Jak się pozbyć wszy? Skuteczne sposoby na wszy i gnidy

Wszy – dlaczego trudno się ich pozbyć

Te małe owady są w rzeczywistości świetnie przystosowanymi ewolucyjnie pasożytami zewnętrznymi człowieka. Wszystkie trzy stadia rozwojowe wszy (jaja, trzy stadia nimfy i postać dojrzała) są bezpośrednio związane z obecnością żywiciela. Krew ludzka stanowi jedyny pokarm tych pasożytów, co więcej, są one tak przystosowane do składu ludzkiej krwi, że giną po ukąszeniu innego organizmu. Taka cecha dotyczy wszystkich gatunków wszy, stąd wszy zwierzęce nie przeniosą się na człowieka. W wyniku tak silnej zależności cyklu rozwojowego od obecności swojego jedynego żywiciela każdy gatunek wszy wykształcił cechy umożliwiające mu jak najlepszą kolonizację i odporność. W związku z tym pozbycie się niechcianych gości stanowi czasami nie lada wyzwanie.

Gdzie występują wszy u dzieci i u dorosłych?

Wesz ludzka

Wesz ludzka ma dwa podgatunki – wesz głowową i wesz odzieżową. Ta druga spędzała sen z powiek ludziom w okresie wojennym, kiedy na skutek braku dostępu do środków higienicznych i wymiany odzieży stanowiła poważny i szeroko rozpowszechniony problem. Wesz odzieżowa żywi się krwią człowieka, ale jaja składa na włóknach ubrań. W związku z tym jej wyeliminowanie było łatwiejsze, gdyż wystarczyło pozbyć się ubrań z pasożytami i należycie zadbać o higienę. Dziś wszy odzieżowe są rzadkie.

Obecnie najbardziej rozpowszechnione są wszy głowowe. To one atakują głowy dzieci na koloniach i w przedszkolach. Nie potrafią latać i dlatego przenoszą się z człowieka na człowieka w wyniku bliskiego kontaktu, a także przez wspólne przybory toaletowe (ręcznik, grzebień). Stąd najczęściej do zakażenia dochodzi w dużych skupiskach dzieci, które przebywają ze sobą w małych odległościach (np. podczas leżakowania w przedszkolu). W rzadkich wypadkach wesz może korzystać z pomocy innych zwierząt, żeby przemieścić się na kolejnego żywiciela. Najczęściej są to owady z rzędu muchówek, do których wesz może się zwyczajnie przyczepić za pomocą wyspecjalizowanych odnóży.
Wesz głowowa ma specjalne przystosowane kończyny, którymi może precyzyjnie chwycić włos na głowie i wspinać się po nim. Wszy ludzkie, mimo że są małych rozmiarów (ok. 4 milimetrów), potrafią się całkiem szybko przemieszczać. W temperaturze ciała człowieka mają najwięcej energii i potrafią przemieścić się na odległość 33 centymetrów w ciągu minuty! Wprawdzie w temperaturze pokojowej ich ruchliwość zdecydowanie maleje, ale dalej są w stanie pokonać około 10 centymetrów na minutę.

Wesz łonowa

W przeciwieństwie do opisanych wyżej gatunków wesz łonowa wybiera inne okolice ciała. Bytuje na grubszych włosach porastających nie tylko okolice narządów płciowych, jak sugeruje nazwa gatunku, ale wybiera także klatkę piersiowa, pachy, a nawet zarost i brwi! Ponieważ włosy w tych miejscach są inne niż na głowie, wesz łonowa ma nieco inaczej zbudowane kończyny niż wesz ludzka i potrafi wspinać się po dwóch włoskach jednocześnie. Modyfikacje na odnóżach pomagają poszczególnym gatunkom utrzymać się na konkretnym rodzaju włosa. Wesz łonowa ma w tym celu na stopach stwardniałe guzki, a wesz ludzka specjalne wzgórki.

>> Jak rozpoznać wszy łonowe i jak się ich skutecznie pozbyć?

