Menopauza dosłownie oznacza zatrzymanie miesiączki. Stwierdza się ją, gdy ponowne krwawienie nie wystąpiło przez 12 miesięcy. U Polek ma to zwykle miejsce między 50. a 52. rokiem życia. Jakie są najbardziej typowe objawy menopauzy? Czy istnieją leki na menopauzę?
Menopauza (klimakterium) – objawy, etapy przekwitania. Leki i dieta przy menopauzie
Słowa takie jak „menopauza”, „przekwitanie” czy „klimakterium” u zdecydowanej większości kobiet wywołują lęk i same negatywne skojarzenia. Takie nastawienie sprawia, że ten często burzliwy, ale całkiem naturalny etap w życiu jest jeszcze trudniej przejść.
W jakim wieku pojawia się menopauza?
Wbrew obiegowej opinii to, kiedy kobieta przestanie miesiączkować, nie zależy od tego, czy posiada dzieci (o ile bezdzietność nie jest związana z zaburzeniami w funkcjonowaniu jajników), ani ile razy i w jakim wieku rodziła. Menopauzy nie opóźnia również karmienie piersią. Termin jej nadejścia nie do końca zapisany jest też w genach. Duży wpływ ma na niego natomiast styl życia. Zanik menstruacji przyspieszają takie czynniki, jak:
- przewlekły stres,
- wysokokaloryczna, bogata w tłuszcze zwierzęce dieta,
- palenie papierosów.
Menopauzy wcześniej powinny się również spodziewać panie, które mają krótsze cykle (poniżej 28 dni) oraz zaczęły miesiączkować w młodszym wieku.
Ustanie menstruacji między 40. a 60. rokiem życia uznaje się za fizjologię. Menopauza przed czterdziestką (nazywana przedwczesną) normą już nie jest.
Przedwczesne menopauza może być wywołana:
- chorobami tarczycy
- chorobami autoimmunologicznymi, takimi jak reumatoidalne zapalenie stawów czy cukrzyca typu 1.),
- nowotworami i stosowaną w ich leczeniu radio- oraz chemioterapią.
Przedwczesny zanik menstruacji następuje też w wyniku operacyjnego usunięcia jajników i macicy.
 | Menopauza - test płytkowy
|
Klimakterium – od perimenopauzy po postmenopauzę
Pomijając przypadki opisane wcześniej, menopauza to efekt naturalnych zmian, związanych z przechodzeniem z okresu prokreacyjnego (z dojrzałości płciowej) w starość. U jej podłoża leży ustanie funkcji jajników, które przestają wytwarzać żeńskie hormony płciowe, przede wszystkim estrogeny. I
ch produkcja nie zatrzymuje się dnia na dzień, ale zmniejsza przez lata. Pełny proces wygasania czynności jajników to klimakterium albo przekwitanie. W początkowej jego fazie (nazywanej premenopauzą), w którą kobiety wchodzą już między 35. a 40. rokiem życia, objawy zmian hormonalnych są praktycznie nieodczuwalne. Potem nie można już ich nie zauważyć.
Pojawiają się bowiem zaburzenia cyklu menstruacyjnego (miesiączki mogą występować częściej lub rzadziej, trwać dłużej albo krócej, być bardziej bolesne, obfite lub skąpe), a u dużej części kobiet także liczne dolegliwości natury fizycznej i psychicznej. Ta faza klimakterium (nazywana perimenopauzą lub też okresem okołomenopauzalnym) zaczyna się zazwyczaj na kilka lat przed ostatnią miesiączką i trwa do roku po niej. Następująca później postmenopauza to czas, kiedy jajniki ostatecznie przestają funkcjonować, a organizm przyzwyczaja się do zmian hormonalnych. Ma to zwykle miejsce około 65. roku życia, wtedy mija też większość objawów przekwitania.
Objawy menopauzy
Zanim jednak ten czas nadejdzie, trzeba przejść okres okołomenopauzalny. Charakteryzuje go wiele uciążliwych objawów nazywanych wypadowymi. Należą do nich:
- uderzenia gorąca (tzw. wary) polegające na pojawiąjącym się nagle uczuciu ciepła w górnej części ciała (klatka piersiowa i wyżej), któremu mogą towarzyszyć plamy na dekolcie, plecach, ramionach, szyi oraz twarzy, a także palpitacje/kołatanie serca;
- intensywne pocenie się (zwłaszcza w nocy);
- bóle i zawroty głowy;
- mrowienie i drętwienie kończyn (parestezja);
- bóle stawów i mięśni;
- zmęczenie i osłabienie;
- zaburzenia snu;
- problemy z koncentracją oraz pamięcią;
- wahania nastroju;
- niepokój, płaczliwość, nerwowość;
- stany depresyjne;
- osłabienie popędu seksualnego.
