Zespół stopy cukrzycowej to jedno z najpoważniejszych powikłań cukrzycy. Zła kontrola choroby oraz niestosowanie się do zaleceń lekarza stanowią główne przyczyny rozwoju tego schorzenia. Stopa cukrzycowa może mieć postać owrzodzenia, modzeli, artropatii. Odpowiednia klasyfikacja i szybko wdrożona terapia może zapobiec amputacji, która stanowi ostateczność w leczeniu stopy cukrzycowej.
Klasyfikacja i obraz kliniczny zespołu stopy cukrzycowej
Zespół stopy cukrzycowej to bardzo zróżnicowana jednostka chorobowa. Może prezentować bardzo niewinny i mało groźny obraz w postaci małej ranki lub występować w postaci dużej otwartej rany z toczącym się procesem zapalnym. Dlatego w celu lepszego doboru terapii próbuje się sklasyfikować zarówno poszczególne typy schorzenia, jak i stopnie zaawansowania.
Zespół stopy cukrzycowej – klasyfikacja
Najczęściej stosowane klasyfikacje zespołu stopy cukrzycowej to klasyfikacja PEDIS (ang. perfusion (ukrwienie), extent (rozległość), depth (głębokość), infection (infekcja), sensation (czucie) ) oraz klasyfikacja wg Wagnera.
W klasyfikacji PEDIS każdej z części składowych akronimu, a więc ukrwieniu, rozległości, głębokości, obecności infekcji oraz czucia w rejonie uszkodzenia, przypisuje się odpowiednie wartości punktowe, które w sumie dają informację o całościowym stopniu zaawansowania zespołu stopy cukrzycowej.
Klasyfikacja Wagnera jest prostszą klasyfikacją obejmująca 6 stopni zaawansowania. Są to:
- stopień 0 – stopa wysokiego ryzyka – bez obecnego owrzodzenia;
- stopień 1 – owrzodzenie powierzchowne;
- stopień 2 – owrzodzenie ze stanem zapalnym skóry i tkanek podskórnych;
- stopień 3 – zaawansowana zmiana z zajęciem struktur kostnych kończyny dolnej;
- stopień 4 – miejscowa zmiana martwicza;
- stopień 5 – rozległa zmiana martwicza.
Postawienie rozpoznania stopnia 5. jest wskazaniem do przeprowadzenia amputacji kończyny.
Obraz kliniczny zespołu stopy cukrzycowej
Pierwszym zauważalnym etapem rozwoju stopy cukrzycowej jest zaburzenie odczuwania temperatury i wibracji. Następnie pojawiają się charakterystyczne zmiany, tj. modzele, stawy Charcota, eksponowane główki kości śródstopia itp. Obecność tych zmian pozwala postawić rozpoznanie stopy wysokiego ryzyka wystąpienia owrzodzenia (stopień 0. w klasyfikacji Wagnera).
Kolejnym etapem jest owrzodzenie – przerwanie ciągłości tkanek, najczęściej o brzegach wałowatych. Owrzodzenia mogą pojawić się w różnych rejonach stopy – najczęściej występują w miejscu urazu lub pod główkami kości śródstopia. Mogą też pojawić się w okolicy ścięgna Achillesa, na pięcie czy w miejscu zadziałania wysokiej temperatury.
Owrzodzenie może ulec nadkażeniu bakteryjnemu, co znacznie pogarsza prognozę pacjenta. Do objawów zakażenia owrzodzenia zalicza się: zaczerwienienie, ucieplenie zmiany, obecność ropnej wydzieliny, nieprzyjemny zapach oraz silne dolegliwości bólowe. Owrzodzenie może także objąć procesem zapalnym przylegającą kość (stopień 3. wg Wagnera).
Stopa cukrzycowa – leczenie chirurgiczne
Infekcja owrzodzenia może przejść w poważniejszy stan określany jako ropowica stopy. Jest to rozległy stan zapalny, charakteryzujący się zaczerwienieniem nogi, znacznym uciepleniem oraz obrzękiem. Stan ten jest wskazaniem do leczenia chirurgicznego – poprzez drenaż rany oraz ewakuację ropnej treści.
Ostatnim stadium stopy cukrzycowej jest martwica, czyli obumarcie tkanek. Wyróżnia się martwicę wilgotną (będącą skutkiem zakażenia) oraz martwicę suchą (będącą skutkiem choroby naczyń, co prowadzi do niedokrwienia). Martwica charakteryzuje się szaroczarnym zabarwieniem tkanek. Jeśli martwica obejmuje tkankę podskórną, kości i mięśnie, świadczy to o nieodwracalności tego stanu i konieczne jest usunięcie martwiczych tkanek. Tak rozległą martwicę określa się terminem zgorzeli.
