Wszy łonowe mogą się pojawić u każdego niezależnie od stopnia higieny, pasożyt przenosi się na nowego żywiciela najczęściej podczas kontaktów seksualnych. Leczenie wszawicy łonowej nie jest trudne, ważne jednak, by objąć nim partnera osoby zakażonej, a także wszystkich domowników.
Jak rozpoznać wszy łonowe i jak się ich skutecznie pozbyć?
Wszawica łonowa to rodzaj wszawicy
Wszawica to choroba skórna wywoływana przez wszy ludzkie – maleńkie owady należące do rodziny Pthiridae, pasożytujące na skórze owłosionej, czyli przede wszystkim na głowie, łonie, w pachwinach, pachach, ale też na klatce piersiowej, nogach czy rzęsach człowieka. Wszy żywią się ludzką krwią.
Jak wyglądają wszy łonowe?
W przypadku wszawicy łonowej pasożytem jest najmniejsza z wszy ludzkich – wesz łonowa (Pthirus pubis) o długości nieprzekraczającej 2 mm, nazywana też mendą lub mendoweszką. Wesz łonowa bytuje przede wszystkim we włosach łonowych swojego żywiciela, czasem również na jego udach, w pachach, na owłosionym brzuchu, klatce piersiowej, a nawet w brodzie, wąsach, brwiach czy rzęsach. Zarówno same owady, jak i ich jaja (gnidy) dostrzegalne są gołym okiem – wszy mają barwę ciemnoczerwoną lub żółtawą, są silnie spłaszczone i niemal okrągłe, przypominają maleńkie kraby.
Cykl rozwojowy wszy łonowej
Składa się on z trzech faz: jaja, nimfy i osobnika dorosłego. Każda samica składa około 30 jasnych, owalnych jajeczek, które przyczepiają się do ludzkich włosów i z których po 6-10 dniach wylęgają się nimfy – miniaturowe wersje dorosłych osobników. Postać dojrzałą, zdolną do dalszej reprodukcji larwy osiągają po kilku tygodniach. Przez całe życie muszą odżywiać się ludzką krwią, kąsając żywiciela kilka razy dziennie.
Skąd się biorą wszy łonowe?
By zarazić się wszawicą, potrzebny jest bezpośredni kontakt z nosicielem pasożyta – w przypadku wszawicy łonowej w ogromnej większości są to kontakty seksualne. Możliwe jest jednak, by owady na ciało nowego żywiciela przedostały się na skutek korzystania z tego samego ręcznika czy noszenia tych samych ubrań, znane są też przypadki przejścia owadów z płaszcza na płaszcz w szatni. Wszy teoretycznie mogą też spaść ze swojego nosiciela na fotel w środku komunikacji i tam oczekiwać na nowego żywiciela. Nie jest natomiast prawdą, by wszy ludzkie były przenoszone przez zwierzęta i by można było się nimi zarazić np. w toalecie (anatomia wszy nie pozwala na przyczepianie się do gładkich powierzchni).
Zarażenie wszawicą łonową nie wynika z braku higieny (również intymnej), ale odpowiednia dbałość o ten aspekt pomaga szybko zauważyć objawy infekcji pasożytniczej, czyli same owady, ich jaja oraz miejsca ukąszeń, i, co za tym idzie, błyskawicznie wdrożyć odpowiednie leczenie i nie roznosić choroby na inne osoby.
Wesz łonowa – objawy zarażenia wszawicą
Pierwszym niepokojącym objawem wszawicy jest zazwyczaj świąd – wszy kąsają żywiciela, a w miejscu ugryzienia dochodzi do powstawania tak zwanych plam błękitnych, czyli niewielkich, zabarwionych na sinoniebiesko, bardzo swędzących zmian. Co więcej, proteiny ze śliny wszy mogą wywoływać reakcje alergiczne, jeszcze bardziej nasilając świąd skóry.
Wielu pacjentów rozpoznaje u siebie wszawicę łonową nawet kilka tygodni po zakażeniu, gdy owady zdążą się już namnożyć i podrażnić większe partie skóry. U większości pacjentów obu płci proces odkrywania wszawicy przebiega następująco:
- pojedyncze epizody swędzenia na owłosionych fragmentach łona, najczęściej w nocy, gdy aktywność pasożytów się nasila;
- świąd, podrażnienie większych partii skóry, konieczność częstego drapania się;
- zauważenie czarnego, przypominającego puder proszku na bieliźnie;
- obecność sinoniebieskich plam na skórze okolic łonowych, dolnych partii brzucha, a nawet ud (efekt hemolizy, rozpadu czerwonych krwinek pod wpływem śliny owadów);
- możliwe powiększenie okolicznych węzłów chłonnych;
- w rzadkich przypadkach infekcja bakteryjna w pogryzionych miejscach.
Wszy łonowe – leczenie
Wszawica łonowa przez pacjentów traktowana bywa jako choroba bardzo wstydliwa, co poważnie opóźnia wdrożenie odpowiedniego leczenia oraz przyczynia się do przenoszenia pasożytów na domowników czy partnera. Tymczasem sam proces diagnostyczny jest zazwyczaj bardzo prosty – lekarz (najczęściej dermatolog lub wenerolog) gołym okiem stwierdza obecność pasożytów i ich gnid we włosach łonowych pacjenta, w rzadkich przypadkach owady identyfikuje się mikroskopowo. Ponadto lekarz ocenia, czy nie doszło do infekcji bakteryjnej w miejscach ugryzienia oraz różnicuje chorobę m.in. z zapaleniem mieszków włosowych.
