Zastrzyki przeciwzakrzepowe – co zawierają, jak działają? Jak samemu wykonać zastrzyk przeciwzakrzepowy?

Zastrzyki przeciwzakrzepowe – jak działają

Zastrzyki przeciwzakrzepowe to iniekcje z antykoagulantów, czyli substancji rozrzedzających krew. Zawarte w nich heparyny drobnocząsteczkowe hamują wytwarzanie w organizmie trombiny powodującej krzepnięcie krwi i neutralizują trombinę  już wytworzoną. Obecnie preparaty do zastrzyków przeciwzakrzepowych zarejestrowane w Polsce wykorzystują jedną z trzech heparyn drobnocząsteczkowych:

• nadroparynę (Nadroparinum natricum),
• enoksaparynę (Enoxaparinum natricum),
• dalteparynę (Dalteparinum natricum.

Wskazania do stosowania zastrzyków przeciwzakrzepowych

Zastrzyki przeciwzakrzepowe stosuje się w określonych problemach zdrowotnych jedynie po wcześniejszej konsultacji z lekarzem. Wskazaniami do ich stosowania są:

• zapobieganie i profilaktyka żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej,
• leczenie zakrzepicy żył głębokich i zatorowości płucnej,
• zapobieganie powstawaniu skrzepów w krążeniu pozaustrojowym w trakcie hemodializy,
• ostre zespoły wieńcowe.

Iniekcje z antykoagulantów przeważnie zalecane są w profilaktyce okołooperacyjnej. Często stosuje się takie zastrzyki już przed planowanym zabiegiem. Podawane są przez okres zależny od rodzaju operacji i stanu zdrowia pacjenta. Ma to na celu zapobieganie pojawieniu się niebezpiecznych dla zdrowia skrzepów mogących powstawać w skutek uszkodzenia naczyń krwionośnych podczas zabiegów.

Zastrzyki przeciwzakrzepowe dożylne i podskórne 

Iniekcje podaje się podskórnie albo dożylnie w zależności od wskazań i celu stosowania. Dawka powinna być dobrana pod względem wagi, wieku i stanu zdrowia pacjenta.

• Stosowanie leku dożylne prowadzone jest zazwyczaj pod opieką personelu medycznego, który zapewnia prawidłowe przygotowanie leku oraz jego podanie.
• Iniekcja podskórna – w wielu przypadkach pacjenci mogą wykonać ją w warunkach domowych samodzielnie.

Heparyn drobnocząsteczkowych nie podajemy za to w zastrzykach domięśniowych, ponieważ mogłoby to spowodować powstanie rozległych krwiaków.

Jak zrobić zastrzyk przeciwzakrzepowy podskórny

Zwykle zastrzyki podaje się w tak zwaną ścianę przednio-boczną brzucha na zmianę po prawej lub po lewej stronie.

1. W pierwszej kolejności należy umyć ręce oraz zdezynfekować miejsce podania leku.
2. Przygotować ampułkostrzykawkę do użycia oraz zdjąć osłonę zabezpieczającą igłę (jeśli strzykawka zawiera pęcherzyki powietrza, to ich nie usuwamy).
3. Igłę wprowadzamy prostopadle (pod kątem 90 stopni) w uformowany fałd skóry. Iniekcję najlepiej wykonać kilka centymetrów poniżej pępka w ściany przednio-boczne brzucha. Jeśli z jakichś przyczyn jest to utrudnione, możemy również zrobić zastrzyk w fałd skóry na udzie.
4. Zazwyczaj stopniowo podajemy całą zawartość ampułkostrzykawki w jednej iniekcji.
5. W przypadku pojawienia się krwi po podaniu zastrzyku można przyłożyć jałową gazę lub jeśli to konieczne, założyć opatrunek.
6. Nie należy uciskać ani mocno pocierać miejsca wkłucia, grozi to pojawieniem się krwiaków.
7. Jeśli lekarz nie zaleci inaczej, to zastrzyki najlepiej podawać o podobnej porze.
8. Należy unikać ponownych wkłuć w zasinione miejsca, tak by nie powodować powiększania się istniejących krwiaków.

Zastrzyki przeciwzakrzepowe – jak długo przyjmować po operacji

Iniekcje przeciwzakrzepowe najczęściej zaleca się przyjmować przez minimalny okres od 10 do 14 dni po operacji. Nie jest to jednak reguła, a czas stosowania zależy od stanu zdrowia pacjenta, rodzaju zabiegu i okresu rekonwalescencji. W przypadku bardziej zaawansowanych operacji może wynieść nawet do kilku tygodni.

>> Leki zmniejszające krzepliwość krwi. Kiedy stosuje się leki przeciwzakrzepowe?

