Badanie AST — na czym polega i kiedy je wykonać? Przygotowanie, normy i interpretacja

Co to jest badanie AST?

Badanie AST polega na oznaczeniu stężenia aminotransferazy asparaginianowej we krwi pacjenta.

Aminotransferaza asparaginianowa, określana w badaniach skrótem AST (lub AspAT), jest enzymem występującym w mitochondriach i cytoplazmie większości komórek. Dlatego nawet niewielkie zmiany w obrębie błon komórkowych (uszkodzenia) mają wpływ na aktywność aminotransferazy asparaginianowej. Fizjologicznie najwyższą aktywność wykazuje w hepatocytach (komórkach wątroby), nieco mniejszą w komórkach mięśniowych, nerkowych i czerwonych krwinkach.

Badanie AST jest istotnym elementem diagnostyki niesprawności lub chorób wątroby. Przy uszkodzeniach narządu obserwuje się znaczący wzrost aktywności enzymu (np. przy uszkodzeniu spowodowanym zatruciem muchomorem sromotnikowym może stukrotnie przekraczać górną granicę wartości referencyjnych).

Badanie AST przeprowadza się zwykle z oznaczeniem innego enzymu wątrobowego ALT (aminotransferazy alaninowej).

>> Choroby alkoholowe wątroby – rodzaje, profilaktyka i leczenie

Wskazania do wykonania badania AST

Głównym wskazaniem do wykonania oznaczenia poziomu aminotransferazy asparaginianowej we krwi jest podejrzenie chorób lub uszkodzenia wątroby. Przy poważnych nieprawidłowościach w funkcjonowaniu tego organu może występować:

• ciemny mocz;
• odbarwiony, szary, czasami niemal biały stolec;
• zażółcenie skóry, paznokci i twardówki („białka oczu”);
• uporczywy świąd skóry;
• ból w prawej górnej części brzucha;
• wodobrzusze.

Mogą występować również znacznie mniej charakterystyczne objawy, takie jak:

• brak apetytu;
• utrata masy ciała;
• przewlekłe zmęczenie;
• krwawienia z nosa i dziąseł;
• tendencja do powstawania siniaków;
• biegunki;
• mdłości i wymioty.

>> Ból wątroby – czy wątroba boli? Objawy chorób wątroby

Badania AST powinny być wykonywane profilaktycznie raz w roku, również przy braku jakichkolwiek objawów. Częstsze badania zalecane są u pacjentów przyjmujących leki o możliwym działaniu hepatoksycznym (nadużywanie paracetamolu może również skutkować upośledzeniem czynności wątroby!), stosujących antykoncepcję hormonalną oraz u osób nadużywających alkoholu.

Badanie AST — jak się przygotować?

Badanie AST nie wymaga szczególnych przygotowań. Pacjent powinien przyjść na czczo (przynajmniej 12 godzin po spożyciu ostatniego posiłku).

Aby zminimalizować ryzyko zafałszowania wyników, pacjent przez dobę przed badaniem powinien powstrzymać się od spożywania alkoholu oraz wysiłku fizycznego (szczególnie intensywnego).

Pacjenci przyjmujący na stałe leki (szczególnie na wątrobę) powinni skonsultować się z lekarzem.

>> Dieta wątrobowa – co jeść w chorobach wątroby?

Jak przebiega badanie AST?

Do przeprowadzenia badania AST wykorzystywana jest krew żylna, pobrana najczęściej z żyły łokciowej.

Pielęgniarka zakłada na ramię pacjenta specjalną opaskę, następnie odkaża skórę i pobiera krew. Po badaniu AST zalecane jest kilkuminutowe uciśnięcie miejsca wkłucia.

Czas oczekiwania na wynik badania AST wynosi 1 dzień.

Badanie AST — normy

W badaniu AST wartości referencyjne zależą od laboratorium, odczynników i konkretnej metody przeprowadzania badania oraz od wieku i płci pacjenta.

