Prolaktyna – na czym polega badanie? Normy, wskazania, przygotowanie

Co to jest prolaktyna?

Prolaktyna to hormon produkowany przez przedni płat przysadki mózgowej. Pełni szereg ważnych funkcji w organizmie człowieka. Odpowiada przede wszystkim za wzrost gruczołów piersiowych w trakcie ciąży oraz regulację produkcji mleka u kobiet po porodzie. Właśnie z tego względu fizjologicznie podwyższoną prolaktynę można zaobserwować w okresie ciąży i laktacji. Podczas stymulacji brodawki sutkowej przez niemowlę w trakcie karmienia dochodzi do krótkotrwałego wzrostu stężenia prolaktyny. Z kolei zbyt niski poziom tego hormonu może stać się źródłem problemów z laktacją.

>> Preparaty wspierające laktację

Prolaktyna wpływa na czynność gonad – jąder i jajników oraz wydzielanych przez nie hormonów – testosteronu i estrogenów. Pozostałe aspekty funkcjonowania ludzkiego organizmu, na które oddziałuje, to odporność, praca ośrodkowego układu nerwowego czy metabolizm.

Co wpływa na poziom prolaktyny?

Stężenie prolaktyny w organizmie kobiet i mężczyzn może się nieco różnić, ponadto u kobiet wykazuje wahania zależne od fazy cyklu miesięcznego. Można dodatkowo zaobserwować wahania dobowe w zakresie ilości hormonu. Najwyższy poziom PRL jest w czasie snu i zaraz po przebudzeniu.

Poziom prolaktyny we krwi podnoszą takie czynniki jak:

• stres;
• spożycie posiłku;
• sen;
• stosunek płciowy;
• wysiłek fizyczny.

W związku z tym prolaktyna zaliczana jest do hormonów stresu.

Prolaktyna – kiedy należy wykonać badanie?

Badanie stężenia prolaktyny w organizmie przeprowadza się najczęściej w ramach diagnostyki niepłodności u kobiet i mężczyzn oraz nieprawidłowego miesiączkowania. Pozostałe wskazania do oznaczenia poziomu prolaktyny we krwi to:

• u kobiet –  brak miesiączki, cykle bezowulacyjne, mlekotok, powiększenie piersi i utrata libido;
• u mężczyzn – niepłodność związana z oligospermią, ginekomastia, mlekotok, utrata libido;
• u obu płci –  podejrzenie gruczolaka przysadki, podejrzenie niedoczynności przysadki lub podwzgórza.

>> Środki na potencję i libido

Prolaktyna – jak się przygotować do badania jej poziomu?

Do czasu badania należy pozostać na czczo (ostatni posiłek zjeść wieczorem), a dzień przed badaniem unikać używek, stresu, wysiłku fizycznego i współżycia. Ponadto przed oznaczeniem poziomu PRL powinno się zrobić kilkudniową przerwę, jeśli miał miejsce zabieg chirurgiczny.

Jak przebiega badanie poziomu prolaktyny?

Badanie prolaktyny wykonuje się z krwi żylnej pobranej ze zgięcia łokciowego. Powinno odbyć się rano, co najmniej po 2 godzinach od wstania, najlepiej między godziną 8 a 10.

Niekiedy lekarz może zlecić badanie prolaktyny z obciążeniem MTC. Polega ono na oznaczeniu stężenia prolaktyny we krwi pobranej na czczo przed doustnym podaniem 10 mg metoklopramidu, a następnie 60 minut i 120 minut po podaniu leku. W niektórych punktach krew pobiera się nie trzykrotnie, lecz dwukrotnie. O szczegóły badania warto dopytać na miejscu.

>> Progesteron – na czym polega badanie? Normy, wskazania, przygotowanie

Prolaktyna – normy

Zakres referencyjny prolaktyny, czyli potocznie mówiąc norma prolaktyny:

• u kobiet nie powinna przekraczać 25 µg/l,
• u mężczyzn nie powinna być wyższa niż 15 µg/l.

Trzeba mieć jednak świadomość, że podane zakresy mogą się różnić w zależności od grupy referencyjnej i rodzaju wykonywanego testu.

Prolaktyna – interpretacja wyniku

Jeśli wynik badania stężenia prolaktyny w organizmie jest w normie, nie ma powodu do zmartwień. W przypadku odchyleń od normy należy znaleźć przyczynę takiego stanu.