Kiedy nie należy przyjmować zastrzyków przeciwzakrzepowych

Do najpoważniejszych przeciwwskazań wobec stosowania heparyn drobnocząsteczkowych należą:

• nadwrażliwość na składnik leczniczy, heparyny i jej pochodne oraz substancje pomocnicze zawarte w leku;
• małopłytkowość poheparynowa;
• krwawienia oraz stany medyczne charakteryzujące się wysokim ryzykiem krwawienia;
• znieczulenie podpajęczynówkowe, zewnątrzoponowe bądź znieczulenie miejscowe, gdy heparyny drobnocząsteczkowe stosowano w leczeniu podczas ostatnich 24 godzin;
• niewydolność wątroby.

Zastrzyki przeciwzakrzepowe – skutki uboczne

Do najczęstszych zgłaszanych problemów należą pojawiające się krwiaki, obrzęki i ból w miejscu wkłucia ampułkostrzykawki (wybroczyny mogą występować również w innych punktach na ciele) oraz krwotoki np. z nosa czy z układu pokarmowego. Ponadto u niektórych pacjentów zaobserwowano małopłytkowość, nadpłytkowość oraz reakcje alergiczne. Pełen wykaz działań niepożądanych znajduje się w ulotkach leków. Wszelkie objawy mogące budzić zaniepokojenie powinny niezwłocznie zostać zgłoszone lekarzowi.

>> Zatorowość płucna – objawy, leczenie, rokowania

Przechowywanie, opakowanie i utylizacja zastrzyków przeciwzakrzepowych

Leki zawierające heparyny drobnocząsteczkowe występują w formie gotowych do podania ampułkostrzykawek. Zazwyczaj zawierają krótkie igły w celu uniknięcia podania domięśniowego. Pakowane są oddzielnie i w przypadku, gdy lekarz wypisze mniejszą ilość zastrzyków, niż znajduje się w całym opakowaniu, to nie stanowi to problemu podczas realizacji recepty w aptece. Lek tego typu należy przechowywać w temperaturze poniżej 25°C. Nie ma konieczności trzymania ich w lodówce.

Po zużyciu ampułkostrzykawki najlepiej przechowywać w zamkniętym pojemniku. Leki możemy utylizować w niektórych poradniach, aptekach lub specjalnych punktach do tego wyznaczonych. Warto zapytać o takie miejsce w urzędzie miasta lub gminy. Leków nie należy wyrzucać do ogólnych śmieci.

>> Zakrzepica żył głębokich – jak rozpoznać, jak leczyć?

Tabletki o działaniu przeciwzakrzepowym

Istnieją również leki przeciwzakrzepowe przeznaczone do zażywania w formie doustnej. Jeśli stosowane są w podobnych wskazaniach terapeutycznych to mogą stanowić wygodniejszą alternatywę od zastrzyków. Ich łączne podawanie w tym samym czasie razem z iniekcjami z reguły nie jest wskazane ponieważ prowadzi do niebezpiecznych powikłań takich jak krwawienia. Większość leków tego typu jest dostępnych jedynie na receptę po wcześniejszej konsultacji z lekarzem.

Alkohol, a stosowanie antykoagulantów

Nie zaleca się spożywania alkoholu w trakcie przyjmowania leków o działaniu przeciwzakrzepowym, w tym również w formie zastrzyków. Napoje procentowe obciążają wątrobę, a dodatkowo łączenie ich z antykoagulantami może prowadzić do wystąpienia krwawień niebezpiecznych dla zdrowia i życia. Zwyczajowo zaleca się odczekanie kilku dni między piciem alkoholu a terapią lekami z tej grupy.

Zastrzyki przeciwzakrzepowe w trakcie ciąży

Wśród kobiet ciężarnych występuję zwiększone ryzyko powstania chorób zakrzepowych. W określonych sytuacjach lekarz może zadecydować o wprowadzeniu terapii zastrzykami o działaniu przeciwzakrzepowym. Stosowanie heparyn drobnocząsteczkowych pod nadzorem doktora jest bezpieczne i nie powinno stanowić powodu do niepokoju. Wykonuje się je w podobny sposób jak u osób nie będących w ciąży.

Pominięcie podania zastrzyku przeciwzakrzepowego

W przypadku pominięcia iniekcji w wyznaczonym terminie nie należy podwajać kolejnej dawki leku. Następny zastrzyk proszę podać zgodnie z zaleconym schematem dawkowania, a ewentualnie niepokojące objawy koniecznie zgłosić lekarzowi prowadzącemu. Nieregularne stosowanie produktów tego typu w trakcie prowadzonej terapii zwiększa ryzyko powstania zakrzepów krwi.