Wymienione objawy to niestety nie wszystko. Do tego dochodzą jeszcze zmiany zanikowe w obrębie układu moczowo-płciowego (tzw. atrofia pochwy, atrofia urogenitalna). Ich efektem jest m.in. suchość pochwy, która utrudnia współżycie seksualne, a czasem zupełnie do niego zniechęca, ponieważ wiąże się z bólem podczas stosunku (tzw. dyspareunią), często nawracające infekcje intymne oraz nietrzymanie moczu (przede wszystkim podczas wysiłku, ale także kaszlu czy kichania).
>> Test na menopauzę – jak działa, kiedy i jak go wykonać? Interpretacja wyniku testu
Przebieg klimakterium – od czego zależy
Objawy wypadowe nie są regułą, nie u wszystkich kobiet mają takie samo spektrum oraz intensywność. Szacuje się, że cierpi na nie około 2/3 pań, przy czym u połowy ich nasilenie jest umiarkowane, a u połowy ciężkie. Czas ich trwania także bywa różny (mogą utrzymywać się przez kilka lub kilkanaście lat), ale w końcu jednak ustają. Inaczej jest z objawami zanikowymi, które z czasem się nasilają. To, na ile burzliwie kobieta przechodzi zmiany hormonalne związane z wygasaniem czynności jajników, jest kwestią indywidualną.
Generalnie jednak gorzej znoszą je kobiety otyłe oraz te, które cierpią na zespół napięcia przedmiesiączkowego (PMS). Fakt, że otyłość nasila dokuczliwe objawy przekwitania, został odkryty stosunkowo niedawno. Wcześniej sądzono, że jest odwrotnie, ponieważ tkanka tłuszczowa wspomaga wytwarzanie estrogenów. W badaniach wykazane zostało także, że uderzenia gorąca są tym silniejsze, im wyższy jest wskaźnik masy ciała (BMI). W tym miejscu warto nadmienić, że uderzenia gorąca praktycznie nie występują u przekwitających Azjatek. Jest to tłumaczone dietą obfitą w produkty na bazie soi, która jest bogata w fitoestrogeny, czyli związki organiczne zawarte w roślinach, działające podobnie do ludzkich estrogenów.
Jak łagodzić objawy menopauzy?
Współczesna medycyna dysponuje narzędziami, które pozwalają uczynić przekwitanie mniej uciążliwym. Za najskuteczniejszą spośród nich uznawana jest hormonalna terapia zastępcza (w skrócie HTZ), nazywana także menopauzalną terapią hormonalną (MTH).
Ta metoda leczenia polega na przyjmowaniu hormonów, których jajniki przestają produkować.
Mogą one mieć postać:
- doustną (tabletki),
- przezskórną (plastry, żele),
- domięśniową (zastrzyki),
- podskórną (implanty).
Kombinację hormonów, ich dawki, formę oraz schemat przyjmowania ustala ginekolog. Według rekomendacji Światowego Towarzystwa Menopauzy z 2016 r. wskazaniem do stosowania HTZ są objawy wypadowe o umiarkowanym i ciężkim nasileniu, a także zmiany zanikowe w obrębie sromu, pochwy i pęcherza moczowego. Ta metoda terapii ma też jednak swoje ograniczenia.
Otóż największą efektywność wykazuje, kiedy zostanie rozpoczęta w okresie okołomenopauzalnym i prowadzona jest maksymalnie przez kilka lat. Przedłużone przyjmowanie hormonów, a także wdrożenie tego typu terapii po 60. roku życia, może przynieść więcej strat niż korzyści (m.in. wiąże się z ryzykiem rozwoju nowotworów hormonozależnych, takich jak rak piersi i rak endometrium, nazywany też rakiem trzonu macicy), dlatego się go nie zaleca.
