Wszawica – jakie są jej objawy? Leczenie i zapobieganie wszawicy

Wszawica, jej rodzaje

Wszawica to choroba pasożytnicza wywoływana przez stawonogi – wszy ludzkie, rozpowszechnione na całym świecie. Stanowi wstydliwy problem, który zazwyczaj łączony jest z brudem i biedą, tymczasem nie ma nic wspólnego z brakiem higieny, może wystąpić nawet u osób zadbanych. Przyczyną zakażenia jest bezpośredni kontakt z osobą już zarażoną.

W zależności od lokalizacji zmian wyróżnić można różne postaci wszawicy:

• wszawica głowowa – najczęstszy typ wszawicy, wywoływana przez wesz głowową (łac. Pediculus capitis).
• wszawica odzieżowa – do jej rozwoju doprowadza wesz odzieżowa (łac. Pediculus vestimenti), która składa jaja na ubraniach.
• wszawica łonowa – powodowana przez wesz łonową (łac. Pediculus pubis).

Wszawicą łonową zarazić się można głównie przez kontakty seksualne, natomiast wszawicą głowową poprzez używanie grzebieni, szczotek i innych przyborów do włosów należących do osoby zarażonej.

Objawy wszawicy – jak wygląda wszawica?

Wesz ma brunatnobiałą barwę, spłaszczone ciało i głowę węższą od tułowia. Wielkość pasożyta w dużej mierze zależy od jego rodzaju: wesz głowowa ma 2–3 milimetry długości, wesz odzieżowa jest nieco od niej większa, a łonowa mniejsza, za to szersza. Samice są nieco większe od samców.

• Charakterystycznym objawem wszawicy jest uporczywy świąd spowodowany ukłuciem wszy. Jest on tak dokuczliwy, że chory potrafi drapać skórę w tych miejscach aż do krwi, wtedy widać zmiany sączące z cechami nadkażenia bakteryjnego. Dotyczy to przede wszystkim wszawicy głowy.
• Pogryzienia i świąd we wszawicy głowowej występują na owłosionej skórze głowy, szczególnie w okolicy zausznej i na karku, niekiedy też w obrębie brwi, rzęs i zarostu.
• W przypadku wszawicy odzieżowej do głównych objawów należą wykwity skórne na całym ciele mające postać grudek, rumienia lub pokrzywki. Przez drapanie zajętych miejsc mogą się rozwinąć liniowe ubytki w skórze (przeczosy). Dodatkowo często obserwuje się nasilony stan zapalny. Nieleczona wszawica skórna prowadzi do powikłań takich jak zmiany wypryskowe, przebarwienia, blizny i lichenifikacja (tzw. skóra włóczęgi).
• Typowym objawem wszawicy łonowej są szaroniebieskie plamy w okolicy skóry podbrzusza, powstające w wyniku krwotoku śródskórnego po ukłuciu wszy. Ślady można zaobserwować w okolicy łonowej, pachwinowej, w obrębie ud i pach, niekiedy również na klatce piersiowej, brzuchu, a nawet przy brwiach, rzęsach i na głowie.

W każdej z postaci wszawicy może dojść do powiększenia węzłów chłonnych bliskich miejscu bytowania pasożytów.

Wszawica u dzieci – czynniki ryzyka

• Przebywanie w zbiorowiskach takich jak żłobek, szkoła czy przedszkole.
• Dzielenie się osobistymi przedmiotami jak szczotka, grzebień, gumka do włosów czy czapka.
• Przechowywanie odzieży we wspólnej szafie lub szatni, wieszanie na jednym wieszaku.
• Brak dystansu społecznego i stykanie się ciałem lub głowami (np. podczas zabawy).
• Brak edukacji i lekceważenie objawów wszawicy u dzieci przez dorosłych.

Jak długo rozwija się wszawica?

Okres wylęgania jest różny i zależy od postaci wszawicy. Najczęściej jednak objawy są odczuwane już w ciągu kilku lub kilkunastu dni od zarażenia. Okres zakaźności trwa tak długo, jak długo obecne jest zakażenie i występują żywe wszy (w przypadku braku leczenia może być wieloletni).

Diagnostyka wszawicy

Rozpoznanie wszawicy nie wymaga konsultacji lekarskiej. Diagnozę stawia się na podstawie występowania charakterystycznych zmian na ciele. Ważnym elementem, który trzeba wziąć pod uwagę, ustalając rozpoznanie, jest także obecność gnid i żywych osobników. Jeśli istnieją wątpliwości diagnostyczne lub obserwuje się cechy wtórnego nadkażenia bakteryjnego, zalecana jest wizyta u lekarza pierwszego kontaktu.

