Co stosować na oparzenia słoneczne? Preparaty i domowe sposoby na oparzenia

Jak powstają oparzenia słoneczne?

Oparzenia słoneczne najczęściej zaliczane są do oparzeń I stopnia, obejmujących jedynie naskórek. W rzadszych przypadkach może dochodzić do oparzeń II stopnia, wpływających destrukcyjnie również na elementy skóry właściwej. Oparzenia słoneczne technicznie są oparzeniami radiacyjnymi, czyli powstałymi na skutek działania promieniowania (w przypadku słońca jest to promieniowanie ultrafioletowe), ale zazwyczaj uznaje się je za oddzielną, szczególną kategorię oparzeń obok oparzeń chemicznych (kwasy lub zasady), termicznych (ogień, gorące płyny, para wodna), elektrycznych (instalacje elektryczne, piorun) i radiacyjnych (RTG i inne ekstremalne czynniki promienne). Nie wszyscy ludzie w jednakowy sposób ulegają oparzeniom słonecznym. Przede wszystkim różnimy się fototypami skóry – te najbardziej narażone na szkodliwe działanie słońca to:

• fototyp I (celtycki), czyli bardzo jasna skóra o lekko różowym odcieniu, często pokryta piegami, włosy rude lub blond, oczy niebieskie, zielone lub piwne;
• fototyp II (północnoeuropejski), czyli skóra jasna o mlecznym odcieniu, oczy niebieskie, zielone lub piwne, włosy w kolorze jasnego i ciemnego blondu.

oraz w mniejszym stopniu:

• fototyp III (środkowoeuropejski), czyli skóra lekko śniada, oczy najczęściej piwne lub szare, włosy ciemnoblond lub brązowe.

Od pewnego czasu coraz częściej mówi się o tym, że pigmentacja skóry to nie jedyny czynnik decydujący o odporności na słońce – łatwo bowiem zauważyć, że osoby o podobnej karnacji często opalają się w odmienny sposób, a część znacznie rzadziej ulega oparzeniom i łatwiej je znosi. Naukowcy uważają, że o odporności na działanie słońca może w dużym stopniu decydować genetyka – na podstawie badań komórek myszy stwierdzono, że specyficzne geny odpowiadają za skłonność do oparzeń, a badania ludzi wykazały ponadto, że gen odpowiedzialny za poparzenia słoneczne może być powiązany również z osobniczą skłonnością do występowania raka skóry.

Oparzenia słoneczne a czerniak

Czerniak to najgroźniejszy z nowotworów skóry – nie dość, że we wczesnym stadium jest trudny do rozpoznania gołym okiem, to cechuje go duża zdolność do przerzutów i niska wrażliwość na leki cytostatyczne. Powstawanie czerniaka w wielu przypadkach jest ściśle powiązane z poparzeniami słonecznymi, zwłaszcza w dzieciństwie – naukowcy dowiedli, że u pacjentów, którzy przed 20. rokiem życia doznali przynajmniej pięciu oparzeń słonecznych II typu, czyli z pojawieniem się pęcherzy, ryzyko czerniaka rośnie aż o 80%. To jeden z najważniejszych powodów, by ze szczególną troską dbać o ochronę skóry u dzieci.

>> Czerniak – objawy, rozpoznanie, czerniak a pieprzyk. Czy czerniak złośliwy jest dziedziczny?

Objawy oparzenia słonecznego

Oparzenia słoneczne, inaczej nazywane rumieniem posłonecznym, mogą być ograniczone do niewielkiego obszaru ciała, np. karku czy czoła, lub bardzo rozległe, obejmujące np. ramiona, plecy, pośladki i tylną stronę nóg. Do oceny wielkości poparzenia można wykorzystać dłoń poszkodowanego, której wymiary u osoby dorosłej odpowiadają mniej więcej 1% całkowitej powierzchni jego ciała. W przypadku niemowląt stosuje się regułę piątek, przyjmując, że powierzchnie głowy, przodu i tyłu tułowia stanowią po 20% powierzchni ciała, a na każdą kończynę przypada 10% ogólnej powierzchni. Najczęstsze objawy poparzeń słonecznych u dorosłych i dzieci to:

• zaczerwienienie skóry,
• napięcie, tkliwość, nadwrażliwość skóry,
• uczucie palenia, pieczenia, może pojawić się też ból,
• poparzone fragmenty skóry są rozgrzane, gorące w dotyku,
• dreszcze, gorączka, bóle głowy, nudności towarzyszące objawom fizycznym.

Jeśli skóra była wystawiona na długotrwałe, intensywne działanie promieni słonecznych, np. w wyniku zaśnięcia na plaży bez ochrony w postaci filtrów przeciwsłonecznych i zacienienia, mogło dojść do oparzeń II stopnia, które wymagają pilnej interwencji lekarskiej. Oprócz objawów typowych dla oparzeń I stopnia w przypadku oparzeń II stopnia, które docierają do skóry właściwej, pojawiają się również:

• pęcherze wypełnione żółtawym płynem surowiczym, mogące się sączyć i pękać,
• bardzo silny ból skóry objętej poparzeniem,
• silny obrzęk.