>> ß-globuliny – kiedy należy wykonać badanie? Normy, wskazania, przygotowanie

Co oznacza niska prolaktyna?

Przyczyną niedoboru prolaktyny są nieprawidłowości w zakresie funkcjonowania przedniego płata przysadki. Ich źródłem może być m.in.:

• poporodowa martwica przysadki (zespół Sheehana);
• uraz głowy;
• chirurgiczne leczeniu guzów przysadki mózgowej;
• sarkoidoza;
• gruźlica.

Co oznacza wysoka prolaktyna?

Zwiększone stężenia prolaktyny (hiperprolaktynemia) może być wynikiem działania czynników fizjologicznych, efektem przyjmowania leków lub towarzyszyć różnym chorobom. Co ważne, wynik prolaktyny ponad normę nie zawsze wymaga leczenia.

Wśród przyczyn wysokiej prolaktyny wymienia się m.in.:

• gruczolaki przysadki mózgowe;
• zmiany w centralnym układzie nerwowym (glejak, oponiak, rozrodczak, guz kieszonki Rathkego, sarkoidoza, gruźlica, histiocytoza, przerzuty do podwzgórza);
• uszkodzenie szypuły przysadki podczas operacji lub urazu;
• naświetlanie głowy;
• przyjmowanie niektórych leków (np. przeciwdepresyjnych, neuroleptyków, opiatów etc.),
• choroby endokrynologiczne (np. niedoczynność tarczycy, cukrzyca, zespół policystycznych jajników);
• przewlekła niewydolność nerek;
• niewydolność wątroby;
• zmiany w obrębie klatki piersiowej (np. torakotomia, półpasiec, urazy);
• padaczka;
• noszenie wkładki wewnątrzmaciczne;
• ciąża rzekoma.

Zaburzony poziom prolaktyny – objawy

Zaburzone stężenie prolaktyny w organizmie pociąga za sobą szereg niepożądanych objawów.

Objawy niskiej prolaktyny

Objawy związane z niską prolaktyną są charakterystyczne zwłaszcza dla kobiet w wieku rozrodczym. Należą do nich:

• brak laktacji po porodzie;
• niepojawienie się miesiączki;
• objawy niedoczynności tarczycy;
• objawy kory nadnerczy.

>> Powiększone węzły chłonne – objawy i leczenie. Jak rozpoznać powiększenie węzłów chłonnych?

Objawy wysokiej prolaktyny

Objawy wskazujące na podwyższony poziom prolaktyny:

• u kobiet – zaburzenia miesiączkowania (nieregularne miesiączki lub ich brak), mlekotok u kobiet niebędących w ciąży i niekarmiących, objawy przypominające menopauzę (napady gorąca, suchość pochwy, odwapnienie kości etc.), niepłodność;
• u mężczyzn – zaburzenia erekcji, obniżenie popędu płciowego, ginekomastia, czyli powiększenie gruczołów sutkowych, odwapnienie kości, zmniejszenie masy mięśniowej oraz owłosienia płciowego, niepłodność.

Prolaktyna – co po badaniu?

Po odebraniu wyników stężenia prolaktyny we krwi należy udać się na konsultację z lekarzem. W przypadku stężenia odbiegającego od normy konieczne będzie podjęcie odpowiednich działań. Wysoki poziom prolaktyny jest wskazaniem do zrobienia rezonansu magnetycznego przysadki mózgowej. Badanie ma na celu potwierdzenie lub wykluczenie obecności gruczolaków i mikrogruczolaków przysadki oraz dokonanie ewentualnej oceny ich wielkości.

Prolaktyna – możliwe powikłania po badaniu

Powikłania po badaniu poziomu prolaktyny są niewielkie i mogą dotyczyć samego pobrania krwi żylnej. Do najczęstszych należą stan zapalny, siniak i ból w miejscu wkłucia.

Prolaktyna – cena

Na oznaczenie poziomu prolaktyny może skierować ginekolog lub endokrynolog – wtedy można wykonać je za darmo w ramach ubezpieczenia NFZ. Koszt badania wykonywanego prywatnie należy ponieść samemu. Wynosi on najczęściej ok. 30 zł.