Lewatywa – kiedy i jak ją wykonać?

Lewatywa, nazywana również wlewem doodbytniczym lub z łaciny enemą, polega na wlewaniu przez odbyt do jelita grubego płynu w celu usunięcia zalegających mas kałowych. To jedna z najstarszych praktyk medycznych. 

Lewatywa – zabieg stary jak świat

Lewatywa była wykonywana już w starożytnym Egipcie, Chinach oraz Indiach. Do jej orędowników jako metody leczenia zaparć należał także Hipokrates. W średniowieczu zabieg ten również był wykonywany, ale największą sławę zyskał już w epoce nowożytnej, a dokładniej w XVII wieku. Wtedy to lewatywa stała się niemal codziennym rytuałem kosmetycznym. Bez cienia zażenowania, a więc wcale nie w ustronnych miejscach, praktykował ją francuski dwór z królem Ludwikiem XIV na czele. Za jego czasów do wlewów używano wody z ziołami, pachnidłami, alkoholem, wykonywało się też lewatywy z tytoniowego dymu i pary wodnej. Później popularność metody zaczęła gwałtownie spadać, choć jeszcze w XX wieku lewatywa była stosowana przed podaniem pacjentom narkozy. 

Tu znajdziesz >> Sprzęt medyczny i akcesoria

Kiedy wykonać lewatywę?

Obecnie wlewy doodbytnicze przeprowadza się i zaleca rzadko, a do tego zazwyczaj po konsultacji z lekarzem. Lewatywa jest stosowana w następujących sytuacjach: 

• przed niektórymi badaniami i operacjami w obrębie dolnego odcinka przewodu pokarmowego, a także układu moczowo-płciowego (chodzi tu zwłaszcza o badanie jelita grubego endoskopem, czyli kolonoskopię, w przypadku której zalegające tam masy kałowe uniemożliwiałyby jego ocenę); 

• przed porodem (choć nie jest to procedura obligatoryjna i wykonuje się ją przede wszystkim ze względów higienicznych i estetycznych, a nie ze wskazań medycznych, w celu uniknięcia mimowolnego i krępującego dla kobiety oddania stolca w trakcie akcji porodowej); 

• w przypadku uporczywych zaparć, w których zawiodły inne metody, takie jak zmiana diety i stylu życia, preparaty doustne czy też stanowiące bezpieczniejszą alternatywę dla lewatywy czopki glicerynowe, przy czym nawet w takich sytuacjach zaleca się, by była wykonywana sporadycznie.  

Dowiedz się więcej >> Leki na zaparcia - na receptę, bez recepty

Tu znajdziesz >> Środki przeczyszczające, preparaty regulujące trawienie, siemię lniane

Lewatywa – kiedy nie można jej wykonać? 

Warto też wiedzieć, że istnieją przeciwskazania do lewatywy. Należą do nich: 

• niedrożność jelit; 

• zarośnięcie odbytu; 

• perforacji, niedrożności lub wrzodziejącego zapalenia jelita (lub ich podejrzenie); 

• choroby serca; 

• nadciśnienie tętnicze; 

• ciężkie choroby nerek; 

• zapalenie lub objawy zapalenia wyrostka robaczkowego; 

• bóle brzucha, nudności i wymioty o nieustalonej przyczynie; 

• odwodnienie; 

• ciąża (pomijając czas przed samym porodem). 

• wiek poniżej 3 lat. 

Sprzęt do lewatywy

Pierwszymi sprzętami używanymi do wykonywania lewatywy były zwierzęce pęcherze, worki wykonane ze skóry lub pergaminu, wydrążone dynie a nawet łodygi bambusa. Potem przyszedł czas na kolby i nasadzane na nie końcówki wykonywane z różnego typu materiałów (od metalu przez drewno po szkło i porcelanę), z których płyn wyciskano przy pomocy tłoka. Kolby z czasem zastąpione zostały przez strzykawki, gumowe gruszki oraz wlewniki (irygatory) wielokrotnego lub jednorazowego użytku, które są znacznie bardziej higieniczne i dostępne w niemal każdej aptece.  
Wlewniki mają postać worków (z gumy lub tworzyw sztucznych) z wężykiem, z których płyn – po zamocowaniu ich na wysokości za pomocą specjalnego haczyka i odkręceniu kraniku lub zwolnieniu zacisku – samoistnie wypływa. Do poszczególnych sprzętów, stosuje się różnego rodzaju (twarde lub miękkie) końcówki, które umieszcza się w odbycie.  
Strzykawki oraz gruszki do lewatywy mają z reguły pojemność od 100 do 350 ml, wlewniki zaś od 1 do 2 litrów (choć spotyka się też większe).  

