Plamy na języku: czerwone, białe, czarne. Czy plamy na języku u dziecka są groźne?

Plamy na języku – kiedy mogą się pojawić? Przyczyny

Zdrowy język jest pokryty różową błoną śluzową z małymi brodawkami na powierzchni (część z nich zawiera kubki smakowe). Jest nieco szorstki, z widocznym bruzdowaniem na wierzchu, brzeg ma nierówny i jest lekko asymetryczny. Na zdrowym języku nie widać plam, plamek ani krostek. Język może co prawda zmienić kolor pod wpływem barwników w napojach i pokarmie (np. buraki, jagody, kurkuma), ale taka zmiana zwykle ustępuje po kilku – kilkunastu minutach. Po posiłku na języku może zostać też biały nalot spowodowany aktywnością bakterii na resztkach jedzenia, ale łatwo go usunąć podczas mycia zębów lub żucia gumy bez cukru.

Przyczyny plam na języku

Owalne wybarwienia w bladym kolorze, zabarwienie i przebarwienia o nieregularnym kształcie lub plamki na języku mogą się pojawić przede wszystkim na grzbiecie języka. Ich potencjalne przyczyny to:

• kontakt języka z wysoką lub niską temperaturą (oparzenie lub nagłe spożycie np. deseru lodowego),
• palenie tytoniu, picie kawy i herbaty,
• zakażenia bakteryjne i grzybicze, wywołane brakiem higieny: np. niedbałe i rzadkie mycie zębów z pominięciem dziąseł i języka, mała dbałość o protezy zębowe (są nośnikiem patogenów, na ich powierzchni mogą pozostawać niespłukane środki do czyszczenia protez), wkładanie długopisu do ust,
• farmakoterapia – antybiotykoterapia lub chemioterapia mogą osłabiać mikroflorę jamy ustnej i zwiększać aktywność drożdżaków powodujących zakażenia grzybicze,
• choroby układu pokarmowego lub skóry
• niedobory witamin i minerałów (dla stanu błon śluzowych szczególne znaczenie mają witaminy z grupy B: m.in. ryboflawina B2, B12 i B9 – kwas foliowy, a także witaminy A i E, oraz cynk i żelazo),
• aktywność i/lub obecność wirusów, np. nadkażenie wirusem Epsteina – Barr, wirus HIV,
• przewlekle obniżona odporność związana z leczeniem podtrzymującym przeszczep lub u osób chorujących na AIDS (w obu przypadkach zmiany mogą być objawem leukoplakii włochatej z widocznym nadmiernym rogowaceniem błony śluzowej).

Jak wyglądają plamy na języku?

Plamy na języku mogą różnić się wielkością, ilością i skupieniem. Mogą mieć charakter drobnych kropek lub zlewać się w większą zmianę, a wraz z rozwojem dolegliwości zajmować coraz większą powierzchnię języka. W stanach zaostrzenia pacjenci mogą odczuwać dyskomfort, ból, pieczenie włącznie ze zmianą gładkości języka.

Czerwone plamy na języku 

Czerwone plamy w obrębie języka mogą pojawić się pod wpływem chorób takich jak cukrzyca, ale także choroby układu pokarmowego: choroba Leśniowskiego – Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, celiakia, nadkwaśność z refluksem żołądkowo-przełykowym (mogą im dodatkowo towarzyszyć zmiany jak czerwone krostki i obecność nalotu na powierzchni języka). Z kolei kłopoty z wątrobą mogą się objawiać niebieskawymi plamami na wierzchu języka.

Szczególnym przypadkiem czerwonych plam na języku jest tzw. język geograficzny. Może towarzyszyć chorobom układu trawiennego jak zespół jelita drażliwego (IBS), ale również łuszczycy i AZS. Plamy na języku przypominają mapę, są czerwone, brązowe lub różowe, ale gładsze niż miejsca niezmienione chorobowo. Językowi geograficznemu zwykle nie towarzyszą inne objawy, część pacjentów zwraca uwagę na większą wrażliwość języka podczas spożywania ostrych i pikantnych potraw. Język geograficzny znany jest również jako wędrujące zapalenie języka, wówczas czerwone plamy na języku mają białą obwódkę.

Inną zmianą, która początkowo przybiera wygląd różowych lub czerwonych zmian na języku, jest tzw. romboidalne środkowe zapalenie języka – w środkowej części języka pojawia się plama kształtem przypominająca romb. Zmianie tej nie towarzyszą szczególne objawy, charakterystyczne jest jednak występowanie jednocześnie podobnej zmiany na podniebieniu. Jej obecność może świadczyć o miejscowej infekcji w jamie ustnej. Z czasem romboidalna plama może zmienić kolor na biały.