Przeciwskazanie do stosowania HTZ stanowią też:
- choroba zakrzepowo-zatorowa
- zagrożenie udarem mózgu,
- choroba niedokrwienna serca,
- choroby wątroby,
- nowotwory hormonozależne (stwierdzone lub podejrzewane w przyszłości).
Korzystanie z tej metody mogą uniemożliwić także niewyjaśnione krwawienia z dróg rodnych, mięśniaki macicy czy też nasilające się w trakcie stosowania HTZ migreny.
Co zamiast hormonalnej terapii zastępczej
Dla kobiet w takich sytuacjach alternatywnym sposobem na złagodzenie wypadowych i zanikowych objawów klimakterium są preparaty roślinne, dostępne w postaci leków bez recepty bądź suplementów diety.
Mogą one zawierać wspomniane już fitoestrogeny (np. z soi, kończyny czerwonej lub nasion siemienia lnianego) albo wyciąg z pluskwicy groniastej.
 | Climea forte, 30 tabletek
|
Warto też pamiętać, że preparaty z fitoestrogenami nie powinny być przyjmowane bez konsultacji z lekarzem, a kobiety, które je stosują (podobnie jak te korzystające z HTZ), powinny poddawać się regularnym badaniom kontrolnym. Poza środkami działającymi ogólnoustrojowo objawy menopauzy można łagodzić preparatami o działaniu miejscowym. Należą do nich globulki dopochwowe oraz kremy z estrogenami pomocne w przypadku zmian zanikowych w obrębie układu moczowo-płciowego. Z suchością pochwy i wynikającymi z niej problemami we współżyciu seksualnym można natomiast skutecznie poradzić sobie, stosując powszechnie dostępne środki do jej nawilżania, czyli tzw. lubrykanty.
Menopauza a stan zdrowia kobiety
Każda kobieta w okresie klimakterium bez względu na to, jak bardzo zmiany hormonalne dają się jej we znaki, powinna szczególnie o siebie dbać. Ten czas wiąże się bowiem ze zwiększonym ryzykiem wielu chorób m.in.:
- nadciśnienia tętniczego,
- miażdżycy,
- osteoporozy,
- cukrzycy typu 2.,
- nowotworów.
Wiele pań w okresie przekwitania ma też tendencję do przybierania na wadze, często pojawia się u nich również tzw. otyłość brzuszna, polegająca na gromadzeniu się tkanki tłuszczowej wokół talii.
Wszystko dlatego, że estrogeny wpływają nie tylko na pracę wielu układów od moczowo-płciowego począwszy, przez sercowo-naczyniowy na centralnym układzie nerwowym skończywszy.
Ich brak odbija się też negatywnie na gospodarce lipidowej, kondycji kości, skóry i błon śluzowych (nie tylko pochwy, ale też np. jamy ustnej oraz oczu).
Z tego względu kobiety w fazie około i postmenopauzalnej powinny zwracać szczególną uwagę na tryb życia:
- stosować zdrową dietę,
- utrzymywać aktywność fizyczną,
- zrezygnować z używek,
- regularnie się badać.
Dieta w okresie menopauzy
W jadłospisie kobiet nie może zabraknąć produktów bogatych w:
- kwasy omega-3 i omega-6 (występujące przede wszystkim w rybach i nasionach roślin strączkowych),
- błonnik (a więc warzywa i owoce oraz produkty pełnoziarniste),
- wapń (mleko i przetwory mleczne o obniżonej zawartości tłuszczu)
- witaminę D3, którą dodatkowo należy suplementować.
Na tym etapie życia warto też zredukować ilość spożywanej soli, kawy i alkoholu (te ostatnie mają też ten minus, że, podobnie jak ostre przyprawy, sprzyjają występowaniu napadów gorąca) i bezwzględnie rzucić palenie.
Ogólną kaloryczność diety także należy obniżyć, co wynika nie tylko z ryzyka nadwagi, ale również zmniejszającego się wraz z wiekiem zapotrzebowania na energię. Jednocześnie trzeba zafundować sobie regularną dawkę wysiłku fizycznego, który nie tylko powstrzyma przybieranie na wadze, zwiększy wydolność układów oddechowego i krążenia, ale też zabezpieczy przed utratą masy kostnej i osteoporozą, zapewni zdrowszy sen, lepszy nastrój i większą ochotę na seks.
