Szałwia ma szerokie działanie terapeutyczne i pielęgnacyjne: wykorzystuje się ją w leczeniu zgagi, nieświeżego oddechu, trodno gojących się ran, infekcji gardła, a nawet w stanie przedcukrzycowym. O działaniu przeciwbakteryjnym szałwii decydują głównie olejki eteryczne oraz karnozol, właściwości ściągające zawdzięcza zawartości garbników.
Co skrywa szałwia – poznaj jej wielorakie zastosowanie
W serwisie Apteline.pl zgodnie z wizją Grupy NEUCA zależy nam na przekazywaniu treści najwyższej jakości – sprawdzonych informacji, eksperckiej wiedzy. Dlatego nasze teksty piszą i weryfikują specjaliści – farmaceuci i lekarze.
Szałwia wykorzystywana jest w ziołolecznictwie od wieków - jej właściwości bardzo cenili już starożytni Rzymianie (nazwa rośliny pochodzi się od łacińskiego słowa salvus oznaczającego „ocalony”, „nietknięty”, „żywy”). Szałwia ma podłużne szarozielone, pokryte od spodu meszkiem liście, a można ją rozpoznać po specyficznym kamforowym zapachu oraz jasnofioletowych lub różowych kwiatach zebranych w kłosy. Pochodzi z regionu śródziemnomorskiego, ale dziś jest rozpowszechniona na całym świecie i wykorzystywana na dużą skalę nie tylko w medycynie, lecz także w kosmetologii i gastronomii.
Bogaty skład szałwii
Liście i cała naziemna część rośliny zawierają przede wszystkim bogaty w wiele składników olejek eteryczny. Znajdują się w nich także:
- garbniki − neutralizują wolne rodniki i wykazują działanie przeciwbakteryjne,
- karnozol − hamuje rozwój stanu zapalnego,
- witaminy B1, PP, C i K,
- karoten − naturalny antyoksydant, będący prowitaminą dla witaminy A,
- flawonoidy − związki, które mają m.in. właściwości przeciwutleniające i przeciwzapalne,
- żywice,
- kwasy organiczne,
- mikroelementy,
- kwas fumarowy − działa przeciwzapalnie i antyoksydacyjnie,
- tujon − neurotoksyna.
Szałwia – cenne właściwości
Dzięki substancjom aktywnym szałwia ma działanie:
- ściągające i przeciwzapalne,
- antyseptyczne (odkażające),
- rozkurczowe,
- żółciopędne,
- przeciwcukrzycowe,
- moczopędne i odwadniające,
- uspokajające,
- przeciwpotne,
- przyśpiesza gojenie się ran, owrzodzeń i wyprysków.
>> Mięta to więcej niż zioło na ból brzucha
Kiedy szałwia jest zalecana
Picie naparu a także nalewki z suszonych liści szałwii jest wskazane m.in. w celu:
- usprawnienia pracy układu pokarmowego (w dolegliwościach takich jak: zgaga, wzdęcia, bóle brzucha, biegunka, nudności, osłabiona perystaltyka jelit, nieżyt żołądka i jelit oraz zatrucia pokarmowe),
- wzmocnienia i regulacji czynności wątroby,
- zmniejszenia potliwości,
- obniżenia poziomu cukru we krwi w początkowym stadium cukrzycy i stanie przedcukrzycowym,
- zmniejszenia laktacji po zaprzestaniu karmienia piersią,
- regulacji zaburzeń miesiączkowania,
- niwelowania stanów zapalnych i alergicznych,
- wzmocnienia włosów lub eliminacji łupieżu.
Szałwia na gardło, piękne włosy i bolesne miesiączki
Szałwia wykazuje właściwości przeciwbakteryjne wobec szczepu Streptococcus mutans, który powoduje próchnicę, oraz hamuje rozwój drożdżaków Candida albicans, dlatego zaleca się ją w infekcjach gardła czy ropniach zębów. Jako składnik kosmetyków do cery tłustej i trądzikowej pomaga w leczeniu łuszczycy i grzybicy. Olejek z szałwii może być stosowany na wypadanie, przetłuszczanie się i wzmocnienie włosów. Dzięki składnikom eterycznym i fitoestrogenom szałwia działa też rozkurczowo i przeciwzapalnie podczas miesiączek i menopauzy.
Farmaceuta Apteline Tomasz Patro
Szałwia nie tylko do picia
Napar z szałwii można nie tylko pić, ale również stosować zewnętrznie w formie płukanek bądź okładów i kompresów na skórę. Płukanki są wskazane w przypadku:
- stanów zapalnych błony śluzowej jamy ustnej i gardła (afty, pleśniawki, angina, zapalenie migdałków);
- schorzeń dziąseł,
- nieprzyjemnego zapachu z jamy ustnej.
Nasączone naparem z szałwii okłady i kompresy pomagają na:
- trudno gojące się rany;
- owrzodzenia;
- oparzenia;
- odmrożenia;
- użądlenia przez pszczoły lub osy.
