Ugryzienie pchły - jak wygląda, czy jest groźne?

Dlaczego ugryzienie pchły jest szkodliwe?

Pchły (Siphonaptera) należą do grupy krwiopijnych owadów bezskrzydłych, liczącej ponad dwa tysiące gatunków rozprzestrzenionych na całym świecie. Na walkę z nimi wydaje się obecnie ok. 15 miliardów dolarów rocznie. Główne powody, dla których walczy się z tymi pasożytami, to nie tylko nieprzyjemne ugryzienia, lecz także:

• przenoszenie niebezpiecznych dla ludzi i zwierząt bakterii, wirusów i pasożytów (przez pchły rozprzestrzeniała się m.in. dżuma),
• rozwój alergicznego pchlego zapalenia skóry, anemia u młodych zwierząt.  

Jak wygląda ugryzienie pchły?

Pośród licznych pchlich rodzin i gatunków rozprzestrzenionych po świecie, te najczęściej wchodzące w niechcianą interakcję z człowiekiem to:

• pchła ludzka (Pulex irritans),
• pchła szczurza (Xenopsylla cheopis),
• pchła kocia (Ctenocephalides felis),
• pchła psia (Ctenocephalides canis).

Za ugryzienia odpowiadają dorosłe osobniki – krew jest im niezbędna w procesie rozmnażania, a w ciągu jednej doby pchła może wypić nawet 20 razy więcej krwi, niż sama waży. Ślady po ugryzieniu na ludzkiej skórze są dobrze widoczne, to czerwone plamki z wyraźną kropką ukłucia w środku. Miejsce ugryzienia zazwyczaj bardzo mocno swędzi, czasem pojawia się wokół niego niewielka opuchlizna (ale niepęczniejąca do rozmiaru śladu po ugryzieniu komara czy pluskwy).

Charakterystyczne dla żerowania pcheł są ścieżki ugryzień ciągnące się rzędami na skórze żywiciela, najczęściej na stopach, kostkach i łydkach – wygląda to tak, jakby pchła spacerowała po ludzkim ciele częstując się co parę centymetrów kolejną dawką krwi. Zdarza się jednak, że ślady po ugryzieniach są zgrupowane w inny sposób, a czasami występują pojedynczo.

Ugryzienie pchły a pluskwy – jak je odróżnić?

Zarówno w przypadku inwazji pcheł, jak i pluskiew, niezbędna jest kompleksowa dezynsekcja gospodarstwa domowego. Odróżnienie ugryzień tych dwóch owadów bywa trudne, gdyż obydwa zostawiają na skórze czerwone plamki, które występują w skupiskach, a często też w rządkach (ścieżkach) i bardzo mocno swędzą. Możliwe różnice to:

• lokalizacja ugryzienia

Ugryzienie pchły to małe, czerwone, swędzące krostki lub grudki występujące w grupach i rządkach, często na stopach, kostkach, łydkach, ale tez w ciepłych miejscach, takich jak pachwiny czy zgięcia kolan. Ugryzienia pluskwy również mogą występować w jednej linii, ale zlokalizowane bywają na różnych częściach ciała, zwłaszcza na odsłoniętej skórze, która w nocy ma styczność z materacem, gdzie zagnieździł się owad (twarz, szyja, ramiona, nogi).

• reakcje skórne

Ugryzienie pchły jest bardzo silnie swędzące i może powodować duży dyskomfort. W przypadku ugryzienia pluskwy odczuwalny jest silny świąd, ale często również ból, pojawia się też silniejsza opuchlizna i rumień. 

• czas trwania objawów

Ugryzienie pchły powinno zanikać w ciągu kilku dni, o ile nie dojdzie do nadkażenia bakteryjnego. W przypadku ataku pluskiew objawy skórne utrzymują się dłużej, a skóra bywa podrażniona nawet dłużej niż tydzień.

Czym grozi ugryzienie pchły?

Obszerne pogryzienie przez pchłę ludzką lub inny gatunek pchły, dla której żywicielem jest m.in. człowiek, powoduje bardzo silny świąd skóry prowokujący do drapania się. Nie należy tego robić, gdyż pchły bywają nosicielami chorobotwórczych bakterii, wirusów i pasożytów, a ryzyko zainfekowania organizmu człowieka wzrasta, gdy miejsce ugryzienia zostaje rozdrapane i mocno podrażnione.