Dodatkowo wszystkie kobiety w wieku 45+ powinny pamiętać o regularnych badaniach, do których zaliczają się:
- kontrola ciśnienia tętniczego,
- oznaczanie poziomu glukozy oraz stężenia cholesterolu i trójglicerydów we krwi,
- cytologia,
- USG piersi lub mammografia (pierwsze badanie zalecane jest do 50., drugie po 50. roku życia),
- badanie ginekologiczne oraz USG narządu rodnego,
- badanie gęstości kości (densytometria).
Test na menopauzę
Sprawdź, czy masz objawy wypadowe klimakterium na skali Kuppermana
Z każdej linijki wybierz jedną możliwość i zsumuj wynik. Przykładowo, jeśli nie stwierdzasz u siebie danego objawu, wpisz „0”, ajeżeli odczuwasz objaw – określ nasilenie i wpisz odpowiednią liczbę.
| OBJAWY | BRAK | LEKKIE | ŚREDNIE | CIĘŻKIE | SUMA |
| uderzenia gorąca | 0 | 4 | 6 | 12 | |
| nadmierne poty | 0 | 1 | 2 | 3 | |
| zaburzenia snu | 0 | 2 | 4 | 6 | |
| nadmierna nerwowość | 0 | 2 | 4 | 6 | |
| nastrój depresyjny | 0 | 1 | 2 | 3 | |
| zawroty głowy | 0 | 1 | 2 | 3 | |
| brak energii | 0 | 1 | 2 | 3 | |
| bóle stawów | 0 | 1 | 2 | 3 | |
| bóle głowy | 0 | 1 | 2 | 3 | |
| zaburzenia rytmu serca | 0 | 1 | 2 | 3 | |
| parestezje | 0 | 2 | 4 | 6 |
Interpretacja wyniku testu
| LICZBA PUNKTÓW | NASILENIE OBJAWÓW | INTERPRETACJA |
| 1-14 | minimalne | Nie ma objawów wskazujących na przekwitanie |
| 15-20 | średnie | Odczuwasz zespół objawów wypadowych o średnim nasileniu |
| 21-35 | poważne | Odczuwasz zespół objawów wypadowych o średnio-ciężkim nasileniu |
| 36-51 | ciężki | Masz zespół objawów wypadowych o ciężkim nasileniu |
>> Pieczenie pochwy – przyczyny, jak złagodzić uczucie pieczenia w pochwie
Najczęściej zadawane pytania dotyczące menopauzy
Średni wiek, w którym u kobiet w Polsce występują symptomy menopauzy to około 50 lat. Zdarza się jednak, że pierwsze objawy zaczynają pojawiać się nawet przed 30. rokiem życia. Obecnie do końca nie wiadomo, dlaczego u pacjentek oznaki klimakterium występują przedwcześnie, wskazuje się jednak na kilka możliwych przyczyn. Należą do nich przede wszystkim: predyspozycje genetyczne, nawracające infekcje organizmu oraz zabiegi medyczne. Na przedwczesną menopauzę narażone są głównie kobiety żyjące w silnym i długotrwałym stresie
Klimakterium, określane inaczej jako menopauza lub przekwitanie, to etap w życiu kobiety, kiedy stopniowo zanika aktywność jajników, a co za tym idzie, ustają funkcje rozrodcze. Pociąga to za sobą zmiany hormonalne, a przede wszystkim, spadek poziomu estrogenu. W efekcie w organizmie dochodzi do zmian na wielu płaszczyznach. Szacuje się, że około 80% kobiet obserwuje u siebie objawy menopauzy. Do typowych symptomów przekwitania organizmu zalicza się przede wszystkim uderzenia gorąca, tzw. zimne poty oraz problemy ze snem.
Menopauza jest procesem, który potrafi trwać nawet kilkanaście lat. Wyróżnia się kilka jego etapów. Pierwszym z nich jest perimenopauza, która zwykle pojawia się w okolicach od 43. do 45. roku życia. Po niej następuje menopauza, najczęściej między 50. a 53. rokiem życia. Ostatni etap jest określany jako postmenopauzalny i przypada na okres od 55. do 56. roku życia wzwyż. U każdej kobiety przekwitanie przebiega nieco inaczej i nie da się w sposób jednoznaczny rozgraniczyć trzech, wskazanych wyżej etapów. Intensywność objawów menopauzy można skrócić i osłabić poprzez zbilansowaną dietę i aktywność fizyczną.
