Jakie są objawy odry i jak się przed nią chronić?

Odra jest chorobą zakaźną niebezpieczną dla każdej grupy wiekowej, chociaż szczególnie zagrożone są dzieci i dorośli do 29. roku życia. Chorujące na odrę dzieci poniżej 5. roku życia są najbardziej narażone na powikłania, takie jak zapalenie płuc lub mózgu, mogące doprowadzić nawet do śmierci.

W ostatnich latach w Europie obserwuje się wzrost przypadków odry - także w Polsce. Od lutego 2016 do stycznia 2017 roku odnotowano u nas 140 zachorowań. Dla porównania - w 2010 roku przypadków zachorowań zarejestrowano w Polsce jedynie 13.

Eksperci wiążą atak wirusa z coraz mniejszym odsetkiem osób, które się szczepią, oraz z dużymi migracjami ludzi, wśród których coraz częściej są osoby nieszczepione. W tym roku (do 15 marca) na odrę zachorowało w Polsce 30 osób. Nie jest to wiele, ale widać wyraźną tendencje wzrostową ilości zachorowań.

Objawy odry

Odra rozpoczyna się nagłą, wysoką gorączką, dochodzącą do 39°C, katarem, kaszlem i światłowstrętem. Po dwóch dniach w okolicy śluzówki warg obserwuje się białawe plamy z czerwonym czubkiem. Po krótkotrwałym spadku gorączka wzrasta do 40°C i jednocześnie pojawia się wysypka. Po dalszych trzech dniach temperatura spada, a wysypka blednie. Wysypka pojawia się za uszami i stopniowo przenosi na dalsze części ciała. Początkowo są to małe jasnoczerwone plamki, z upływem czasu łączące się w skupiska i przybierające czerwonawy odcień. Po 4-5 dniach wysypka znika, a skóra zaczyna się łuszczyć, przy czym spody dłoni i stóp pozostają nietknięte. Z reguły nie występuje swędzenie. Powikłaniem odry może być zapalenie ucha lub zapalenie płuc. Choremu dziecku podaje się z reguły leki przeciwgorączkowe.

Odra uważana jest za chorobę wieku dziecięcego, jednak mogą na nią chorować również osoby dorosłe, które nie przeszły szczepień ochronnych. Do najpoważniejszych powikłań po odrze należy m.in. zapalenie opon mózgowych, zapalenie płuc czy zapalenie mięśnia sercowego.

Zachorowanie na odrę skutkuje nabyciem odporności na tę chorobę, zdecydowanie jednak lepiej zaszczepić się przeciwko niej i nigdy nie chorować. Pogląd, że odrę trzeba "przechorować", jest po prostu głupi i niebezpieczny.

W Polsce co roku przybywa kilka tysięcy dzieci, których rodzice odmawiają szczepień. Główny Inspektorat Sanitarny alarmuje - jeśli ta liczba dalej będzie rosła, odra zaatakuje także w Polsce.

W 2010 r. - 3 tysiące, w 2013 r. - 10 tys., w 2014 r. - ponad 15 tys., w 2015 r. - 23 tys., w 2016. r - 29 tys., a rok temu już ponad 30 tys. - liczba osób uchylających się od obowiązkowych szczepień rośnie w Polsce lawinowo.

Jak się można zarazić odrą?

Zarazki powodujące odrę rozprzestrzeniają się drogą kropelkową, dlatego bardzo łatwo się zainfekować. Najczęściej do zarażeń dochodzi poprzez:

• przebywanie w pomieszczeniu, w którym był obecny nosiciel wirusa,
• dotknięcie np. zainfekowanej klamki,
• poprzez bliski kontakt z wydzielinami z gardła lub nosa osoby zakażonej (kichnięcie/zakasłanie).

Odra: leczenie

Nie ma konkretnego leku na odrę. Chorych leczy się objawowo. Każda chora osoba powinna pojawić się u lekarza. On oceni ryzyko i zdecyduje o tym, czy pacjent ma zostać w domu, czy pójść do szpitala. Chory na odrę musi większość czasu spędzać w łóżku, w osobnym, przewietrzonym pokoju. Warto zadbać o to, by powietrze było nawilżone - suche nasili nieżytowe objawy odry.

