Morsowanie – czy jest zdrowe? Jak morsować?

Czy morsowanie jest zdrowe?

Prozdrowotny wpływ niskich temperatur na organizm człowieka znany i z powodzeniem wykorzystywany jest już od dawna. Zimno jako czynnik terapeutyczny wykorzystuje się obecnie w fizjoterapii i medycynie sportowej, w ostrych i podostrych stanach pourazowych czy stanach przeciążeniowych układu ruchu. Stopniowo rośnie również popularność morsowania, czyli zimowych kąpieli. Morsowanie ma przynosić rozmaite korzyści dla naszego zdrowia, jak hartowanie organizmu i zwiększenie odporności na sezonowe infekcje, poprawa krążenia, a nawet nastroju. Opublikowano również sporo ciekawych badań na temat wpływu morsowania na ludzki organizm, chociaż na ogół prowadzone są na małych grupach osób. Jakich korzyści zdrowotnych możemy się spodziewać, regularnie morsując? Jak zacząć przygodę z morsowaniem, aby nie zrobić sobie krzywdy i wreszcie, czy morsowanie to dobry pomysł dla każdego?

Morsowanie – jak się przygotować?

1. Przygodę z morsowaniem powinnyśmy zacząć od znalezienia towarzystwa. Nie ma znaczenia, czy skontaktujemy się z lokalną grupą morsów, czy też znajdziemy kogoś, kto zaczeka na nas przy brzegu. Chodzi o to, żeby na morsowanie nie wybierać się w pojedynkę. To ważne, aby w razie nieprzewidzianych kłopotów móc liczyć na czyjąś pomoc.
2. Po drugie –dobrze wybierzmy miejsce. Powinno być przede wszystkim bezpiecznie. Niezbyt głęboka woda i łagodne zejście powinny stanowić główne kryteria wyboru.
3. Pod uwagę weźmy też wiatr, który bardzo szybko wychładza organizm. W wietrzne dni zadbajmy o znalezienie miejsca osłoniętego od wiatru lub zrezygnujmy z morsowania.
4. Jeśli chodzi o niezbędny ekwipunek, to należy zabrać ze sobą dodatkowe obuwie. Mogą to być zwykłe klapki, ale najlepiej wybrać specjalne buty przeznaczone do kąpieli, np. neoprenowe. Buty ochronią stopy przed ewentualnymi urazami, których w zimnej wodzie możemy nawet nie poczuć. Koniecznie, szczególnie na początku przygody z morsowaniem, zabierzmy ze sobą rękawiczki i czapkę, aby uniknąć nadmiernej utraty ciepła – zanurzanie głowy, zwłaszcza dla początkujących morsów, jest niezalecane!

Jak zacząć morsowanie?

1. Przed zanurzeniem w wodzie dobrze jest wykonać krótką, około 10-minutową rozgrzewkę. Rozgrzewka nie powinna być męcząca – jej zadaniem jest rozgrzanie mięśni, a nie ich wyczerpanie. Po wejściu do wody zapas energii będzie potrzebny, aby wytworzyć dodatkowe ciepło.
2. Do wody wchodzimy powoli i stopniowo – nie należy do niej wskakiwać. Pierwsza kąpiel powinna być też krótka. Kilkanaście sekund do minuty na początek w zupełności wystarczy. Czas ten stopniowo możemy wydłużać, pamiętając, aby dostosować go do warunków atmosferycznych i temperatury wody.
3. Po wyjściu z wody istotne jest, aby dobrze i szybko dogrzać organizm. Dobrze chłonący wodę ręcznik pozwoli szybko osuszyć ciało, suche ciepłe ubrania ochronią przed zimnem, a termos z ciepłym bezalkoholowym napojem pozwoli rozgrzać się od środka. Pomocne może być wykonanie kilku dynamicznych ćwiczeń.

Jak często morsować?

Początkowo wystarczy się kąpać w zimnej wodzie 1–2 razy w tygodniu, a w miarę nabywania doświadczenia można morsować częściej.

Co daje morsowanie – potencjalne korzyści zdrowotne

Morsowanie a odporność

W jednym z badań dotyczących wpływu morsowania na zdrowie zaobserwowano redukcję zachorowań na infekcje sezonowe o 40%, co sugeruje bardzo pozytywny wpływ morsowania na odporność. Ten dość prawdopodobny efekt morsowania wynika z uwalniania hormonów stresu w odpowiedzi na niską temperaturę. Uważa się, że krótkotrwały stres spowodowany lodowatą kąpielą przygotowuje układ immunologiczny do walki z infekcją. Niestety jak do tej pory badania wpływu morsowania na mierzalne parametry układu immunologicznego, jak np. poziom leukocytów i immunoglobulin, są niewystarczające i często sprzeczne.

