Ból piersi przed okresem, po menopauzie. Dlaczego piersi bolą i co z tym zrobić.

Mastalgia – ból piersi po bokach, przy ucisku

Z bólem piersi (inaczej mastalgią, mammalgią) zmaga się nawet 80% kobiet przed menopauzą i po przekwitaniu. Około 30% kobiet zmaga się z nasilonym bólem piersi utrzymującym się powyżej 5 dni. Ból ten może być jedno- lub obustronny, ograniczony lub rozlany. Niejednokrotnie towarzyszy mu obrzmienie sutków, czyli mastodynia. Mimo że mastalgia to powszechna dolegliwość, jej przyczyny nie zostały precyzyjnie określone, przez co nie opracowano jak dotąd optymalnego schematu jej leczenia.

Rodzaje bólu piersi

Biorąc pod uwagę przyczyny i charakter bólu piersi, wyróżnia się mastalgię cykliczną (około 70% przypadków dolegliwości bólowych), rzadziej występującą mastalgię niecykliczną oraz bóle piersi spowodowane zmianami zwyrodnieniowymi stawów ścian klatki piersiowej.

Mastalgia cykliczna – ból piersi przed okresem, po owulacji

Zdecydowana większość kobiet skarży się na cykliczny ból piersi (mastalgia cykliczna) – związany z cyklem miesiączkowym. Piersi mogą boleć w trakcie całego cyklu, ale często bolą przed krwawieniem jako objaw zespołu napięcia przedmiesiączkowego (premenstrual syndrome, PMS). Ból piersi może wówczas współistnieć z innymi objawami występującymi w II fazie cyklu, takimi jak:

• bóle głowy,
• rozdrażnienie,
• depresja,
• zmęczenie,
• zatrzymanie wody w organizmie.
• Bardzo często mastalgii cyklicznej  towarzyszy obrzmienie i tkliwość piersi.

Za przyczynę cyklicznego bólu piersi uważa się zaburzenia w równowadze hormonalnej – głównie podwyższenie stężenia estrogenów oraz zmniejszone stężenie progesteronu. Potwierdzeniem tego jest fakt, że bolesność nasila się podczas cykli bezowulacyjnych, a zmniejsza w okresie ciąży i po menopauzie. U pacjentek zgłaszających cykliczne bóle piersi notuje się także podwyższony poziom prolaktyny.

Mastalgia niecykliczna – bolące zgrubienie w piersiach

Przyczyny mastalgii niecyklicznej nie są jednoznaczne. Uważa się, że bóle te w mniejszym stopniu zależą od zmian hormonalnych, za to częściej wywołane są zmianami morfologicznymi w sutku, takimi jak:

• poszerzenie przewodów mlekowych,
• torbiele sutka,
• zwyrodnienie włóknisto-torbielowate
• oraz zwiększona gęstość sutka.

Ból piersi – co go nasila? 

Choć za występowanie bólu piersi odpowiedzialne są przede wszystkim zmiany hormonalne, istnieją czynniki mogące nasilać nieprzyjemne dolegliwości bólowe. Do takich czynników zalicza się:

• palenie tytoniu
• nadużywanie kofeiny
• przewlekły stres
• bezsenność
• czynniki psychologiczne (brak partnera, zaburzenia osobowości).

Jak postępować, gdy piersi bolą?

Bóle piersi mogą wynikać ze zmian fizjologicznych, ale także patologicznych. Z tego względu należy je zgłosić lekarzowi, aby przeprowadzić staranną diagnostykę w kierunku zmian nowotworowych. Wskazane jest wykonanie badań dodatkowych, takich jak USG piersi, mammografia, biopsja cienko- czy gruboigłowa. Po wykluczeniu zmian nowotworowych ważne jest uspokojenie i zrozumienie, że bóle piersi nie są stanem zagrażającym zdrowiu i życiu kobiety (wykazano, że powoduje to znaczne złagodzenie, a nawet całkowite ustąpienie objawów mastalgii).

Leczenie bólu piersi

Pierwszym etapem leczenia mastalgii jest zmiana trybu życia obejmująca wdrożenie aktywności fizycznej, zmniejszenie wagi ciała, ograniczenie spożycia kofeiny i palenia papierosów. Długotrwałe i nasilone dolegliwości bólowe wymagają leczenia farmakologicznego.

W zwalczaniu mastalgii wykorzystuje się:

• preparaty na bazie wiesiołka – zawierające wielonienasycone kwasy tłuszczowe regulujące gospodarkę hormonalną
• preparaty na bazie niepokalanka mnisiego – o działaniu dopaminergicznym, które zmniejszają wydzielanie prolaktyny, a zwiększają produkcję progesteronu
• witaminę E i B₆ – wpływające korzystnie na równowagę estrogeny/progesteron
• preparaty przeciwbólowe – skuteczne w obu typach mastalgii, głównie niesteroidowe leki przeciwzapalne
• spironolakton – lek moczopędny skuteczny w zwalczaniu obrzmienia piersi
• preparaty hormonalne – wykazano skuteczność tamoksifenu, danazolu, bromokryptyny i progestagenów.

Ból piersi po menopauzie

Okres pomenopauzalny charakteryzuje się zmniejszonym stężeniem estrogenów we krwi, co wpływa na osłabienie objawów mastalgii cyklicznej. W tym okresie może jednak rozwijać się mastalgia niecykliczna oraz ból piersi spowodowany zmianami zwyrodnieniowymi w obrębie ścian klatki piersiowej. Mastalgia niecykliczna w okresie przekwitania sprawia trudność w leczeniu i jest wskazaniem do zastosowania hormonalnej terapii zastępczej. W przypadku zmian zwyrodnieniowych stosuje się leki przeciwbólowe i przeciwzapalne, a przy nasilonych dolegliwościach także iniekcje środków znieczulających (lidokaina) i leków steroidowych w okolice międzyżebrowe.

Ból piersi u mężczyzn

Choć ból piersi kojarzony jest głównie z kobietami, zjawisko to może dotyczyć także mężczyzn. W większości przypadków nie jest związany z poważnymi schorzeniami, jednak nie powinien być lekceważony. Jeśli ból piersi u mężczyzny jest nasilony, narasta i towarzyszą mu inne objawy, warto skorzystać z konsultacji lekarskiej.

Ból piersi u mężczyzn może wynikać z:

• ginekomastii – zjawisko to związane jest z nadmiernym rozrostem gruczołów piersiowych;  obserwuje się je głównie w okresie dojrzewania i u młodych mężczyzn, ale może być także efektem stosowania sterydów anabolicznych, niedoboru testosteronu, niewydolności nerek czy wątroby
• urazu w obrębie klatki piersiowej
• podrażnienia brodawek sutkowych – np. podczas uprawiania sportu
• zapalenia sutka – głównie z powodu infekcji bakteryjnej
• gruczolakowłókniaka – łagodnego nowotworu piersi, który wymaga leczenia chirurgicznego
• torbieli piersi – zmian, które wymagają diagnostyki, choć rzadko przekształcają się w raka piersi
• raka piersi – wywołuje on ból dopiero w zaawansowanym stadium, dlatego ważne jest samodzielne badanie piersi i kontrolowanie wszelkich pojawiających się guzków.