Białe plamy na języku

Pacjenci często skarżą się na plamy na języku z obecnością żółtawego lub białego nalotu. Może to świadczyć o zakażeniu grzybiczym drożdżakami z rodzaju Candida: pleśniawkach, kandydozie lub zakażeniu mieszanym.

Białe plamy na języku mogą też być objawemleukoplakii, czyli rogowacenia białego. To stan przedrakowy o istotnym ryzyku przemiany w nowotwór, np. płaskonabłonkowy. W tym przypadku białawe plamy mogą być widoczne również na błonach śluzowych jamy ustnej, np. po wewnętrznej części policzka.

Czarne plamy na języku

Ciemne plamy na języku mogą się pojawić w związku z nieprawidłowym rogowaceniem brodawek nitkowatych języka, w których gromadzi się brązowy lub czarny barwnik. Zjawisko nazywane jest czarnym językiem, rogowaceniem czarnym brodawek, a nawet czarnym włochatym językiem. Wynika z palenia tytoniu i spożywania alkoholu przy niedostatecznej higienie zębów i jamy ustnej i dotyka przede wszystkim osób starszych, częściej występuje u mężczyzn.

>> Leki na nieświeży oddech - odświeżacze, tabletki na nieświeży oddech i halitozę

Plamy na języku u dziecka

U dziecka plamy na języku mogą być objawem choroby bakteryjnej takiej jak szkarlatyna (płonica) – jej charakterystyczną oznaką jest malinowy język. Pojawia się wówczas opuchlizna języka, powiększenie brodawek na języku (przypominają pestki), a kolor całego języka przypomina malinowy lub truskawkowy. W związku z nawykiem wkładania do ust zanieczyszczonych przedmiotów u dzieci mogą zdarzyć się zakażenia grzybicze języka w postaci białych plamek. U dzieci obserwuje się również wspomniany język geograficzny, jako że znaczną grupę pacjentów z atopią stanowią właśnie dzieci.

>> Szczoteczki do zębów dla dzieci i dorosłych

Inne objawy przy plamach na języku

Plamy na języku to jedynie zmiany wizualne, mogą im towarzyszyć inne symptomy, m.in.:

• nieprzyjemny zapach z ust
• szczypanie i ból języka nasilający się przy spożyciu ostrych pokarmów i podczas mówienia
• drętwienie i pieczenie języka
• widoczne nadżerki, czyli ubytki w błonie śluzowej jamy ustnej
• zaburzenia czucia smaku
• większa skłonność do próchnicy
• krostki, zwykle czerwone, niekiedy dodatkowo obrzęknięte.

>> Płyny do płukania jamy ustnej

Plamy na języku – jak je leczyć

Domowe sposoby na plamy na języku

• W usunięciu zabarwień z produktów spożywczych pomocne mogą być produkty dostępne w aptece bez recepty: ziołowe płukanki (w formie herbatki lub ziół do zaparzania, np. szałwii lub rumianku), płyny antybakteryjne do płukania jamy ustnej (np. z chlorheksydyną, jonami srebra, ziołami).
•  Jeśli plamy na języku wynikają z niedoborów substancji odżywczych w diecie, zadbajmy o właściwy jadłospis. Można go uzupełnić suplementacją: witamina B-complex, cynk do ssania,  żelazo w tabletkach, witaminy A i E w kapsułkach (mają w środku oleisty płyn, więc dla powleczenia błony śluzowej języka, dziąseł i jamy ustnej można je przegryzać).
• Pomocne może być dokładne czyszczenie języka – nie tylko stomatologicznymi skrobaczkami do języka, lecz także najzwyklejszą szczoteczką do zębów, którą można delikatnie przecierać powierzchnię języka. Opcją zarówno do zębów, dziąseł i języka jest irygator do płukania jamy ustnej z różnymi końcówkami w zestawie.

Tabletki na gardło także na grzybicę

Wiele dostępnych bez recepty leków na gardło można stosować w chorobach jamy ustnej. Np. tabletki do ssania z chlorchinaldolem hamują rozwój bakterii, grzybów i pierwotniaków. Nie należy ich łączyć z cynkiem do ssania, ponieważ obniża to skuteczność chlorchinaldolu.

Farmaceutka Katarzyna Deptuła

Do jakiego lekarza pójść z plamami na języku?

Jeśli domowe leczenie jest nieskuteczne, plamy się nasilają lub dochodzi do nich ból, pieczenie, kłucie, pęknięcia języka i nieprzyjemny zapach z jamy ustnej, należy skonsultować się z lekarzem pierwszego kontaktu. W dalszej kolejności można zasięgnąć porady stomatologa (a konkretnie periodontologa zajmującego się leczeniem chorób przyzębia i jamy ustnej) lub laryngologa, ewentualnie gastrologa, jeśli prócz zmian na języku występuje np. zgaga. Leczenie plam na języku przybiera różną formę - w zależności od przyczyny objawu.