Odparzenia pieluszkowe – co to jest pieluszkowe zapalenie skóry, jakie są objawy i jakie sposoby leczenia?

Odparzenia pieluszkowe – co to jest?

Pieluszkowe zapalenie skóry (PZS, diaper dermatitis, napkin dermatitis, dermatitis glutealis), powszechnie nazywane odparzeniem pieluszkowym, to zespół objawów stanu zapalnego zlokalizowanego na skórze w miejscu przylegania pieluszki.

Odparzenie pieluszkowe u niemowląt i dzieci

Należy do najczęstszych schorzeń wieku niemowlęcego i wczesnodziecięcego, rozpoznawanym przynajmniej raz niemal u wszystkich dzieci w okresie, zanim zaczynają korzystać z nocnika – najczęściej między 7. a 12. miesiącem życia, ale może pojawić się już nawet w pierwszych tygodniach po urodzeniu.

Odparzenie pieluszkowe u osób dorosłych

Warto pamiętać, że choroba dotyczy również dorosłych korzystających z pieluchomajtek – osób starszych, pacjentów chorujących przewlekle, pacjentów niepełnosprawnych, z nietrzymaniem moczu i kału.

>> Tabletki i wkłady chłonne na nietrzymanie moczu

Odparzenia pieluszkowe - przyczyny

Etiopatogeneza pieluszkowego zapalenia skóry jest złożona i wieloczynnikowa, a przyczyny wywołujące odparzenia u niemowląt i dzieci mogą być odmienne i mieć indywidualny charakter. Do tych identyfikowanych najczęściej zaliczają się:

• powtarzające się czynniki uszkadzające barierę ochronną skóry, czyli mechaniczne pocieranie pieluszki o skórę, wilgoć z moczu i kału, oddziaływanie enzymów kałowych, bakterii i drożdżaków (Candida albicans) obecnych w kale, stosowanie niewłaściwych, drażniących kosmetyków i detergentów do pielęgnacji skóry dziecka,
• zaniedbania higieniczne, zbyt rzadka zmiana pieluszek,
• zbyt szybkie rozszerzanie diety niemowlęcia,
• zmiana mieszanki mlecznej lub przestawienie dziecka z piersi na mleko modyfikowane,
• alergia na materiały i związki chemiczne obecne w pieluszce,
• alergie pokarmowe,
• alergie na stosowane u dziecka kosmetyki,
• długotrwała biegunka u dziecka, choroby jelit,
• choroby układu moczowego, zwłaszcza związane z podniesieniem pH moczu,
• długotrwała antybiotykoterapia.

Pieluszkowe zapalenie skóry - objawy

Pierwsze sygnały świadczące o rozpoczynającym się odparzeniu pieluszkowym to zazwyczaj:

•  rumień (zwany rumieniem pieluszkowym),
• zaczerwienienie w okolicy narządów płciowych, odbytu lub miejsc, w których skóra dziecka styka się z materiałem pieluszki lub jej zawartością.

>> Łojotokowe zapalenie skóry - przyczyny, objawy i leczenie

Jak przebiega odparzenie pieluszkowe?

Schorzenie może mieć łagodny lub ostry charakter, przebiegać jedynie z obecnością ognisk rumieniowych lub nadkażać się bakteryjnie i prowadzić do bolesnych zapaleń tkanki podskórnej.

Następnie stan zapalny może się nasilać, skóra dziecka staje się wówczas obrzęknięta, mogą pojawić się na niej krostki, grudki i inne zmiany zapalne. Dermatozie pieluszkowej często towarzyszy silny świąd, a czasem również ból, dlatego dziecko bywa niespokojne, wierci się, wygina i płacze. 

>> Jak rozpoznać kolkę u niemowląt?

Sposoby na odparzenia pieluszkowe

U dziecka z objawami odparzenia pieluszkowego przede wszystkim należy wdrożyć rygor higieniczny, czyli:

• zadbać o czystość i właściwą pielęgnację skóry (mycie pupy po każdym oddaniu stolca, wietrzenie pośladków, używanie delikatnych, hipoalergicznych środków myjących),
• nie dopuszczać do długotrwałego kontaktu skóry z zabrudzoną pieluchą (regularna zmiana pieluszek),
• w przypadku podejrzenia reakcji alergicznej warto zmienić markę stosowanych pieluszek lub wypróbować pieluszki wielorazowe z naturalnych włókien,
• warto sprawdzić składy wszystkich stosowanych na skórę dziecka kosmetyków i detergentów.

