Glitazony – zwiększają wrażliwość tkanek na insulinę

Pierwsze doniesienia o zwiększeniu wrażliwości tkanek na insulinę po stosowaniu glitazonów pojawiły się na początku lat 80. XX wieku, jednak mechanizm działania tych leków poznano dopiero dekadę później. Na przestrzeni lat pojawiły się trzy substancje z tej grupy leków: troglitazon, rosiglitazon i pioglitazon. Obecnie jedynie pioglitazon stosowany jest nadal w lecznictwie.

Jak działają glitazony?

Glitazony oddziałują na tkankę tłuszczową – pobudzając w komórkach tłuszczowych receptory PPARγ, zwiększają liczbę i aktywność receptorów insulinowych. Efektem tych zmian jest zwiększenie wrażliwości komórek na działanie insuliny, co wzmaga wychwyt glukozy z krwi i zwiększa zapotrzebowanie na kwasy tłuszczowe. Wzrost wrażliwości tkanek na insulinę pomaga nie tylko lepiej kontrolować glikemię (poziom glukozy we krwi), ale również u pacjentów stosujących insulinę pozwala zmniejszyć ilość przyjmowanego hormonu.

Skuteczność działania glitazonów

Obecnie wśród glitazonów jedynie pioglitazon znajduje zastosowanie w lecznictwie. Pioglitazon może być stosowany przez pacjentów z cukrzycą typu 2. jako lek drugiego lub trzeciego rzutu, również w połączeniu z innymi lekami przeciwcukrzycowymi (np. metforminą, pochodnymi sulfonylomocznika) lub insuliną. W monoterapii pioglitazonem zaobserwowano obniżenie hemoglobiny glikowanej (HbA_1c) o około 1% oraz nie zaobserwowano przypadków hipoglikemii. Jednak badania oparte na terapii skojarzonej pioglitazonu z innymi lekami wskazują na ryzyko wystąpienia przypadków nadmiernego spadku stężenia glukozy we krwi, dlatego należy zachować ostrożność podczas wielolekowej terapii cukrzycy.

Działania niepożądane glitazonów

Już 3 lata po dopuszczeniu troglitazonu do lecznictwa lek został wycofany ze względu na jego toksyczny wpływ na wątrobę, mogący prowadzić do śmierci pacjentów.

Rosiglitazon natomiast został wycofany z lecznictwa po 10 latach obecności na rynku. Decyzja ta była efektem wykazania związku pomiędzy stosowaniem rosiglitazonu a zwiększeniem ryzyka wystąpienia zawału serca. Większe ryzyko zawału serca wynikało ze wzmożonej retencji płynów po stosowaniu rosiglitazonu, co prowadziło do obrzęków oraz wzrostu obciążenia mięśnia sercowego. Co więcej, zaobserwowano zaburzenia we frakcji lipidowej, związanej ze wzrostem stężenia cholesterolu całkowitego i lipidów LDL (tzw. zły cholesterol).

Jedynie stosowany obecnie pioglitazon nie wykazał równie groźnych działań niepożądanych, co wycofane troglitazon i rosiglitazon.

Działania niepożądane pioglitazonu

Badania nad pioglitazonem wykazały, w przeciwieństwie do rosiglitzaonu, korzystny wpływ na układ sercowo-naczyniowy, co związane jest z jego dobrym wpływem na profil lipidowy organizmu. Pioglitazon powoduje spadek stężenia trójglicerydów i wzrost stężenia frakcji HDL (tzw. dobry cholesterol), co w konsekwencji prowadzi do zahamowania rozwoju płytki miażdżycowej.

Jednak należy mieć na uwadze, że pioglitazon może powodować:

• nowotwory pęcherza moczowego, głównie u mężczyzn,
• zwiększone ryzyko złamań,
• zakażenia górnych dróg oddechowych,
• zaburzenia czucia i widzenia,
• zwiększenie masy ciała,
• reakcje alergiczne.

Przeciwskazania do stosowania pioglitazonu

Pioglitazonu, ze względu na opisane działania niepożądane, nie powinny stosować osoby, u których stwierdzono:

• zaburzenie czynności wątroby,
• kwasicę ketonową,
• rak pęcherza moczowego,
• krwiomocz różnego pochodzenia,
• niewydolność mięśnia sercowego,
• osteoporozę.

Pioglitazon nie jest szeroko stosowany w lecznictwie

Pioglitazon, pomimo korzystnego efektu leczniczego w przypadku cukrzycy typu 2., nie jest szeroko rozpowszechniony wśród diabetyków. Ten brak popularności można wiązać z przyjętą „złą” opinią ma temat glitazonów, co spowodowane jest skupieniem uwagi bardziej na potencjalnych szkodach, jakie wywoływały glitazony, a zwłaszcza troglitazon i rosiglitazon, niż na korzyściach wynikających z lepszej kontroli glikemii.