Pośród możliwych chorób indukowanych przez pogryzienia przez pchły wymienia się m.in.:

• zakażenie gronkowcem złocistym,
• chorobę kociego pazura,
• tularemię,
• dżumę,
• tyfus plamisty,
• dipylidozę.

Zdarza się, że niepokojące objawy wystąpią u człowieka uczulonego na substancje znajdujące się w wydzielinie aparatu gębowego pchły – reakcje alergiczne u osoby pogryzionej, zwłaszcza wielokrotnie, mogą objawiać się:

• dusznościami,
• rozległymi bąblami pokrzywkowymi na ciele,
• rozlanym rumieniem,
• trudnościami z koncentracją.

Pacjent z podejrzeniem wystąpienia silnej reakcji alergicznej na pchły oraz z objawami chorób przenoszonych przez pchły powinien pilnie skonsultować się z lekarzem.

Ugryzienie pchły – jak je leczyć?

Osoba pogryziona przez pchły powinna zdjąć wszystkie ubrania i wziąć ciepłą kąpiel, delikatnie myjąc podrażnione miejsca wodą z mydłem. Śladów po ugryzieniach nie należy drapać, by nie doprowadzić do nadkażenia ranek, a silny świąd można łagodzić wybierając w aptece preparat działający miejscowo na ukąszenia, np. 

• lek zawierający dimetynden lub hydrokortyzon działające przeciwhistaminowo,
• lek zawierający lidokainę działającą przeciwbólowo.

Domowe sposoby na ugryzienia pcheł

Można także zastosować jeden z domowych sposobów uśmierzających swędzenie i ból. W takich przypadkach może się sprawdzić:

• soda oczyszczona – pastę z sody i wody nakłada się na ślad po ugryzieniu i pozostawia na kilka minut, następnie spłukuje ciepłą wodą,
• okład z lodu – schłodzenie ukąszonej skóry przynosi natychmiastową ulgę,
• okład z cytryny – w garnuszku gotuje się skórkę z cytryny, napar schładza i nakłada na pogryzioną skórę w postaci wilgotnego okładu,
• ocet jabłkowy – mieszankę łyżki octu z dwiema łyżkami wody schłodzić w lodówce, a następnie przyłożyć za pomocą gazika do ranki.

Ugryzienie pchły u dziecka

Pogryzionemu przez pchły dziecku trzeba jak najszybciej udzielić pomocy – rozebrać malucha i wykąpać go w ciepłej wodzie z mydłem, a następnie zadbać, by świąd skóry nie był na tyle dotkliwy, by malec rozdrapywał ranki. Można stosować te same metody łagodzenia dolegliwości skórne, które są pomocne u osób dorosłych, trzeba jednak pilnować, żeby dziecko nie zlizywało lub nie ścierało leku ze skóry. Dziecko powinno dostać świeże ubranie i świeżą pościel, konieczna jest też szybka dezynsekcja  środowiska, w którym przebywa. Jeśli w domu mieszka pies lub kot, trzeba koniecznie sprawdzić stan sierści zwierzaka i interweniować w przypadku odkrycia pcheł.

CZY WIESZ, ŻE... pchły pamiętają czasy dinozaurów?

Pchły (Siphonaptera) są na świecie właściwie od zawsze – pierwsze skamieliny pcheł liczą 165 milionów, a datowane na ten okres pchły pasożytujące na dinozaurach były kilkukrotnie większe od tych znanych dzisiaj i  osiągały rozmiary 1,7 cm (Pseudopulex jurassicus) i  2,28 cm (P. magnus). Pchła ludzka (Pulex irritans) żywiąca się krwią człowieka oraz zwierząt domowych, ptaków czy dzikich ssaków, również nie należy do gatunków nowych – znaleziono ją na datowanej na 3300 r. p.n.e. mumii Ötzi odkrytej w 1991 roku w lodowcu w Alpach, a także w wykopaliskach w Egipcie oraz na stanowiskach archeologicznych w osadach Wikingów na Grenlandii. Do walki z pchłami wykorzystywano na przykład posiekany piołun, wrzątek czy słoną wodę i pułapki mechaniczne.