Analog amyliny – pramlinityd – utrzymuje właściwy poziomu cukru we krwi i wyznacza nowe możliwości leczenia cukrzycy typu 1. i 2. Niestety, nie jest dostępny w Polsce.
Analogi amyliny – nadzieja diabetologii
Odkryta w 1986 roku amylina jest 37-aminokwasowym peptydem wydzielanym, podobnie jak insulina, z komórek beta trzustki w odpowiedzi na wzrost stężenia glukozy we krwi. Amylina reguluje poziom glukozy we krwi i uzupełnia działanie insuliny. Obecnie w lecznictwie stosowany jest syntetyczny ludzki analog amyliny – pramlinityd.
Jak działa amylina?
Amylina wydzielana jest z komórek beta trzustki w odpowiedzi na wzrost stężenia glukozy lub bodziec pokarmowy – tzw. hiperglikemię poposiłkową. Wydzielona amylina oddziałuje na swoiste receptory zlokalizowane na komórkach beta trzustki oraz na komórkach centralnego układu nerwowego, kory nerek i mięśni.
Efektem działania amyliny jest generowanie uczucia sytości w ośrodkowym układzie nerwowym, spowolnienie czynności przewodu pokarmowego oraz opóźnienie opróżniania żołądka, co w efekcie zmniejsza ilość przyjmowanego pokarmu.
Amylina hamuje również uwalnianie glukagonu, enzymu zwiększającego stężenie glukozy we krwi oraz hamuje wytwarzanie glukozy w organizmie, zmniejszając glukoneogenezę (syntezę glukozy). Ten szeroki zakres wpływu amyliny uzupełnia działanie insuliny i pozwala utrzymać poziom glukozy na fizjologicznym poziomie.
Amylina jednak nie taka bezpieczna
Wydawać by się mogło, że amylina wywiera tylko korzystne efekty lecznicze u osób z cukrzycą. Jednak u ponad 90% osób chorych na cukrzycę typu 2. obserwuje się gromadzenie patologicznych złogów amyloidu (złożonego m.in. z amyliny) w komórkach beta trzustki. Amyloid powoduje degradację komórek beta trzustki, co wiąże się z utratą ich funkcji wydzielniczej, a w efekcie progresję cukrzycy.
Takie działanie niepożądane wykluczyło stosowanie lecznicze syntetycznej amyliny ludzkiej. Jednak badania nad patogenezą złogów amyloidu wykazały, że to sekwencja aminokwasowa amyliny odpowiada za tworzenie amyloidu, a zmiana „amyloidogennych” aminokwasów na inne znosi to działanie niepożądane oraz nie zmienia działania hipoglikemizującego. Badania w tym zakresie doprowadziły do syntezy pramlinitydu – ludzkiego analoga amyliny ludzkiej, różniącego się od niej 3 aminokwasami.
Analogi amyliny stosowane w lecznictwie
W lecznictwie obecny jest jeden analog amyliny ludzkiej – pramlinityd. Jednak lek ten dostępny jest od 2005 roku tylko w Stanach Zjednoczonych. Pramlinityd jest syntetycznym ludzkim analogiem amyliny i stosuje się go w postaci wstrzyknięć podskórnych u pacjentów z cukrzycą typu 1. i 2. Lek podaje się na 30 minut przed posiłkiem, przeważnie 3 razy na dobę. Co ważne, nie można łączyć insuliny i pramlinitydu w jednym wstrzyknięciu.
Skuteczność działania pramlinitydu
U osób z cukrzycą typu 1. stosujących pramlinityd łącznie z insuliną obserwuje się zmniejszenie stężenia hemoglobiny glikowanej HbA1c o 0,67% już po 3 miesiącach w porównaniu do osób stosujących samą insulinę. Natomiast u osób z cukrzycą typu 2. obserwuje się zmniejszenie stężenia HbA1c o 0,62% po roku stosowania pramlinitydu.
Ponadto, ze względu na to, że analogi amyliny zwiększają uczucie sytości i opóźniają opróżnianie żołądka, zaobserwowano spadek masy ciała o około 1,5 kg na przestrzeni 6 miesięcy stosowania pramlinitydu. Co ważne, stosowanie pramlinitydu pozwoliło zmniejszyć zapotrzebowanie na insulinę u pacjentów z cukrzycą typu 2.
Działania niepożądane pramlinitydu
Działania niepożądane pramlinitydu dotyczą głównie objawów ze strony przewodu pokarmowego, co związane jest z hamującym efektem działania analogów amyliny na układ pokarmowy. Najczęściej obserwuje się następujące działania niepożądane:
- nudności,
- wymioty,
- utrata apetytu,
- zmęczenie,
- bóle brzucha, głowy, stawów,
- katar,
- kaszel,
- zaczerwienienie w miejscu wstrzyknięcia.
Przeciwwskazania do stosowanie pramilintydu
Pramlinityd nie powinien być stosowany u pacjentów, u których stwierdzono:
- paraliż, atonię mięśni przewodu pokarmowego,
- silne nudności, wymioty,
- niski poziom glukozy we krwi (hipoglikemia),
- nadwrażliwość na pramlinityd.
Leku również nie powinny stosować osoby przyjmujące inne leki wpływające na funkcjonowanie przewodu pokarmowego, np. leki cholinergiczne (atropina, hioscyjamina) i stosujące inhibitory α-glukozydazy (akarboza).
Pramlinityd, jedyny obecnie stosowany analog amyliny, skutecznie wspomaga działanie insuliny i to zarówno u osób z cukrzycą typu 1., jak i 2. Niestety, pomimo korzystnych efektów leczniczych, lek jest obecnie dostępny tylko w Stanach Zjednoczonych.
