Testy alergiczne − kiedy warto je wykonać i jaki rodzaj wybrać?

– Losy chorego zależą przede wszystkim od lekarza pierwszego kontaktu – podkreśla prof. Zbigniew Bartuzi, specjalista alergolog i gastroenterolog, kierownik Katedry i Kliniki Alergologii, Immunologii Klinicznej i Chorób Wewnętrznych Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK w Toruniu. – Dzięki swej wiedzy lekarz pierwszego kontaktu może skojarzyć z alergią nawet nietypowe objawy zgłaszane przez pacjenta. Jego „orężem” jest szczegółowy wywiad, który przeprowadza z chorym. Pyta o występowanie alergii i innych schorzeń w rodzinie, o przyjmowane leki, nawyki żywieniowe, zdarzenia towarzyszące chorobowym objawom. Może też zalecić odpowiednie leki, poprawiające samopoczucie, i skierować do specjalisty, który zleci badania weryfikujące wstępne rozpoznanie alergii.

Czytaj również: Całoroczny kalendarz pyleń dla alergików – kiedy musisz uważać na pyłki?

W wielu przypadkach alergolodzy najwięcej mogą ustalić na podstawie wywiadu. Dzięki niemu wiedzą, jakie zwyczaje żywieniowe ma pacjent − co je i pije − czy w domu są zwierzęta, dywany oraz kwiaty. Dzięki rozmowie z chorym lekarze ustalają też, czy w jego rodzinie są inne osoby z alergią, co jest niezmiernie ważne, gdyż jest to choroba dziedziczna, choć nie każda obciążona takim „spadkiem” osoba zachoruje.

Testy alergiczne skórne

Wszystkie objawy – czasami dalekie od powszechnych wyobrażeń o alergii – powinny zaniepokoić i skłonić do poddania się badaniom. Najlepszym sposobem określenia przyczyny alergii są testy alergiczne, których nie należy wykonywać w okresie pylenia. Podstawowym badaniem są testy skórne. Wykonuje się je na przedramieniu zanurzając specjalny nożyk w preparacie zawierającym alergeny, a następnie nacinając nim delikatnie skórę. W ten sposób czynniki uczulające przedostają się pod skórę i, jeśli rzeczywiście działają na nią alergizująco, wkrótce wokół nacięcia pojawia się zaczerwienienie oraz obrzęk. Im są większe, tym uczulenie może być silniejsze.

Testy te są szczególnie przydatne w diagnozowaniu uczulenia na alergeny powietrznopochodne, czyli zawieszone w powietrzu, takie jak pyłki roślin (traw, drzew i chwastów), roztocza kurzu domowego, alergeny sierści zwierząt lub grzyby pleśniowe. Testy znajdują zastosowanie również w rozpoznawaniu alergenów odpowiedzialnych za alergiczne i całoroczne zapalenia spojówek i błony śluzowej nosa oraz astmę.

W skład zestawu przesiewowego wchodzą następujące alergeny:

• drzew wczesno pylących: leszczyna, olcha czarna, topola biała, wiąz, wierzba;
• drzew późno pylących: brzoza, buk, dąb szypułkowy, platan, jesion, lipa;
• pyłków traw i zbóż: kostrzewa łąkowa, wiechlina łąkowa, rajgras angielski, życica trwała, kupkówka pospolita, kłosówka wełnista, żyto, pszenica, owies;
• pyłków chwastów: bylica pospolita, babka lancetowata, nawłoć pospolita, pokrzywa zwyczajna;
• grzybów pleśniowych;
• sierści i naskórka zwierząt domowych, takich jak: pies, kot, chomik, świnka morska, królik;
• roztoczy kurzu domowego.

Ponadto skórne testy punktowe można wykonać z alergenami pokarmowymi, co czyni je szczególnie przydatnymi u najmłodszych chorych z podejrzeniem alergii pokarmowej. Skórne testy punktowe wykonują w gabinecie zabiegowym wyszkolone osoby (lekarz, pielęgniarka). W zależności od danych uzyskanych w trakcie zbierania wywiadu lekarz ustala zestaw alergenów, które będą testowane.

Alergiczne naskórkowe testy płatkowe

Naskórkowe testy płatkowe (NTP) wykonuje się w diagnostyce alergologicznej różnych odmian wyprysku, a w szczególności w przypadku podejrzenia wyprysku kontaktowego. NTP wykonuje się na skórze pleców, gdzie zabezpieczone alergeny przykleja się za pomocą plastrów. Po upływie 48 godzin testy się usuwa i dokonuje się pierwszego odczytu. Kolejny odczyt ma miejsce po upływie trzeciej doby od nałożenia.

W trakcie obecności testów na skórze chory nie powinien moczyć tej okolicy pleców. Standardowy zestaw alergenów stosowany do NTP składa się przede wszystkim z metali (chrom, kobalt, nikiel), konserwantów, substancji zapachowych, leków (np. neomycyna) oraz barwników. Istnieje również odpowiednio dobrany zestaw do robienia testów u dzieci.

Testy alergiczne z krwi

Inną metodą ujawniania przyczyn uczulenia są badania immunologiczne z krwi. Sprawdza się dzięki nim, czy są w niej przeciwciała swoiste IgE dla jakiegoś alergenu. Jeśli są, oznacza to, że organizm po wcześniejszym kontakcie z jakąś substancją zaczął produkować przeciwciała, by bronić się przed nią.

Ten sposób diagnozowania alergii wykorzystuje się zwłaszcza u małych dzieci, ponieważ u nich testy wykonuje się zwykle dopiero po 5. roku życia.

Kiedy i jak się przygotować do testów alergicznych

Jeśli umawiamy się na testy alergiczne, należy dokładnie wysłuchać zaleceń medycznych, zgłosić zażywanie leków oraz dopytać, gdy mamy jakiekolwiek wątpliwości. Testów skórnych i naskórkowych nie wykonuje się u małych dzieci, w zasadzie do 5. roku życia. W przypadku podejrzenia alergii u takich maluchów przeprowadza się badania immunologiczne z krwi, sprawdzając występowanie przeciwciał swoistych IgE, które dowodzą skłonności do uczulenia.

Testów nie wykonuje się w okresie pylenia, by dodatkowo nie stymulować chorego alergenami. Przed badaniem nie może on zażywać żadnych leków, które mogą mieć wpływ na wynik testu. Przez kilka dni poprzedzających badanie nie powinien przyjmować nawet popularnej witaminy C, gdyż może spowodować fałszywie ujemny wynik badania.

Prawidłowa interpretacja testów, wywiad z pacjentem, badania krwi i ewentualnie bardziej specjalistyczne procedury prowadzą do diagnozy, która jednak jest dopiero początkiem właściwego leczenia, ponieważ dopiero wtedy można rozpocząć odczulanie.