Jak rozpoznać wesz?

Wszy ludzkie i łonowe mają wspólne cechy budowy, dostosowane do swojego żywiciela: spłaszczone ciało pokryte pancerzykiem (tzw. egzoszkielet) i barwę lekko brązową, umożliwiającą lepszy kamuflaż. Oddychają za pomocą przetchlinek umieszczonych w odwłoku, mają oczy i receptory wilgoci oraz zmysł chemiczny i dotyku. Ich budowa nadaje im dużą odporność na zgniatanie. Siła potrzebna do zgniecenia wszy ludzkiej to 550–1300 gramów. Dla człowieka oznaczałoby to nacisk 4 ton!
Jaja składane przez samice, tzw. gnidy, są przyklejane do włosa i bardzo odporne chemicznie. Ich otoczka ma skład podobny do struktury włosa. Jest to kolejne przystosowanie wszy, które ma chronić gnidy przed zniszczeniem – zastosowanie środków niszczących jaja spowodowałoby jednocześnie zniszczenie włosów.

Wszy są wrażliwe na zmiany temperatury – najlepiej czują się w temperaturze naszego ciała, powyżej 40 stopni zaczynają się już chować w chłodniejsze miejsce, np. pod długie włosy na karku. Zdecydowane lepiej reagują na niższe temperatury, nawet lekkie mrozy. Co ciekawe, wszy potrafią szybko wykryć spadek temperatury ciała żywiciela spowodowany jego śmiercią i szybko opuszczają go, by znaleźć kolejnego.

>> Jak wyglądają wszy u dzieci?

Jak skutecznie pozbyć się wszy?

Dzięki dokładnie poznanej budowie tych pasożytów a także znajomości ich fizjologii stworzono skuteczne metody walki z zakażeniem wszawicą, obejmujące zarówno zwalczanie owadów, jak i ich jaj.

Jak się pozbyć wszy i gnid – rodzaje preparatów

Preparaty do walki z wszami w postaci pianek, płynów lub szamponów działają miejscowo, zabijając wszy i niszcząc jaja. Dodatkowo mamy dostępne preparaty łagodzące po kuracji środkiem bójczym oraz odstraszające wszy. Charakteryzują się dużą skutecznością, ale należy je prawidłowo dobrać i stosować, by nie były szkodliwe również dla nas. Należy pamiętać, że nie wszystkie środki można stosować u małych dzieci oraz kobiet w ciąży i karmiących. Zastosowanie powinno być precyzyjne, jedynie na skórę głowy i zgodnie z ulotką dołączoną przez producenta. Niektóre z preparatów są lekami, inne wyrobami medycznymi, ale zdarzają się też kosmetyki. Najlepiej po skuteczny środek wybrać się do apteki.

Skuteczne sposoby na wszy – składniki preparatów

W popularnych środkach zwalczających wszy znajdziemy takie związki jak:

• pyretryna – neurotoksyna o dużej skuteczności. Uszkadza układ nerwowy wszy, a dzięki temu blokuje funkcjonowanie mięśni związanych z oddychaniem. Zwalcza wszystkie stadia rozwojowe wszy łącznie z jajami. Jest tak skuteczna, że często wystarczy jednorazowe użycie, choć zaleca się powtórzyć kurację po około 7-10 dniach;
• permetryna – równie skuteczny środek bójczy z tej samej grupy, co pyretryna. Obie substancje nie powinny być stosowane w przypadku małych dzieci, zwłaszcza poniżej 3. roku życia. 
• cyklometikon i dimetikon – są to preparaty silikonowe uważane są za znacznie bezpieczniejsze w stosowaniu i dopuszczone do użytku dla małych dzieci i kobiet ciężarnych. Preparaty zawierające te związki nanosi się najlepiej na suche włosy. One także uniemożliwiają pasożytom oddychanie, ale poprzez szczelne pokrywanie ich ciała i blokowanie dostępu powietrza. Zmniejszają także wilgotność i powodują wysuszenie wszy. Są skuteczne również wobec jaj.

