Piegi, pieprzyki, włókniaki, brodawki – które można usuwać?

Nadużywanie słońca oraz brak dostatecznej ochrony przed jego silnymi promieniami grozi rozwojem nowotworów skóry. Badania potwierdzają, że ich główną przyczyną jest nadmierne opalanie się, zwłaszcza w dzieciństwie. Nowotwory skóry w porę rozpoznane dobrze poddają się terapii i są uleczalne.

Nowoczesne metody diagnostyczne pozwalają bezinwazyjnie odróżnić łagodne znamię od zmiany nowotworowej z dokładnością niemal 90 proc. Dermatoskopia cyfrowa umożliwia przyjrzenie się skórze w 20-, a nawet 100-krotnym powiększeniu.

Niebezpieczne zmiany na skórze

Warto co jakiś czas dokładnie oglądać skórę pod kątem obecnych na niej i pojawiających się nowych znamion i przebarwień.

Obejrzyj dokładnie swoje ciało w lustrze. Szukaj nowych zmian lub starych, które zmieniły swój wygląd. Unieś ramiona i obejrzyj je dokładnie z każdej strony, obejrzyj przedramiona od palców aż do łokci z obydwu stron, następnie nogi, zwracając uwagę na palce i powierzchnie między palcami. Używając lusterka obejrzyj kark i szyję.

Zwróć uwagę na:

• asymetrię znamienia, która polega na tym, że jedna połowa znamienia różni się od drugiej;
• brzeg znamienia, szczególnie ostrożnym należy być przy znamionach o nieregularnym, poszarpanym obwodzie;
• kolor znamienia, który jest różny w różnych częściach znamienia;
• średnicę znamienia − należy zwrócić uwagę na każde znamię, które ma 6 mm średnicy lub więcej, a także na to, które powiększyło się lub wzniosło ponad powierzchnię skóry.

Szczególnie uważnie powinniśmy kontrolować tzw. znamiona atypowe, a więc takie, które mają ponad pół centymetra średnicy i nierówny, postrzępiony brzeg. Często są one asymetryczne, a w momencie uzłośliwienia zaczynają się przebarwiać, rozrastać, zmieniać strukturę. Mogą swędzić i krwawić.

Piegi, pieprzyki, włókniaki, brodawki

Z medycznego punktu widzenia znamiona barwnikowe, potocznie zwane pieprzykami, to nic innego jak zmiany skórne. Powstają z obecnych w naskórku komórek barwnikowych, tzw. melanocytów zawierających dużo ciemnego barwnika - melaniny. Znamię powstaje wówczas, gdy melanocyty mnożą się, wnikają w głąb skóry i tworzą tam charakterystyczne skupiska.

Znamiona barwnikowe mogą pojawiać się w różnych okresach życia. Czasem zostają, czasem znikają, ale bywa też i tak, że z pieprzykami przychodzimy już na świat. Każdy z nas ma różną liczbę pieprzyków, jedni mają ich kilka, inni nawet kilkaset. Jest wiele rodzajów znamion barwnikowych.

Klasyfikacja znamion

Sposób powstawania

• wrodzone
• nabyte

Wygląd

• płaskie
• wypukłe
• brodawkowate
• uszypułowane
• dysplastyczne
• skórne

Barwa

• ciemnobrązowe
• jasnobrązowe
• czarne
• szarawo-niebieskie
• różowe
• błękitne

Kiedy znamię wymaga konsultacji?

Duża (ponad 6 mm), asymetryczna zmiana, o nierównym i zamazanym brzegu, niejednorodnym kolorze wymaga natychmiastowej konsultacji dermatologicznej. Zagrożenie określa formuła ABCD:

A - asymetria

B – brzeg (ang. border)

C – kolor (ang. colour)

D – średnica (ang. diameter)

Kiedy usunąć znamię?

Jeżeli zmienia się jego wygląd, kolor, swędzi, jest często podrażniane przez ubranie lub wystawione na działanie słońca. Gdy nie budzi podejrzenia i nie szpeci, wystarczy je obserwować.

Niebezpieczne są znamiona na śluzówkach, np. śluzówkach jamy ustnej, na dziąsłach, policzkach, na języku czy na śluzówce narządów płciowych. Powinno się je bezwzględnie usunąć.

Jak usuwa się znamiona skórne?

Podejrzane znamiona powinny być usuwane wyłącznie chirurgicznie i obowiązkowo poddane badaniu histopatologicznemu. Operacje znamion barwnikowych traktowane są jako profilaktyka onkologiczna i refundowane przez NFZ.

Znamię usuwa się w znieczuleniu miejscowym. Oprócz wycięcia zmiany, chirurg usuwa także margines tkanek otaczających ją, gdzie mogą pozostać komórki nowotworowe. Po zabiegu pacjent przez kilka dni nosi mały opatrunek.

Rak podstawnokomórkowy - proflikatyka nabłoniaka

Zachorowalność na nowotwory skóry, przede wszystkim na raka podstawnokomórkowego oraz czerniaka, stale rośnie. Obecnie są to jedne z najczęściej występujących nowotworów złośliwych w Polsce. Co roku czerniak diagnozowany jest u ok. 3,5 tys. nowych pacjentów, rak podstawnokomórkowy natomiast u ok. 8,5 tys. Polaków. Większość chorych zgłasza się jednak do lekarza zbyt późno, nie zauważając w porę objawów choroby lub je bagatelizując. Dlatego ważnym elementem profilaktyki jest kontrola zmian skórnych. Pacjentów powinny zaniepokoić wszelkie zmiany na skórze, nawet te niewielkie, które pojawiają się nagle, bez wyraźnej przyczyny i utrzymują się dłużej niż kilka dni. Należy skonsultować je z lekarzem.

