wiąże się z niewielką możliwością wystąpienia skutków ubocznych po badaniu.  Po pobraniu może pojawić się siniak w okolicy wkłucia.

U pacjentów ze słabą krzepliwością krwi (choroba/przyjmowanie leków przeciwzakrzepowych) po pobraniu może wystąpić przedłużone krwawienie.

Przeciwwskazania do badania aminotransferazy asparaginianowej (AspAT)

Badanie stężenia aminotransferazy asparaginianowej (AspAT) przeprowadzane jest na podstawie niewielkiej próbki krwi pacjenta, dlatego nie ma przeciwskazań do przeprowadzenia badania.

Aminotransferaza asparaginianowa (AspAT) — cena badania

Cena badania aminotransferazy asparaginianowej zależy od miejscowości i konkretnego punktu pobrań. Koszt badania nie przekracza zwykle 12 zł.