Ponadto napar z liści szałwii może być używany do obmywania zewnętrznych narządów płciowych oraz irygacji (w przypadku stanów zapalnych pochwy). Kąpiele w nim zalecane są zaś w chorobach reumatycznych i schorzeniach skóry, np. egzemie czy świądzie.
Przepis na napar z szałwii
Najważniejszym surowcem leczniczym są liście szałwii. Zazwyczaj się je suszy i mieli − tak przygotowany składnik jest gotowy do otrzymania ekstraktu lub zaparzenia:
1 łyżkę rozdrobnionych liści szałwii zalej szklanką wrzącej wody i zaparzaj pod przykryciem przez 15 minut. Przecedź i pij 3−4 razy dziennie po pół szklanki albo stosuj na kompresy, okłady i do płukania. Aby zrobić napar dodawany do kąpieli, zwiększ proporcje, tzn. 5 łyżek liści szałwii zalej litrem wrzątku.
Na rynku aptecznym i drogeryjnym szałwia dostępna jest m.in. w płynach do płukania jamy ustnej, aerozolach antyseptycznych, maściach, pastylkach do ssania.
Kiedy nie stosować szałwii
Ponieważ szałwia hamuje laktację, nie jest wskazana dla kobiet karmiących. Nie zaleca się też zażywania jej jednocześnie z preparatami działającymi przez receptor GABA (takimi jak barbiturany lub benzodiazepiny), ponieważ szałwia może wchodzić z nimi w reakcję. Ważne jest też, żeby naparu z tego ziela (zarówno doustnie, jak i zewnętrznie) nie stosować przez długi czas bez przerw.
Przedawkowanie szałwii grozi psychozą
Szałwia zawiera tujon działający toksycznie na układ nerwowy, dlatego nie należy jej stosować przez dłuższy czas. Nie powinna być nadużywana przez osoby cierpiące na epilepsję, nadciśnienie oraz pacjentów zażywających leki przeciwzakrzepowe i antydepresyjne. Ze względu na zawartość toksycznych składników przeciwskazana jest w ciąży. Przedawkowanie może wywołać drgawki, przyśpieszone bicie serca, uczucie gorąca, zawroty głowy, a nawet psychozę (takie objawy obserwowano najczęściej po spożyciu ponad 15 g liści szałwii).
Farmaceuta Apteline Tomasz Patro
Szałwia w kuchni, pielęgnacji
Liście tej rośliny są świetną przyprawą m.in. do mięs i pasztetów. Wykorzystywane są także w zabiegach parowych oczyszczających i ściągających skórę twarzy i znajdują się w składzie płukanek do włosów dla wzmocnienia i naturalnego przyciemnienia. Suszone liście szałwii włożone między bieliznę odstraszają insekty, a spalane jak kadzidełko dezynfekują powietrze (olejek eteryczny zawarty w liściach tego ziela neutralizuje nieprzyjemne zapachy).
Najczęściej zadawane pytania dotyczące właściwości szałwii
Napary z szałwii są uważane za bezpieczne pod warunkiem przestrzegania zaleceń producenta co do jej dawkowania. Mogą je spożywać nawet małe, kilkuletnie dzieci. Warto jednak zachować umiar i nie stosować szałwii równie często jak w przypadku osób dorosłych. Zalecenia ostrożnościowe wynikają z zawartości związku o nazwie tujon, który może powodować wzmożoną czynność kory mózgowej i nadmierną pobudliwość oraz drażliwość.
Szałwia wykazuje wiele właściwości prozdrowotnych dla organizmu człowieka. Niestety jej stosowanie w ciąży nie jest zalecane ze względu na zawarte w niej olejki eteryczne, które mogą działać toksycznie na rozwijający się płód. W skrajnych przypadkach wywary z szałwii prowadzą nawet do poronienia. Za bezpieczne uważa się natomiast używanie szałwii do przyrządzania płukanek do jamy ustnej oraz gardła.
Większość źródeł podaje, aby napary z szałwii pić nie dłużej niż przez kilka (dwa lub trzy) tygodnie. Po tym czasie należy zrobić przerwę trwającą przynajmniej tydzień, kiedy to organizm oczyszcza się z zawartych w roślinie związków o działaniu toksycznym. Przerwa jest wskazana przede wszystkim w sytuacji sporządzania naparów do picia. Płukanki można w zasadzie wykorzystywać bez ograniczeń, chyba że po skorzystaniu z nich występuje reakcja alergiczna.
Napary do picia z szałwii mają wiele właściwości prozdrowotnych. Wykazują działanie napotne i przeciwzapalne. Pomagają stabilizować poziom cukru we krwi, więc spożywanie ich zaleca się osobom chorym na cukrzycę. Doskonale sprawdzą się jako naturalny sposób odkażania ran, a także płukania jamy ustnej. Wspomagająco szałwię stosuje się też w charakterze okładów na odmrożenia lub oparzenia, ponieważ łagodzi podrażnienia skórne.
