Powikłania po grypie mogą być groźniejsze niż sama choroba. Jak ich uniknąć?

Grypa to nie przeziębienie, ale ostra choroba zakaźna, która występuje sezonowo na całym świecie. Bywa niesłusznie uważana za schorzenie niegroźne dla zdrowia, tymczasem powikłania po grypie mogą prowadzić do śmierci. Sprawdź, jak zapobiegać grypie i uniknąć powikłań.

Grypa częściej dotyka dzieci

Grypa to ostra, wirusowa choroba zakaźna układu oddechowego. Na całym świecie co roku choruje na nią od 5 do 10 proc. dorosłych i od 20 do 30 proc. dzieci. Schorzenie ma charakter sezonowy, a szczyt zachorowań przypada na różne okresy roku w zależności od regionu świata. Na półkuli północnej, w tym również w Polsce, największy odsetek chorujących na grypę notuje się od października i listopada do marca i kwietnia.

Jak przebiega grypa?

Źródłem zakażenia wirusem grypy są zainfekowane osoby. Wirus przenosi się drogą kropelkową (poprzez kaszel, kichanie czy wdychanie wydzieliny dróg oddechowych) i kontaktową (poprzez dotykanie zakażonych przedmiotów, takich jak uchwyty w transporcie publicznym, klamki, wyłączniki świateł itp.).

Okres wylęgania wirusa wynosi zwykle 5-7 dni, choć może wydłużyć się do 2 tygodni. Po tym czasie następuje faza objawowa grypy. Mogą pojawić się w niej następujące symptomy:

• wysoka gorączka (powyżej 38,5˚ C),
• dreszcze,
• bóle głowy,
• bóle mięśni i stawów,
• złe samopoczucie,
• suchy, męczący kaszel.

>> Przeziębienie a grypa – jak je odróżnić?

Powikłania po grypie: te osoby są najbardziej narażone

W większości przypadków objawy grypy ulegają samoograniczeniu i ustępują po upływie około tygodnia. Z tego powodu wiele osób uważa, że grypa to choroba łagodna, a jej profilaktyka i leczenie są zbędne. Niestety to błąd, czego dowodem są przypadki ciężkiego przebiegu grypy i jej powikłań, włącznie ze zgonem. Na powikłania po grypie narażone są szczególnie osoby należące do tzw. grup ryzyka, ale niewykluczone, że pojawią się one także u osób zdrowych spoza grup ryzyka.

Pierwsza grupa ryzyka wystąpienia powikłań grypy związana jest z wiekiem. Należą do niej:

• dzieci poniżej 5. roku życia, a szczególnie poniżej 2. roku życia,
• osoby po 65. roku życia, a szczególnie po 84. roku życia (u nich ryzyko poważnych powikłań i zgonu jest nawet szesnastokrotnie wyższe niż u osób w wieku 65-69 lat).

Druga grupa ryzyka obejmuje osoby z chorobami przewlekłymi takimi jak:

• choroby układu oddechowego – astma, przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP),
• cukrzyca,
• zaburzenia odporności,
• choroby wątroby,
• choroby nerek,
• choroby hematologiczne,
• choroby reumatologiczne,
• nieswoiste zapalenie jelit
• otyłość, przy BMI powyżej 40.

Do trzeciej grupy ryzyka zalicza się osoby przebywające stale w zamkniętych skupiskach ludzi zmagających się ze schorzeniami przewlekłymi. Grupę tę stanowią:

• pensjonariusze domów opieki społecznej,
• osoby przebywające w domach opieki senioralnej,
• osoby podlegające opiece długoterminowej,
• pacjenci hospicjów.

Czwartą grupę stanowią kobiety ciężarne i w okresie połogu, które wymagają szczególnej ochrony ze względu na ryzyko poważnego przebiegu grypy zarówno u matki, jak i u dziecka.

Powikłania po grypie – objawy, które powinny zaniepokoić

Powikłania po grypie mogą ujawnić się w pierwszych dniach infekcji oraz w fazie objawowej grypy (do kilkunastu dni po zainfekowaniu), jednak niektóre z nich uwidaczniają się nawet po kilku tygodniach od wystąpienia infekcji.

Do najczęstszych powikłań po grypie należą:

• ciężkie zapalenie płuc i oskrzeli,
• zapalenie ucha środkowego,
• zapalenie zatok przynosowych,
• angina paciorkowcowa,
• zaostrzenie astmy i POChP,
• zaostrzenie choroby niedokrwiennej serca,
• zaostrzenie cukrzycy.

Rzadziej występujące powikłania po grypie to:

• zapalenie mięśnia sercowego i osierdzia (występujące najczęściej u osób młodych i często trudne do zdiagnozowania),
• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu,
• zapalenie nerwów obwodowych,
• poprzeczne zapalenie rdzenia kręgowego,
• zapalenie móżdżku,
• zapalenie nerwu wzrokowego,
• encefalopatia,
• udar,
• zapalenie nerek,
• zespół Guillain-Barrègo,
• posocznica,
• niewydolność wielonarządowa,
• zgon.

Powikłania po grypie u dziecka

Do najczęstszych powikłań pogrypowych u dzieci zalicza się:

• ciężkie zapalenie płuc i oskrzeli,
• zapalenie ucha środkowego,
• zapalenie zatok przynosowych.