Wszawica – leczenie

Leczenie wszawicy głowowej i łonowej polega na miejscowym stosowaniu preparatów na wszawicę, są dostępne w aptekach bez recepty:

• Środki z permetryną. Mechanizm działania permetryny polega na porażeniu układu nerwowego wszy. Szampony z permetryną można stosować u dorosłych i dzieci od 3. roku życia. Niestety obserwuje się zjawisko oporności na permetrynę, co może zmniejszać skuteczność leczenia.
• Produkty z polimerami silikonowymi (dimetikon, cyklometikon) i/lub olejami mineralnymi, które powlekają pasożyta i uniemożliwiają mu oddychanie. Produkty z tymi składnikami można stosować zazwyczaj już od 6. miesiąca życia oraz u dorosłych, a niektóre nie mają ograniczeń wiekowych.

W aptekach dostępne są też produkty lecznicze na bazie ziół, takie jak:

• alkoholowy wyciąg z ziela ostróżki polnej z dodatkiem stężonego kwasu octowego,
• nalewka piołunowo-wrotyczowa z kwasem octowym.

Produkty ziołowe obecnie nie są częstym wyborem, ponieważ ich skuteczność opiera się wyłącznie na długim okresie stosowania i doświadczeniu.

Produkowane są też gumki do włosów przeciw wszawicy);

>> Preparaty na wszy i gnidy

Domowe sposoby na wszawicę

Wsparciem dla preparatów na wszawicę z apteki może być wykorzystywanie domowych metod leczenia.

• Jednym z najskuteczniejszych tego typu sposobów jest robienie wcierki z octu jabłkowego. Zawarty w occie kwas sprawia, że gnidy wysychają i odpadają.
• Kolejnym naturalnym sposobem na wszy jest smarowanie skóry olejkami eterycznymi, m.in. herbacianym, jaśminowym, lawendowym, eukaliptusowym lub kokosowym (wykazują one działanie owadobójcze). Są również gumki do włosów dla dzieci zawierające te olejki.
• W walce z wszawicą wypróbować można również tłuszcze, jak oliwa z oliwek czy olej kokosowy, które pozbawiają wszy dopływu tlenu.

Jak stosować preparaty na wszawicę?

Środki na wszawicę powinno się dobierać do lokalizacji zmian na ciele. W przypadku zakażenia głowy ważne jest nie tylko regularne mycie głowy preparatem przeciwpasożytniczym, lecz także wyczesywanie gnid gęstym grzebieniem, najlepiej na mokro. By łatwiej było oderwać gnidy od nasady włosów, można zastosować do płukania mieszankę octu i wody w proporcji 1:2. Trzeba przeprowadzić także dezynfekcję szczotek, grzebieni i akcesoriów do włosów. Dzieci z wszawicą głowową nie powinny wracać do szkoły czy przedszkola, dopóki na głowie są gnidy.

Przy wszawicy łonowej zaleca się zgolenie owłosienia łonowego.

W przypadku wszawicy odzieżowej konieczna jest dezynfekcja odzieży. Warto zaopatrzyć się w przeciwpasożytniczy środek do prania i wyprać w nim ubrania. Do łagodzenia objawów skórnych wykorzystać można miejscowe środki przeciwzapalne i leki przeciwświądowe.

Leczenie wszawicy powinno objąć nie tylko osobę, u której zostały zaobserwowane wszy i objawy ich bytowania, lecz także wszystkich członków rodziny. Kuracja najczęściej trwa ok. 7-10 dni. Stale trzeba śledzić jej rezultaty i można ją zakończyć dopiero wtedy, gdy znikną wszystkie wszy.

Czy wszawicę da się całkowicie wyleczyć?

Przestrzegając zasad leczenia i zaleceń stosowania preparatów na wszawicę, możliwe jest całkowite wyleczenie, możliwy jest też nawrót choroby. Dlatego w przypadku wszawicy głowowej zaleca się powtórzenie leczenia po ok. 7-10 dniach. Ryzyko nawrotu dotyczy również wszawicy łonowej, jeśli będą utrzymywane kontakty seksualne z zarażonymi osobami.

Wszawica i zagrożenia z nią związane

Wesz ludzka nie tylko powoduje wszawicę, lecz nierzadko prowadzi także do rozwoju innych chorób u zarażonego. Szczególnie groźna dla człowieka jest wesz odzieżowa, która może przenosić dur powrotny, tyfus plamisty czy gorączkę okopową. Największe ryzyko przeniesienia przez wszy groźnych chorób występuje w miejscach klęsk żywiołowych, gdzie skala wszawicy jest duża.

Profilaktyka wszawicy

Zapobieganie wszawicy polega przede wszystkim na przestrzeganiu podstawowych zasad higieny (regularne mycie ciała i włosów, szczotkowanie włosów, pranie ubrań). Do pielęgnacji można stosować preparaty zapobiegające wszawicy, jednak nie dają one pełnej ochrony przed zarażeniem. Rozprzestrzenianiu się wszawicy w przedszkolu czy szkole sprzyjają złe nawyki, dlatego warto przestrzec dziecko przed zagrożeniem i wytłumaczyć, że do pielęgnacji skóry i włosów używać można wyłącznie własnych przyborów higienicznych.

>> Produkty lecznicze i suplementy diety dla dzieci