Wszystkie powyższe środki są dostępne w sprzedaży osobno lub w postaci preparatów skojarzonych, które mogą zawierać dodatkowo substancje łagodzące podrażnienia skóry głowy lub dodatki zapachowe odstraszające wszy.

Jak się pozbyć wszy domowym sposobem?

Samo zastosowanie środków zwalczających wszy może niestety nie wystarczyć w całkowitej eliminacji problemu z otoczenia. O ile środki bójcze poradzą sobie z wszami na głowie, to niestety możemy je dalej przenosić, chociażby na różnych przyborach toaletowych. Dlatego ważne jest połączenie farmakologii z domowymi sposobami walki z tymi uciążliwymi pasożytami.

• Warto stosować skuteczne repelenty w celu zmniejszenia ryzyka przeniesienia zakażenia. Są to olejki roślinne, np. geranium, lawenda, anyż i olejek citronella.
• Płukanie włosów octem może przynieść korzyść, gdyż ułatwi odklejanie jaj lub ich pozostałości od powierzchni włosa.
• Naturalnym sposobem na walkę z wszawicą może być stosowany miejscowo wyciąg z ostróżeczki – rośliny znajdującej zastosowanie w zwalczaniu pasożytów zewnętrznych już od bardzo dawna.

Wyczesywanie wszy i gnid z głowy

To również domowa i kiedyś jedyna metoda pozbywania się pasożytów. Niestety sama w sobie jest długotrwała, uciążliwa i mało skuteczna, ale konieczna w celu szybszego zlikwidowania problemu w połączeniu z zastosowaniem środka chemicznego. Do wyczesywania wszy warto zastosować specjalny, bardzo gęsty grzebyk, który można kupić w aptece. Czesanie należy przeprowadzać na mokro i najlepiej z zastosowaniem środka smarującego, np oliwki lub odżywek do włosów. Czynność powinno się wykonywać tak długo, póki znajduje się wszy. Wyczesywanie należy powtarzać co 2–3 dni i najlepiej przez 2 tygodnie od każdego badania potwierdzającego dalszą obecność żywych pasożytów. Ważne, aby zdezynfekować grzebień po każdym użyciu, a dla pewności trzymać go w zamkniętym worku foliowym. Wyczesywanie jaj, zwłaszcza w połączeniu z zastosowaniem kwasu octowego (roztwór octu z wodą w proporcji 1:2) stanowi doskonałe uzupełnienie terapii środkami bójczymi. 

Jak się pozbyć wszy z domu?

Ogromnie ważne jest wprowadzenie odpowiednich działań profilaktycznych. Gdy zauważymy, że jeden z członków naszej rodziny ma wszy, bardzo ważne jest postępowanie zapobiegające dalszemu przenoszeniu pasożytów na pozostałych. W takiej sytuacji należy:

• możliwie ograniczyć kontakt domowników,
• poinformować o problemie wszystkie osoby, które miały bliski kontakt z zakażonym,
• często zmieniać i prać w wysokiej temperaturze pościel, ręczniki, ubrania osoby zakażonej,
• często odkurzać dywany i myć podłogi,
• wszelkie narzędzia i sprzęty użytkowane przez zakażonego należy w miarę możliwości dezynfekować środkami bójczymi. 

Zwalczenie wszy u dzieci i dorosłych – to możliwe!

Zastosowanie odpowiednio dobranych środków do zwalczania wszawicy w połączeniu z przestrzeganiem zasad profilaktyki powinno przynieść pożądany efekt w krótkim czasie. Wszawica, choć częściej dotyczy dzieci, może się przydarzyć każdemu bez względu na status ekonomiczny. Ważne, by nie ukrywać problemu, tylko szybko mu zaradzić, stosując skuteczne metody walki z pasożytami. W ten sposób rozprzestrzenianie zakażenia, a zarazem ryzyko nawrotu wszawicy będą najbardziej ograniczone.