>> Czy opalanie jest bezpieczne i zdrowe? 10 zasad opalania

Pierwsza pomoc na oparzenia słoneczne

Z łagodnymi poparzeniami I stopnia bez niepokojących objawów można poradzić sobie samodzielnie przy użyciu domowych sposobów oraz preparatów dostępnych w aptece czy drogerii.

Pacjent, u którego doszło do oparzeń, powinien:

• natychmiast przenieść się do cienia, a najlepiej wrócić do domu;
• delikatnie schładzać uszkodzoną skórę – można wziąć letni (nie lodowaty!) prysznic, który stopniowo będzie można ochładzać, lub zrobić chłodny okład na obolałe miejsca;
• oczyścić skórę z piasku, potu i resztek kosmetyków do opalania;
• w przypadku bólu można zażyć środek przeciwbólowy;
• pić chłodną wodę;
• pozostać w zacienionym pomieszczeniu, a podczas wyjść starannie okrywać poparzone miejsca przewiewnymi, bawełnianymi lub lnianymi tkaninami (jeśli poparzona jest twarz, konieczne jest stosowanie kremów z mocnym filtrem UV: 30 – 50 SPF).

>> Ile wody powinniśmy pić podczas upałów?

Preparaty na oparzenia słoneczne

Szybką pomoc dla poparzonej słońcem skóry możemy znaleźć w aptece – latem warto mieć takie środki pod ręką.
Pacjent z poparzeniami słonecznymi przede wszystkim chce zmniejszyć ból. Dobrym wyborem mogą być leki przeciwbólowe dostępne bez recepty, przede wszystkim niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), takie jak naproksem, ibuprofen czy aspiryna (ta ostatnia dla osób powyżej 12. roku życia). Działają przeciwbólowo, przeciwzapalnie i przeciwgorączkowo, szybko poprawiając samopoczucie poparzonej osoby. Do smarowania uszkodzonej skóry warto wybierać produkty o lekkiej formule, łatwe do aplikowania na tkliwą skórę, czyli przede wszystkim żele, spraye i pianki. W ich składzie znajdują się substancje schładzające skórę, tworzące na jej powierzchni warstwę ochronną, działające przeciwzapalnie i przynoszące szybką ulgę, np. 

• d-pantenol
• allantoina
• karbomer
• hydrokortyzon
• mentol
• olej awokado
• olej z pestek winogron
• olejek migdałowy
• aloes
• masło Shea
• algi
• srebro koloidalne
• witamina A i E

>> Aloes – jakie ma właściwości? Kiedy stosować sok z aloesu, żel aloesowy lub mleczko?

Domowe sposoby na oparzenia I stopnia

Ratunkiem dla łagodnie poparzonej słońcem skóry mogą być także produkty, które większość z nas zawsze ma pod ręką, np. w kuchennej szafce albo lodówce:

• kefir, maślanka, jogurt – zastosowane jako okład chłodzą i nawilżają, zawierają też żywe kultury bakterii, które wspomagają odzyskiwanie prawidłowego poziomu pH poparzonej skóry;
• miód – okład z naturalnego miodu ma działanie przeciwzapalne, wspomaga regenerację i odbudowę naskórka, przynosi natychmiastową ulgę;
• ziemniak – okład z surowych plasterków albo startego na papkę ziemniaka łagodzi ból i zapobiega powstawaniu pęcherzy;
• świeże ogórki – okład z plasterków pozostawiony na 30 minut przyjemnie nawilża i schładza rozognioną skórę;
• świeży aloes – warto hodować w doniczce ten nietrudny w pielęgnacji sukulent, by w razie poparzenia lub problemu skórnego innego typu ułamać liść i zrobić okład ze świeżego soku. Okład z aloesu intensywnie nawilża i tworzy warstwę ochronną, działa też przeciwbólowo i przyspiesza gojenie.

>> Antybiotyk a słońce. Czy biorąc antybiotyk, można się opalać?

Kiedy do lekarza?

Domowe sposoby i preparaty apteczne są wskazane w poparzeniach I stopnia przebiegających bez żadnych niepokojących, nietypowych reakcji organizmu. Osoba poparzona przez słońce powinna udać się do lekarza, jeśli:

• na skórze pojawiły się rozległe pęcherze, świadczące o poparzeniu II stopnia;
• jeśli pęcherze popękały i zaogniły się;
• gdy występuje wysoka gorączka;
• gdy mimo przebywania w cieniu, nawadniania organizmu i delikatnego schładzania skóry samopoczucie pogarsza się, występują nudności i wymioty;
• gdy poparzone jest małe dziecko i poparzeniu uległa znaczna część jego skóry.

Kontroli lekarskiej wymagają też zawsze oparzenia wewnętrznych części dłoni, spodu stóp, genitaliów czy pach, oparzenia o bardzo dużych rozmiarach oraz wszystkie poparzenia słoneczne u niemowląt.

>> Jaki krem z filtrem wybrać? Jak dopasować filtr do rodzaju skóry?