Tu znajdziesz >> Zestawy do lewatyw

Płyn do lewatywy  

W przeszłości płynami, jakie umieszczano w przyrządach, były woda albo roztwory na bazie wody z dodatkiem soli lub mydła, które jednak mogą wywoływać podrażnienia. Do lewatywy używano też ciekłej parafiny, która również może powodować negatywne skutki. Z tego powodu obecnie odchodzi się od stosowanie takich cieczy na rzecz gotowych preparatów do wlewów doodbytniczych dostępnych w aptekach, które powinno się stosować przestrzegając zaleceń producenta, uwzględniając przeciwwskazania. Zawierają one bowiem fosforany, które mogą zaburzać gospodarkę elektrolitową. Mechanizm działania takich preparatów polega na zapobieganiu wchłaniania wody w jelicie grubym, co powoduje zmiękczenie mas kałowych. Zwiększenie objętości i zmiękczenie mas kałowych prowadzi do natychmiastowego pobudzenia odruchu wypróżniania. 

Z duża ostrożnością należy natomiast podchodzić do podawanych przez niemedyczne źródła przepisy na szereg innych jakoby dobroczynnych mikstur do lewatywy, opartych np. na kawie, moczu, albo też wodzie zawierającej dodatek soku z cytryny, naparów ziołowych, olejów roślinnych czy też przypraw takich jak czosnek lub chili. Takie wlewy nie tylko nie mają udokumentowanego działania leczniczego, ale mogą też doprowadzić do podrażnienia, bólu i pieczenia odbytnicy. 

Lewatywa - czy można wykonać ją samodzielnie? 

Wiele osób wykonuje lewatywę bez wskazań medycznych na własną rękę w celu „oczyszczenia” organizmu. Lekarze przed tym przestrzegają, zwracając uwagę, że często opóźnia to zdiagnozowanie faktycznego schorzenia. Samodzielne wykonywanie lewatywy nieodpowiednimi płynami przez niedoświadczone osoby może zakończyć się uszkodzeniem odbytu, jelit lub krocza. 

Lewatywę należy wykonywać wyłącznie w określonych powyżej wskazaniach. Prawidłowo wykonana lewatywa sięga odbytnicy i esicy. Choć może powodować dyskomfort to rzadko jest bolesna (poza przypadkami, gdy pacjent ma hemoroidy). Wlewki doodbytnicze na bazie fosforanów są dostępne w aptekach bez recepty. Jeśli jednak występują jakiekolwiek niepokojące objawy (np. ból brzucha o nieustalonej przyczynie) warto skonsultować się z lekarzem. Zależnie od wskazania oraz stanu zdrowia pacjenta lekarz może zalecić samodzielne wykonanie lewatywy w warunkach domowych lub też zlecić jej wykonanie przez personel medyczny (np. przed zabiegiem w szpitalu). 

Jak wykonać lewatywę? 

Lewatywę wykonuje się w pozycji leżącej (najczęściej leży się na lewym boku z podkurczonymi nogami lub w pozycji kolankowo-łokciowej). W zależności od przyrządu i ilości płynu jej przeprowadzenie trwa od kilku do kilkunastu minut. Roztwór wprowadzany do odbytnicy powinien mieć temperaturę pokojową. Końcówkę przyrządu do lewatywy przed włożeniem do odbytu można w razie potrzeby posmarować oliwką. Potem należy płyn przez chwilę utrzymać w odbytnicy, najlepiej się przy tym ruszając. Co ważne, lewatywę należy wykonywać, mając możliwość szybkiego skorzystania z toalety, ponieważ parcie na stolec pojawia się zazwyczaj w ciągu kilku minut.