Ciężkich powikłań po odrze można uniknąć. Niezbędna jest terapia wzmacniająca i likwidacja odwodnienia. Antybiotyki powinny być stosowane w leczeniu zapaleń uszu i spojówek oraz przy zapaleniu płuc. Dzieci chorujące na odrę powinny być właściwie odżywiane i nawadniane.

Powikłania po odrze

Odra zwykle jest chorobą o łagodnym lub umiarkowanie ciężkim przebiegu. Szczególnie ciężki przebieg odry występuje zwykle u źle odżywionych małych dzieci, szczególnie tych z niedoborami witaminy A lub tych, których układ odpornościowy został osłabiony przez HIV/AIDS lub inną chorobę.

Przyczyną zgonów dzieci są zwykle powikłania po odrze. Występują one najczęściej u dzieci poniżej 5 roku życia oraz u dorosłych w wieku powyżej 20 lat.

Najcięższe powikłania po odrze to ślepota, zapalenie mózgu, ostra biegunka (prowadząca do odwodnienia), zapalenie uszu i ostre zapalenie układu oddechowego, w tym zapalenie płuc, które jest najczęstszą przyczyną śmierci w wyniku zakażenia wirusem odry.

Rzadkim powikłaniem odry jest podostre stwardniające zapalenie mózgu (SSPE) którego objawy ujawniają się po kilkunastu latach od zachorowania na odrę, która to choroba ma śmiertelny przebieg.

Osoby, które przechorowały odrę są przeciw niej uodpornione do końca życia.

Szczepionka przeciw odrze

Szczepionka przeciw odrze występuje w postaci połączonej jako szczepionka przeciw odrze, śwince i różyczce (tzw. MMR). Zawiera żywe, osłabione wirusy. Nie zawiera adiuwantów. Szczepienie przeciw odrze należy do szczepień obowiązkowych (bezpłatnych) podawanych w Polsce w 13-14 mies. życia oraz 10 roku życia. Skuteczność szczepienia po podaniu 2 dawek szczepionki wynosi 98 porcent, utrzymuje się do końca życia. Szczepionka typu MMR jest szczepionką bezpieczną.

Po podaniu szczepionki mogą wystąpić odczyny miejscowe, tj. ból w miejscu podania, zaczerwienienie, obrzęk. Ogólne odczyny poszczepienne zależą od wieku szczepionej osoby. U dzieci może pojawić się łagodne powiększenie węzłów chłonnych, podwyższona temperatura i wysypka. U dorosłych mogą dodatkowo wystąpić bóle stawów. Ciężkie odczyny (drgawki gorączkowe, łagodne zapalenie mózgu) występują bardzo rzadko, ustępują samoistnie bez długotrwałych następstw.  Szczepionka zawiera żywe wirusy, ale po szczepieniu nie przenoszą się one na inne osoby z otoczenia dziecka. Badania wykluczają związek szczepionki przeciw odrze z występowaniem autyzmu.

Zapominamy, że odra jest chorobą zakaźną

Lekarze są zgodni, że odra wróciła, bo ludzie unikają szczepień. Jeszcze kilka lat temu, była to coraz rzadziej spotykana choroba wirusowa, dlatego lekarze często nie potrafili jej zdiagnozować. – Podczas wykładów ze studentami przytaczam im przykład 18-letniej recepcjonistki ze szpitala, która nagle zapadła na bliżej nieznaną chorobę – opowiadał na łamach „Świata Zdrowie” dr Wojciech Feleszko, pediatra, immunolog. – Oglądało ją chyba pięciu profesorów i nikt nie wiedział, co jej może być. Aż w końcu ktoś wpadł na to, że może to być odra.

Epidemia odry w Czechach jest spowodowana rosnącym zainteresowaniem trendem antyszczepionkowym. Odsetek zaszczepionych spadł tu do 90 proc. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) by ogół danej populacji był bezpieczny, immunizacja - czyli odsetek zaszczepionych przeciwko odrze - musi wynosić 95 procent.