Choć trądzik kojarzy się głównie z okresem nastoletnim, ten o podłożu hormonalnym nie ma wieku. Udział hormonów w etiopatogenezie tej uciążliwej dermatozy jest dobrze udokumentowany m.in. dla trądziku androgennego, niemowlęcego i okołomiesiączkowego, dotyka więc ludzi w różnym wieku i obu płci, może być też powiązany w okresem ciąży, a nawet przekwitania. Można i trzeba go leczyć, ale nie zawsze jest to proste zadanie.
Trądzik hormonalny - czy dotyczy też dorosłych? Przyczyny, objawy i leczenie trądziku hormonalnego
Trądzik hormonalny – przyczyny
Komórki łojowe podlegają złożonemu i nie do końca wyjaśnionemu mechanizmowi regulacji hormonalnej, a zaburzenia gospodarki hormonalnej grają kluczową rolę w większości przypadków trądziku u osób w różnym wieku. Te nieprawidłowości najczęściej dotyczą androgenów, czyli grupy hormonów określanych jako męskie, ale fizjologicznie, w mniejszych stężeniach, występujących również w organizmach kobiet, a także, w pewnym zakresie, również estrogenów, progesteronu, prolaktyny czy hormonów tarczycowych. Źródłem androgenów u osób obu płci są nadnercza, a najważniejsze wydzielane przez nie związki to prekursor androgenów dehydroepiandosteron (DHEA) oraz jego pochodne, czyli testosteron i dihydrotestosteron (DHT). Są to hormony steroidowe aktywnie wpływające na metabolizm gruczołów łojowych, a ich zaburzona równowaga oznacza dla skóry m.in. nadprodukcję sebum i rogowacenie przewodów łojowych.
Efektem są zablokowane czopami gruczoły łojowe, gwałtowne namnażanie się w nich bakterii beztlenowych z gatunku Propionibacterium acnes uwalniających szereg enzymów (lipazy, protezy, hialuronidazy) i rozwijający się, miejscowy stan zapalny. Sekrecja łoju może być nadmiernie obfita u noworodków, na co wpływ mają matczyne hormony androgenowe, udział czynników hormonalnych (obok infekcyjnych i immunologicznych) dotyczy też części nastolatków zmagających się z trądzikiem pospolitym. Co więcej, aż u 80% kobiet po menopauzie, u których pojawił się trądzik, stwierdza się podwyższone stężenie przynajmniej jednego androgenu, problem braku równowagi hormonalnej występuje tez u części młodszych kobiet w czasie menstruacji oraz w okresie ciąży. Ponadto, na pracę układu hormonalnego duży wpływ mają geny, a także stres, nieprawidłowa pielęgnacja skóry, używki oraz dieta.
>> Trądzik i wypryski - maści antybakteryjne, kremy i żele przeciwtrądzikowe
Trądzik hormonalny – objawy
U większości pacjentów trądzik hormonalny przyjmuje postać bolesnych, wypukłych zmian skórnych zlokalizowanych w dolnych partiach twarzy, najczęściej na linii żuchwy, na brodzie i policzkach, nieco rzadziej na czole. Grudki, zaskórniki i ropne guzki mogą pojawić się też na tułowiu – najczęściej na plecach i dekolcie, a także na szyi. Lekarze dermatolodzy na podstawie obrazu klinicznego zmian skórnych potrafią oszacować hormonalne podłoże problemu:
- w przypadku trądziku androgennego mamy do czynienia z dużymi, bolesnymi guzkami,
- trądzik estrogenny charakteryzuje się rumieniem powstającym w wyniku poszerzania się naczyń krwionośnych oraz drobnymi, czerwonymi, swędzącymi krostkami.
Jeśli trądzik wynika z zaburzeń hormonalnych, zmiany skórne zazwyczaj nie są jedyną ich manifestacją. Pacjent może zauważyć u siebie również m.in.:
- zaburzenia miesiączkowania,
- nagły spadek lub wzrost masy ciała,
- ból piersi,
- hirsutyzm (owłosienie typu męskiego u kobiet),
- zaburzenia płodności,
- zaburzenia libido,
- łysienie androgenowe,
- rogowacenie czarne,
- objawy typowe dla zespołu policystycznych jajników (PCOS).