W czasie choroby unikać należy chusteczek oczyszczających do pośladków, które co prawda są bardzo wygodne, ale wymagają tarcia podrażnionej skóry i mogą zawierać substancje uczulające. Dziecku z objawami odparzenia pieluszkowego należy też pozwolić jak najczęściej przebywać bez pieluszki, by zapewnić prawidłową wentylację zmienionych zapalnie miejsc.

Domowe sposoby na odparzenia u dzieci

Niewielki rumień pod pieluszką to powszechna dolegliwość, nie jest więc stanem alarmującym, wymagającym pilnej wizyty u lekarza. W wielu przypadkach z łagodnymi stanami zapalnymi skóry dziecka można poradzić sobie domowymi sposobami, w tym przede wszystkim poprzez właściwą higienę i pielęgnację. Rodzicom maluszków z zaczerwienioną pupą zaleca się:

• przemywanie skóry dziecka wodą po każdym oddaniu stolca i przed każdym założeniem nowej pieluszki,
• częste kąpiele (najlepiej dwa razy dziennie) przy użyciu bezpiecznych dla dzieci środków myjących i dokładne, ostrożne osuszanie skóry po kąpieli,
• wietrzenie pupy dziecka pomiędzy zmianami pieluszek (minimum 10 min dostępu do świeżego powietrza),
• pozwalanie dziecku przez jakiś czas pozostawać bez pieluszki (sprawdzają się chłonne podkłady, na których kładzie się dziecko),
• częste zmiany pieluszki (co godzinę u noworodków i przynajmniej co 3-4 godziny u małych dzieci),
• na zaczerwienione miejsca zalecany jest krem lub maść na odparzenia pieluszkowe, np. z zawartością tlenku cynku, o działaniu antybakteryjnym i przyspieszającym gojenie,
• domowym sposobem na odparzenia jest nanoszenie na pupę mąki ziemniaczanej jako zasypki, mąkę można dodawać również do kąpieli w formie domowego krochmalu.

>> Produkty na odparzenia

Odparzenia pieluszkowe - kiedy konieczny jest kontakt z pediatrą?

Jeśli rumień nie znika, zmiany skórne powinien zobaczyć pediatra. W zależności od przyczyn wystąpienia zmian zapalnych, rozpoznaniem może być jeden z typów pieluszkowego zapalenia skóry, np. zapalenie skóry z otarciami, drażniące kontaktowe zapalenie skóry czy kandydoza pieluszkową, a badania pomocne w diagnostyce to np. badanie mykologiczne (w przypadku podejrzenia drożdżycy) lub naskórkowe testy płatkowe (w podejrzeniu alergii kontaktowej). Pieluszkowe zapalenie skóry wymaga też różnicowania z łuszczycą i innymi dermatozami.

W przypadku wystąpienia u dziecka silnych stanów zapalnych skóry, z obrzękiem, wysypką, nadżerkami, podejrzeniem nadkażenia bakteryjnego lub grzybiczego, a także przy długotrwałych biegunkach, konieczna jest pilna wizyta u lekarza.

>> Grzybica skóry gładkiej - jak można się nią zarazić?

Odparzenia pieluszkowe - leczenie

Leczenie odparzeń pieluszkowych w dużej mierze zależy od przyczyny warunkującej rozwój objawów i może obejmować:

• podawanie miejscowo preparatów sterydowych o działaniu przeciwzapalnym (z zachowaniem dużej ostrożności ze względu na możliwe działania niepożądane),
• miejscowe stosowanie inhibitorów kalcyneuryny, które są skuteczne i nie powodują reakcji niepożądanych,
• stosowanie miejscowo preparatów przeciwdrożdżakowych lub przeciwbakteryjnych,
• podawanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych łagodzących dolegliwości bólowe,
• w cięższych stanach – doustna antybiotykoterapia, leki przeciwhistaminowe, leki uszczelniające naczynia krwionośne.

Nie należy podawać dziecku powyższych (lub innych) leków na własną rękę, bez wyraźnego zalecenia lekarza. Niektórzy rodzice po zauważeniu objawów skórnych u dziecka sięgają po własne leki, w tym maść tribiotic czy krem z clotrimazolum, który jest skuteczny jedynie w niektórych zakażeniach grzybiczych i którego (zgodnie z ulotką) nie można stosować bez kontroli lekarza u dzieci poniżej 11 roku życia.

Odparzenia pieluszkowe - powikłania

Brak reakcji na stan dziecka z odparzeniami skóry może skutkować poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi, m.in. powstawaniem bardzo bolesnych pęcherzy i nadżerek pokrytych miodowożółtym strupem, wskazujące na nadkażenia bateryjne lub grzybicze. Odległymi, bardzo groźnymi powikłaniami są też m.in. drożdżyca i ziarniak pośladków dzieci.

>> Pielęgnacja skóry noworodka od A do Z