Jednak fizjologicznie stężenie aminotransferazy asparaginianowej we krwi nie powinno przekraczać 40 IU/l (normy w wyniku badaniu AST < 40 IU/l). Wartość ta zostanie jednak najprawdopodobniej obniżona.

Interpretacja wyniku badania AST powinna zawsze opierać się nie tylko w odniesieniu do wartości referencyjnych, ale również wyników oznaczeń stężeń pozostałych parametrów wątroby (przede wszystkim aminotransferazy alaninowej, ale również fosfatazy alkalicznej, bilirubiny całkowitej, gamma-glutamylotranspeptydazy).

Szczególne znaczenie w interpretacji wyniku badania AST ma wynik badania ALT (aminotransferazy alaninowej). Obliczenie stosunku AST do ALT, czyli tzw. wskaźnik de Ritisa, pozwala niekiedy na wstępne rozpoznanie przyczyn nieprawidłowego wyniku badania AST.

Fizjologicznie wskaźnik de Ritisa powinien wynosić więcej niż 1 (w prawidłowo funkcjonującym organizmie aktywność aminotransferazy asparaginianowej jest wyższa niż alaninowej). Przy niewielkich uszkodzeniach komórek wątroby występuje wzrost aktywności obu transaminaz i proporcjonalnie nieznaczne zwiększenie ALT. Natomiast przy dużych uszkodzeniach (martwicach) zauważalny jest wyraźny wzrost stężenia AST, nieproporcjonalny do wzrostu stężenia ALT.

Przy znaczących odstępstwach w wynikach badań AST konieczne jest przeprowadzenie rozszerzonej diagnostyki, która może obejmować badania takie jak: USG brzucha, tomografia komputerowa.

Wysoki poziom AST

Uzyskanie wyniku badania AST powyżej górnej granicy normy może być spowodowane:

• stłuszczeniem wątroby;
• wirusowym zapaleniem wątroby (o charakterze ostrym lub przewlekłym);
• polekowym lub toksycznym uszkodzeniem wątroby;
• autoimmunologicznym zapaleniem wątroby;
• chorobą Wilsona;
• alkoholową chorobą wątroby;
• marskością wątroby;
• urazem mechanicznym wątroby;
• innymi chorobami niezwiązanymi z wątrobą (np. choroby i uszkodzenia tkanki mięśniowej, hemoliza, choroby tarczycy, zawał serca).

Nieznaczne podwyższenie może być również wywołane przez nadmierny wysiłek fizyczny.

Niski poziom AST

Ponieważ wartości referencyjne wyznaczają tylko górną granicę normy (AST < 40 IU/l), niski poziom aminotransferazy asparaginianowej nie ma znaczenia klinicznego.

Badanie AST — możliwe powikłania

Badanie AST wykonuje się na podstawie niewielkiej próbki krwi, co wiąże się z minimalnym ryzykiem powikłań. Niekiedy po pobraniu może wystąpić wynaczynienie krwi do okolicznych tkanek podskórnych (siniak). U pacjentów z obniżoną krzepliwością krwi (np. przyjmujących leki przeciwzakrzepowe) może wystąpić przedłużone krwawienie. Opatrunek zakładany po pobraniu jest wystarczającym zabezpieczeniem miejsca wkłucia.

Przeciwwskazania do wykonania badania AST

Ponieważ badanie AST wiąże się jedynie z koniecznością pobrania krwi żylnej, nie występują przeciwwskazania do przeprowadzenia badania.

Badanie AST może być bezpiecznie przeprowadzane u kobiet w ciąży, dzieci i osób w podeszłym wieku.

Badanie AST — cena

Badanie AST przeprowadzane jest zwykle wraz z oznaczaniem innych parametrów wątroby.

Cena pojedynczego badania AST zależy od miejscowości i konkretnego laboratorium, w którym wykonywane jest oznaczenie. Koszt badania zwykle nie przekracza 12 zł.