U dzieci zainfekowanych wirusem grypy częstym powikłaniem są także objawy neurologiczne takie jak:

• utrata przytomności,
• drgawki,
• zaburzenia świadomości (omamy, halucynacje),
• zaburzenia czucia i chodu.

Dotyczą one najczęściej dzieci około 4. roku życia i pojawiają się w ciągu kilku pierwszych dni od wystąpienia objawów grypy (nawet w ciągu pierwszych 24 godzin). Objawy neurologiczne często utrudniają właściwe rozpoznanie grypy i opóźniają rozpoczęcie leczenia, co może prowadzić do nasilania symptomów i poważnych powikłań neurologicznych (encefalopatii czy zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu).

Powikłania po grypie w ciąży

Powikłania po grypie u kobiet ciężarnych zależą od stopnia zaawansowania ciąży. Szczególnie niebezpieczne dla kobiety ciężarnej jest przebycie grypy w pierwszym trymestrze ciąży, ponieważ może to prowadzić do zapalenia mięśnia sercowego. Infekcja wirusem grypy w ciąży wiąże się też z ryzykiem wystąpienia zapalenia płuc i niewydolności oddechowej. Z kolei grypa przebyta pod koniec ciąży stwarza istotne niebezpieczeństwo dla płodu – zwiększa ryzyko przedwczesnego porodu, cesarskiego cięcia, urodzenia dziecka o niskiej masie urodzeniowej, upośledzenia układu nerwowego i pokarmowego dziecka, a nawet poronienia, obumarcia wewnątrzmacicznego płodu lub zgonu noworodka. Istnieje także możliwość zakażenia noworodka wirusem grypy podczas porodu (drogą wertykalną) i konieczność leczenia go na oddziale intensywnej opieki medycznej.

Kiedy występują powikłania po grypie?

Powikłania po grypie pojawiają się szczególnie w przypadku, gdy chory zostaje błędnie zdiagnozowany lub jeśli grypa pozostaje bagatelizowana i nieleczona. Do jak najszybszej konsultacji lekarskiej powinny skłonić:

• wysoka gorączka (powyżej 40˚ C) utrzymująca się dłużej niż 3 dni,
• krwioplucie,
• spłycenie oddechu,
• duszność,
• ucisk w klatce piersiowej,
• znaczne wyczerpanie organizmu,
• osłabienie mięśni kończyn utrudniające poruszanie się,
• zawroty głowy,
• drgawki,
• odwodnienie organizmu,
• skąpomocz,
• zaburzenia świadomości.

Jak zwalczać powikłania po grypie?

Podstawą leczenia powikłań po grypie jest jak najszybsza konsultacja lekarska i przeprowadzenie odpowiednich badań diagnostycznych (badania krwi, elektrokardiogram - EKG, RTG klatki piersiowej, elekroencefalogram - EEG, rezonans magnetyczny – MRI i inne). Niejednokrotnie konieczna jest hospitalizacja chorego i wprowadzenie specjalistycznego leczenia w zależności od rodzaju powikłań.

Jak uniknąć powikłań po grypie?

Sposobem na wyeliminowanie ryzyka powikłań grypy jest jej leczenie, które opiera się głównie na postępowaniu objawowym. Zalecane są leki przeciwgorączkowe i przeciwzapalne (paracetamol, metamizol, NLPZ) oraz odpoczynek w łóżku i przyjmowanie odpowiedniej ilości płynów. W przypadku osób z grup ryzyka stosuje się leczenie przyczynowe, czyli leki przeciwwirusowe z grupy inhibitorów neuraminidazy (oseltamiwir, zanamiwir). Skuteczność leczenia przeciwwirusowego jest największa w pierwszych 48-96 godzinach od wystąpienia objawów grypy, dlatego w przypadku podejrzenia grypy warto jak najszybciej udać się do lekarza.

>> Internista w CM Świat Zdrowia

Jak zapobiegać grypie?

Najskuteczniejszym sposobem zapobiegania grypie oraz jej powikłaniom jest stosowanie szczepionek, które w przypadku osób należących do grup ryzyka mają priorytetowe znaczenie. Korzystanie z nich jest istotne także w przypadku wszystkich pracowników służby zdrowia. Najlepiej, aby coroczne szczepienie ochronne przeciwko grypie odbyło się do końca października, zanim rozpocznie się sezon zwiększonej zachorowalności. Dostępne w Polsce inaktywowane szczepionki przeciw grypie (IIV) wykazują około 70-procentową skuteczność w zapobieganiu grypie, a mimo to na ich użycie decyduje się wciąż niewielka część społeczeństwa.

Profilaktyka przeciwgrypowa obejmuje również:

• przestrzeganie zasad higieny, częste mycie rąk i ich dezynfekcję,
• zakrywanie ust i nosa w trakcie kichania i kaszlu przy pomocy jednorazowych chusteczek,
• unikanie przebywania w tłocznych miejscach w okresie zwiększonej zachorowalności na grypę,
• izolację osób zarażonych,
• dbałość o odporność organizmu poprzez zbilansowaną dietę i regularną aktywność fizyczną.