>> Monocyty – kiedy się martwić ich poziomem, co oznaczają podwyższone?

Ochrona przed stresem, poprawa metabolizmu

Zimowe kąpiele w lodowatej wodzie mogą natomiast poprawiać ogólną odporność organizmu na stres, a także pozytywnie wpływać na niektóre parametry metaboliczne. W badaniach zaobserwowano np. poprawę profilu lipidowego, obniżenie poziomu homocysteiny czy zwiększenie wrażliwości na insulinę u morsów w czasie trwania sezonu.

Tolerancja zimna

Co dość oczywiste, osoby regularnie morsujące fizjologicznie lepiej tolerowały zimno, a co za tym idzie – ryzyko wystąpienia szoku termicznego było u nich wyraźnie niższe.

Morsowanie a depresja i działanie przeciwbólowe

Morsowanie może działać również przeciwdepresyjnie. Ciekawym przypadkiem na poparcie tej tezy była młoda pacjentka niereagująca na standardowe leczenie przeciwdepresyjne, w tym fluoksetyną i citalopramem. Wprowadzono u niej eksperymentalne leczenie zimnem, a pierwsze pozytywne efekty w postaci poprawy nastroju zaobserwowano już po pierwszej kąpieli. Stan pacjentki stopniowo się poprawiał, a po roku trwania terapii możliwe stało się całkowite odstawienie leków. Działanie przeciwdepresyjne wynika najprawdopodobniej z aktywacji przez zimno układu współczulnego, zwiększenia stężenia katecholamin oraz beta-endorfin, których niedobór obserwuje się w przebiegu depresji.
Zwiększone wydzielanie katecholamin, a zwłaszcza noradrenaliny, jest powodem, dla którego morsowanie – podobnie zresztą jak krioterapia – przyczynia się do redukcji bólu. Działanie przeciwbólowe utrzymuje się około 24 godziny po ekspozycji na zimno.

>> W czym jest serotonina? Czy można podnieść poziom hormonu szczęścia?

Możliwe zagrożenia morsowania

Pomimo licznych korzyści zdrowotnych wynikających z morsowania nie jest to aktywność odpowiednia dla każdego i może nieść ze sobą pewne zagrożenia.

• Wejście do lodowatej wody i gwałtowne obniżenie temperatury stanowi dla organizmu spore wyzwanie, a najbardziej obciążone zostają serce oraz płuca. Dochodzi do wyrzutu hormonów stresu, gwałtownego przyspieszenia akcji serca, wzrasta ciśnienie krwi oraz częstotliwości oddechu. Szczególnie niebezpieczne mogą okazać się tachykardia, hiperwentylacja oraz zaburzenia rytmu serca.
• Organizm stara się też wytworzyć dodatkowe ciepło poprzez drżenia mięśniowe – dreszcze.
• Dochodzi do ogólnego upośledzenia funkcjonowania układu mięśniowego, w wyniku czego osłabieniu ulega koordynacja oraz wydolność ruchowa. Jest to zresztą jedna z przyczyn, dla których odradza się pływanie w zimnej i głębokiej wodzie, a zamiast tego zaleca kąpiel w wodzie płytkiej, najlepiej w towarzystwie innych osób.

Morsowanie a nadciśnienie, ciąża – przeciwwskazania morsowania

Na niebezpieczeństwa związane z morsowaniem bardziej narażone są osoby starsze i dlatego po 65. roku życia odradza się tę aktywność. Wiek nie stanowi jednak bezwzględnego przeciwwskazania, a o opinię najlepiej zapytać swojego lekarza.

Jak wygląda lista przeciwwskazań? Należą do niej:

• stany gorączkowe, ostre choroby infekcyjne, przeziębienie – mimo że morsowanie zdaje się mieć korzystny wpływ na odporność, to jednak zanurzenie się w zimnej wodzie przejściowo tę odporność obniża. Stąd zaleca się najpierw wyleczyć toczącą się infekcję;
• niekontrolowane nadciśnienie tętnicze;
• przebyty zawał serca;
• przebyty udar mózgu;
• przebyte epizody choroby zatorowo-zakrzepowej;
• choroba wieńcowa;
• wady serca;
• zaburzenia rytmu serca;
• zaburzenia krążenia mózgowego;
• padaczka – szok związany z nagłą zmianą temperatury może wywołać nagły atak padaczki;
• otwarte rany i owrzodzenia – kąpiele mogą zwiększać ryzyko infekcji i upośledzać gojenie;
• choroby z nietolerancją zimna, np. zespół Raynauda;
• niedoczynność tarczycy – osoby chorujące na niedoczynność mają obniżoną tolerancję na zimno.
• ciąża.

>> Sauna na przeziębienie – czy to dobry pomysł?