70 proc. przypadków nowotworu skóry stanowi rak podstawnokomórkowy. Główną przyczyną choroby jest nadmierna ekspozycja skóry na promieniowanie UVB. Na rozwój tego nowotworu szczególnie narażone są osoby po 50 roku życia, posiadające jasną, podatną na oparzenia słoneczne karnację, a także mające częsty kontakt ze związkami arsenu i pestycydami.

Nowotwór najczęściej przyjmuje postać guza bądź owrzodzenia pokrytego strupem, które nie ulega wygojeniu. Zmiany nowotworowe zlokalizowane są najczęściej w miejscach eksponowanych na słońce, głównie na czole, wargach, nosie, policzkach, szyi, udach, ramionach czy okolicach krocza. Najbardziej typowym obrazem klinicznym jest guzek, który łatwo krwawi i pokrywa się strupami, a otoczony jest perełkowatym obwodowym wałem. Może mieć również postać płaską łub płasko-wyniosłą, łuszczącą się i zaczerwienioną.

Profilaktyka czerniaka

Czerniak wykryty we wczesnej fazie, gdy nie naciekł w głąb skóry więcej niż 1,5 mm, daje szansę wyleczenia. Najskuteczniejsze jest wycięcie zmiany wraz z niewielkim fragmentem otaczającej ją skóry, by mieć pewność, że usunięto całe ognisko raka.

Znacznie lepiej jest jednak dbać o skórę, zanim pojawi się poważna choroba. Warto pomyśleć przede wszystkim o ochronie skóry przed słońcem. Wyjątkowo uważać powinny osoby, które mają na ciele wiele znamion, jasną cerę lub chorych na czerniaka w rodzinie. Najlepiej, gdyby się nie opalały, choć nie oznacza to, że zupełnie nie będą narażone na niekorzystne promieniowanie. Do rozwoju czerniaka przyczyniają się bowiem także promienie UVA, które przenikają przez chmury oraz szyby.

W ramach profilaktyki czerniaka:

1. Unikaj przebywania na słońcu, gdy działa najmocniej, czyli między godz. 11-15. Dzieci w tym czasie powinny być ubrane (by słońce nie miało kontaktu z ich skórą) i bawić się wyłącznie w cieniu. Ucz je używania kosmetyków z filtrami UV.
2. Osłaniaj ciało przed słońcem. Nigdy nie zapominaj o nakryciu głowy!
3. Chroń odsłonięte części ciała właściwymi kosmetykami. Nakładaj je nie później niż 15-20 minut przed wyjściem z domu. Jeżeli zapomnisz, możesz to zrobić również na plaży, ale wówczas skuteczność ochrony może być mniejsza. Kosmetyki z filtrami UV nakładaj co 3-4 godziny, ponieważ w trakcie pływania, wycierania ciała czy przy poceniu się warstwa ochronna zostaje usunięta. Dzieci uwielbiają kąpać się długo, co znacznie obniża naturalną zdolność skóry do ochrony przed promieniami UV, a filtry ochronne nawet w kosmetykach wodoodpornych ulegają częściowemu zmyciu. Nie żałuj kosmetyku, musisz zastosować odpowiednią dawkę, by ochrona była skuteczna.
4. Wybierając kosmetyk ochronny, kup ten z ochroną zarówno przed promieniowaniem UVB (oznaczone jako SPF), jak i UVA (oznaczone gwiazdkami). Używaj kosmetyków z faktorem co najmniej SPF 15. Preparaty chroniące wyłącznie przed efektem promieniowania UVB pozwalają przebywać na słońcu znacznie dłużej, ale przez to powodują większe narażenie na szkodliwe promienie UVA.
5. Pamiętaj o miejscach najbardziej wrażliwych na promieniowanie. To twarz i skóra głowy, uszy, kark, plecy, dekolt i podbicia stóp. Obserwuj skórę, szczególnie znamiona. Jeżeli zauważysz zmianę zabarwienia, powiększanie się, krwawienie, czerwoną obwódkę wokół znamienia, zgłoś się do lekarza.
6. Nawet preparaty o bardzo wysokich faktorach nie gwarantują całkowitej ochrony. Jeżeli poczujesz pierwsze oznaki poparzenia, a ponowne naniesienie kosmetyku na skórę nie przyniesie ulgi, ogranicz czasowo kontakt ze słońcem.
7. Po kąpieli słonecznej weź prysznic i nałóż kosmetyk nawilżający, zawierający substancje łagodzące i substancje neutralizujące szkodliwe wolne rodniki.
8. Chroń oczy. Noś okulary przeciwsłoneczne z filtrem UV. Nie zapominaj także o ustach - zabezpiecz je pomadką ochronną.
9. Jeżeli zażywasz leki, spytaj lekarza, czy nie są to związki fotouczulające. Nie stosuj przed opalaniem żadnych kosmetyków, które nie są przeznaczone do opalania, a także perfum, wód toaletowych, dezodorantów, bo mogą spowodować wystąpienie plam na skórze.