Progesteron – na czym polega badanie? Normy, wskazania, przygotowanie

Co to jest progesteron?

Progesteron to żeński hormon płciowy syntetyzowany z cholesterolu i wytwarzany głównie przez komórki ciałka żółtego w fazie lutealnej oraz wczesnej ciąży, a na późniejszym etapie ciąży także przez łożysko. Jest jednym z ważniejszych hormonów wydzielanych przez jajniki. W niewielkich ilościach progesteron produkowany jest również u mężczyzn – w jądrach i nadnerczach.

Choć progesteron pełni wiele funkcji w organizmie kobiety, to podstawową jest przygotowanie błony śluzowej macicy po zapłodnieniu na nadejście komórki jajowej. To od ilości tego hormonu zależy, czy zarodek się zaimplementuje, a ciąża zostanie utrzymana. Progesteron ponadto ułatwia owulację, hamuje nadmierny rozrost endometrium i stymuluje cykliczne zmiany w nabłonku pochwy, szyjki macicy i jajowodów.

>> Endometrioza - leczenie, badania, przyczyny

Wartość progesteronu w organizmie zależy przede wszystkim od fazy cyklu menstruacyjnego. Jeśli ilość jest w normie, możliwe jest zapłodnienie, a ciąża zostanie utrzymana. Spadek stężenia progesteronu u kobiety niebędącej w ciąży wywołuje miesiączkę, natomiast u ciężarnej jest groźny i może wiązać się z utratą ciąży, szczególnie jeśli jest ona na wczesnym etapie.

Progesteron – kiedy należy wykonać badanie?

Najważniejsze wskazania do badania poziomu progesteronu w organizmie kobiet to:

• trudności z zajściem w ciążę;
• diagnostyka przyczyn niepłodności u kobiet;
• monitorowanie owulacji i cyklu miesiączkowego;
• diagnostyka chorób jajników (w tym PCOS – zespołu policystycznych jajników);
• krwawienia i zaburzenia miesiączkowania o nieznanej etiologii;
• podejrzenie ciąży pozamacicznej;
• występowanie ryzyka poronienia;
• diagnostyka ciąży wysokiego ryzyka;
• diagnostyka nawracających poronień;
• podejrzenie endometriozy;
• leczenie rozrostów i raka endometrium;
• podejrzenie możliwości wystąpienia przedwczesnego porodu;
• nadzorowanie terapii progesteronowej.

U mężczyzn progesteron bada się w ramach diagnostyki wrodzonego przerostu nadnerczy oraz przy uszkodzeniach przysadki lub podwzgórza.

>> Testosteron – (łac. Testosteronum) – działanie, wskazania, opis

Progesteron – jak się przygotować do badania jego poziomu?

Zasadniczo do badania poziomu progesteronu nie trzeba się specjalnie przygotowywać. Trzeba jednak pamiętać o kilku ważnych kwestiach, jak choćby ta, że jego ilość w organizmie cechuje się zmiennością dobową, a więc waha się w zależności od pory dnia. W związku z tym badanie najlepiej wykonać rano. Druga kwestia jest taka, że w przypadku konieczności kilkukrotnego powtórzenia badania, by interpretacja wyników była wiarygodna i poprawna, próbki krwi powinny być pobierane w miarę możliwości o podobnej porze dnia, najlepiej o tej samej.

Stężenie progesteronu jest ponadto zależne od dnia cyklu menstruacyjnego, więc lekarz może wskazać, kiedy dokładnie powinno się zrobić badanie. Wpływają na nie ponadto niektóre leki, które być może trzeba będzie odstawić lub przyjąć dopiero po badaniu (wszystko zależy od zaleceń lekarza). Do badania samego progesteronu nie trzeba być na czczo.

>> Nieregularne miesiączki - przyczyny i leczenie

Jak przebiega badanie poziomu progesteronu?

Badanie poziomu progesteronu przeprowadza się z surowicy krwi, której próbka pobierana jest z żyły łokciowej. Jest to zatem standardowe badanie krwi. Wynik zwykle otrzymuje się jeszcze tego samego dnia, niekiedy dopiero następnego.