Leczenie farmakologiczne wszawicy łonowej
Terapią zazwyczaj obejmuje się nie tylko pacjenta, u którego rozpoznano wszawicę łonową, lecz także jego partnera i domowników. Spośród metod farmakologicznych najczęściej wybierane są szampony, żele, maści, kremy i lotiony do stosowania zewnętrznego:
- preparaty z cyklometikonem i dimetikonem – preparaty silikonowe o skuteczności sięgającej 97%, nieszkodliwe dla człowieka. Obydwie substancje zabijają wszy we wszystkich stadiach rozwoju (pokrywają pasożyty cienką warstwą, przez którą nie dociera powietrze). Preparaty mogą zawierać jedną z substancji lub obie, można je stosować w każdym wieku (niektóre mają jedynie ograniczenia dla młodszych dzieci i kobiet w ciąży), aplikacja trwa kilkadziesiąt minut i powtarza się ją po około tygodniu;
- preparaty z permetryną – najczęściej w postaci szamponu lub kremu o stężeniu do 5%. Substancja zabija pasożyty, porażając ich układ nerwowy. Zabieg wykonuje się jednorazowo, trwa około 10 minut, powstałą pianę spłukuje się z włosów wodą. Po około tygodniu należy czynności powtórzyć. Permetryna jest dziś wybierana rzadziej niż cyklometikon i dimetikon, ponieważ wszy coraz częściej są już uodpornione na jej działanie;
- w przypadku zajęcia brwi i rzęs stosuje się wielokrotną aplikację wazeliny kosmetycznej i mechaniczne usuwanie zabitych gnid, ewentualnie maść oczną z 0,25% fizostygminą.
Wszy łonowe – leczenie domowe
Pacjenci preferujący niefarmakologiczne metody walki z pasożytami mogą wyposażyć się w grzebień elektryczny, który w trakcie czesania poraża owady ładunkiem elektrycznym, grzebień termiczny zabijający i wysuszający pasożyty bytujące we włosach albo wyczesywać włosy zwyczajnym grzebieniem i usuwać gnidy i wszy ręcznie. Wyczesywanie wszy z włosów jest też konieczne po leczeniu farmakologicznym. W przypadku zainfekowanych wszawicą włosów łonowych (a także włosów pod pachami czy na brzuchu) najprostszą metodą jest jednak dokładne ich ogolenie i zutylizowanie razem z wczepionymi w nie pasożytami.
Po usunięciu wszy dowolną metodą wskazane jest wypranie w wysokiej temperaturze pościeli, ręczników i bielizny domowników oraz obserwowanie, czy pasożyty nie wracają.
Najczęściej zadawane pytania dotyczące wszy łonowych
Domowe leczenie wszy łonowych polega przede wszystkim na dbałości o higienę. Duże znaczenie ma regularna zmiana pościeli, bielizny oraz pranie ich w wysokich temperaturach. Zaleca się też dokładne usuwanie owłosienia łonowego, ponieważ to w nim głównie bytuje pasożyt. Jednym z częściej zalecanych sposobów jest stosowanie wcierki z octu jabłkowego. W tym celu należy wymieszać ocet z ciepłą wodą w proporcjach 1:1 i przemywać miejsca dotknięte chorobą.
Wszy łonowe bytują w okolicach narządów płciowych człowieka. Zarażenie nimi następuje poprzez kontakt seksualny, ale także korzystanie ze wspólnego ręcznika, jednej toalety, a nawet spanie w jednym łóżku. Dlatego w przypadku wykrycia wszawicy u jednego z domowników leczenie powinno być przeprowadzane od razu u całej rodziny, aby skutecznie zatrzymać rozprzestrzenianie się pasożyta. Wszy łonowe mogą występować zarówno u osób dorosłych, jak i dzieci.
W przypadku wykrycia u siebie lub członków rodziny objawów wszawicy należy jak najszybciej zgłosić się do dermatologa lub wenerologa. Lekarz oceni ślady powstałe na skórze, a także zaleci odpowiednie działania, które pomogą pozbyć się uciążliwego pasożyta i zlikwidować świąd towarzyszący chorobie. Istotna jest szybka reakcja, ponieważ nieleczona wszawica może doprowadzić do zakażeń bakteryjnych. Często niezbędna jest jednoczesna kuracja wszystkich domowników.
Wszy łonowe bytują przede wszystkim w okolicach narządów płciowych i zwykle unikają innych rejonów ciała, choć niekiedy stwierdza się je także na skórze ud, brzucha i podbrzusza. Ich obecność można rozpoznać po pojawianiu się na ciele błękitnych plam. Powstają one w wyniku ugryzienia i hemolizy. Dodatkowo przemieszczaniu się wszy towarzyszy uporczywy świąd. Odchody pasożyta stanowią silny alergen, który może powodować powiększenie węzłów chłonnych.