Badania hormonalne – trądzik
Pacjent, który zauważa u siebie niepokojące zmiany skórne, powinien skontaktować się z lekarzem dermatologiem, a jeśli jest po 25. roku życia i podejrzewa u siebie zaburzenia hormonalne, dobrym pomysłem jest konsultacja endokrynologiczna. Diagnostyka hormonalna zazwyczaj jest niezbędna, by dotrzeć do źródła zaburzeń i wdrożyć odpowiednią terapię. Badania laboratoryjne obejmują sprawdzenie stężenia poszczególnych hormonów, w tym przede wszystkim:
- testosteron wolny i całkowity,
- prolaktyna,
- dehydroepiandrosteron (DHEA),
- hormony tarczycy (fT3 i fT4),
- tyreotropina (TSH),
- insulina,
- hormon luteotropowy (LH),
- hormon folikulotropowy (FSH).
W przypadku kobiet badania wykonuje się w określonym momencie cyklu miesiączkowego i po odstawieniu antykoncepcji hormonalnej.
Trądzik hormonalny – leczenie
Terapia trądziku o podłożu hormonalnym może być żmudna, długotrwała i nie zawsze przynosi zadowalające rezultaty. Jest jednak konieczna. Czerwone ropnie i guzki na skórze twarzy, szyi czy dekoltu to nie tylko bolesny problem, ale również, ze względów estetycznych, potencjalne źródło silnego stresu u pacjenta, poczucia niższej wartości, a nawet depresji. Leczeniem trądziku zajmuje się lekarz dermatolog lub endokrynolog, a farmakoterapia dobierana jest indywidualnie do problemu.
Leczenie może obejmować podawanie preparatów działających miejscowo, w bardziej zaawansowanych przypadkach konieczna jest terapia skojarzona, łącząca leczenie miejscowe i ogólne. Stosuje się m.in. antybiotyki (np. tetracykliny), sulfonamidy, retinoidy (Izotretynoina, adapalen) i preparaty antyandrogenowe, kwasy złuszczające naskórek (np. kwas salizylowy, kwasy AHA), substancje przeciwbakteryjne (np. nadtlenek benzoilu) i przeciwzapalne (nikotynamid) oraz antybiotyki w maściach. W terapii trądziku u kobiet w wieku rozrodczym istotną rolę odgrywają doustne preparaty antykoncepcyjne, w niektórych przypadkach elementem terapii złożonej mogą być również spironolakton i flutamid.
>> Trądzik odwrócony - przyczyny, objawy i leczenie. Jak pielęgnować skórę?
Trądzik hormonalny – leczenie naturalne
Trądziku hormonalnego z pewnością nie wyleczy się domowymi sposobami, niezbędną podstawą jest diagnostyka endokrynologiczna i farmakoterapia, ale właściwa pielęgnacja oraz odpowiednia dieta mogą proces leczenia wspomóc i usprawnić. Każdy pomysł na domową terapię trądziku trzeba jednak skonsultować z lekarzem, nie wszystkie naturalne preparaty będą bowiem współgrać ze stosowanymi lekami. Pośród polecanych do walki z pryszczami i zaskórnikami środków dostępnych w wielu domach znajdują się: miąższ aloesu, drożdże, miód, kurkuma i cynamon, tradycyjnym sposobem są też napary z bratka polnego oraz działający miejscowo olejek herbaciany, różany i lawendowy.
Każdy pacjent powinien nauczyć się odpowiednio oczyszczać, tonizować i nawilżać zmienioną zapalnie skórę, np. za pomocą dermokosmetyków dostosowanych do potrzeb skóry trądzikowej. Nie bez znaczenia jest też dieta – wykluczone z niej powinny zostać ostre przyprawy, fast foody, produkty wysoko przetworzone i z wysokim indeksem glikemicznym.