Progesteron – normy

Normy progesteronu są różne i zależą od fazy cyklu lub etapu ciąży. W pierwszej fazie cyklu menstruacyjnego wartość hormonu jest dość niska, dopiero ok. 1,5 dnia przed owulacją nieco wzrasta. Następnie zwiększa się aż do 7–8 dnia po owulacji – wtedy osiąga maksymalne stężenie. Jeśli podczas owulacji dojdzie do implantacji zarodka, stężenie progesteronu będzie utrzymywać się na wysokim poziomie. Gdy kobieta nie zaszła w ciążę, poziom hormonu spada.

>> Badania w ciąży – kiedy badania prenatalne, USG w ciąży, KTG, posiew z pochwy

Normy progesteronu w czasie cyklu miesiączkowego

Normy dla progesteronu w trakcie trwania cyklu menstruacyjnego to:

• faza folikularna: 0,28–0,72 ng/ml;
• faza okołoowulacyjna: 0,64–1,63 ng/ml;
• faza lutealna: 4,71–18,0 ng/ml.

Normy progesteronu w czasie ciąży

Normy dla progesteronu w trakcie ciąży to:

• I trymestr: 11,0–44,3 ng/ml/;
• II trymestr: 25,4–83,3 ng/ml;
• III trymestr: 58,7–214 ng/ml.

Progesteron – interpretacja wyniku

Poniżej przedstawiamy możliwe przyczyny zarówno zbyt niskiego, jak i za wysokiego stężenia progesteronu w organizmie.

Co oznacza niski progesteron?

Interpretacja wyników zależy w dużej mierze od tego, w jakim okresie życia znajduje się kobieta.

U kobiet niebędących w ciąży niski poziom progesteronu może:

• nasilać objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego (PMS);
• hamować owulację i uniemożliwiać implantację zarodka;
• zaburzać cykl menstruacyjny;
• powodować problemy z utrzymaniem prawidłowej masy ciała;
• stać się przyczyną suchej skóry i wypadania włosów.

U kobiet będących w ciąży niski poziom progesteronu może:

• powodować problemy z utrzymaniem ciąży;
• stać się przyczyną wystąpienia stanu przedrzucawkowego;
• zwiększać ryzyko ciąży pozamacicznej.

U kobiet w wieku menopauzalnym niski poziom progesteronu może:

• nasilać dolegliwości charakterystyczne dla okresu menopauzy (np. uderzenia gorąca, zmienność nastroju, zaburzenia rytmu serca, suchość pochwy etc.).

Co oznacza wysoki progesteron?

Nadmiar progesteronu we krwi również może mieć negatywne konsekwencje zdrowotne. Należą do nich:

• zespół policystycznych jajników;
• nowotwory jajników;
• nowotwory nadnerczy;
• guzy przysadki;
• niewydolność wątroby;
• zastoje wody w organizmie.

Jeśli wysoka wartość progesteronu występuje w ciąży, to może to świadczyć o powstaniu ciąży mnogiej.

Progesteron – co po badaniu?

Samodzielna interpretacja wyników nie powinna zastąpić wizyty u lekarza. Po odebraniu wyników badań poziomu progesteronu należy zatem udać się na konsultację do specjalisty zlecającego badanie lub innego, który został przez niego wskazany. Jeśli poziom progesteronu będzie zbyt niski, lekarz może zalecić zwiększenie jego stężenia przy pomocy farmakoterapii. Niekiedy konieczne może okazać się powtórzenie badania.

>> ß-globuliny – kiedy należy wykonać badanie? Normy, wskazania, przygotowanie

Progesteron – cena

Osoby ubezpieczone w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia mogą wykonać badanie progesteronu za darmo, jeśli mają skierowanie. Decydując się na zrobienie badania w prywatnym ośrodku, trzeba liczyć się z tym, że za badanie trzeba będzie zapłacić od 30 zł wzwyż (cena zależy od punktu diagnostycznego).