Zapalenie pęcherza to dość powszechnie występująca infekcja, szczególnie często pojawia się u kobiet i dzieci. Zazwyczaj wywołują ją bakterie E. coli, ale może być spowodowana również przez inne drobnoustroje.
Zapalenie pęcherza moczowego – objawy, diagnostyka i leczenie
Czym jest zapalenie pęcherza moczowego?
Pęcherz, jak cały układ moczowy, fizjologicznie jest wolny od obecności bakterii, wirusów, pierwotniaków czy grzybów, a ich pojawienie się zawsze jest zjawiskiem patologicznym. Drobnoustroje zazwyczaj pochodzą ze środowiska zewnętrznego (np. zanieczyszczonej skóry) i dostają się do pęcherza przez cewkę moczową. Następnie dochodzi do ich namnażania i powstania stanu zapalnego objawiającego się zwykle pieczeniem przy oddawaniu moczu, częstomoczem, a czasami również bólem w podbrzuszu i gorączką. Zapalenie pęcherza u dzieci może dawać nieco inne, również niespecyficzne objawy.
Bagatelizowanie niepokojących symptomów może doprowadzić do rozwoju poważnego stanu zapalnego, rozprzestrzenienia się drobnoustrojów w układzie moczowym, odkłębuszkowego zapalenia nerek, a nawet sepsy. Dlatego należy skonsultować się z lekarzem i jak najszybciej podjąć skuteczne leczenie.
Zapalenie pęcherza moczowego – przyczyny
Zapalenie pęcherza powstaje na skutek wniknięcia drobnoustrojów do układu moczowego. Zwykle dochodzi do niego poprzez cewkę moczową, której zewnętrzne ujście, ze względu na warunki i bliskość odbytu, narażone jest na kontakt z różnorodnymi mikroorganizmami. Ich wniknięcie do pęcherza, a następnie niekontrolowane namnażanie zapoczątkowuje proces zapalny.
Przy zapaleniu pęcherza przyczyny można podzielić na:
- bezpośrednie (patogeny) — za infekcje układu moczowego odpowiadają bakterie (a wśród przyczyn zapalenia pęcherza najpowszechniejsza jest bakteria E. coli (90%), rzadziej Klebsiella, Proteus, Pseudomonas i Enterococcus), jak również drożdżaki z rodzaju Candida;
- pośrednie (czynniki sprzyjające), do których zalicza się przede wszystkim: płeć, wiek, okres ciąży i połogu, kamica nerkowa, niewłaściwa higiena, odwodnienie, zasadowy odczyn moczu.
>> Testy do diagnozy infekcji dróg moczowych
Przyczyny zapalenia pęcherza moczowego u kobiet
Ze względu na budowę na zapalenie pęcherza u mężczyzny występuje znacznie rzadziej niż u kobiet. Wyższe ryzyko zapalenia pęcherza u kobiet wynika z krótszej w porównaniu z mężczyznami cewki moczowej oraz tego, że jej ujście znajduje się blisko pochwy i odbytu, co sprzyja przenoszeniu drobnoustrojów, które poza swoim fizjologicznym środowiskiem mogą wywoływać stany zapalne. Szczególnie częste zapalenie pęcherza w ciąży dodatkowo wynika z oddziaływania hormonów wydzielanych w tym okresie. Zmniejszają one napięcie mięśniowe cewki, co ułatwia proces przedostawania się mikroorganizmów. Czynnikiem sprzyjającym są również zastoje moczu w pęcherzu wywołane uciskiem powiększającej się macicy.
Stosunkowo często u kobiet występuje również zapalenie pęcherza po menopauzie, co ma związek ze spadkiem poziomu estrogenów i zaburzonym składem fizjologicznej flory w drogach rodnych, skąd patogeny przedostają się do cewki moczowej.
U kobiet z tendencją do zakażeń układu moczowego może dochodzić do nawracającego zapalenia pęcherza po stosunku, ponieważ w trakcie zbliżenia ryzyko wniknięcia patogenów do cewki moczowej zwiększa się w znaczącym stopniu. W większości przypadków u kobiet z częstym zapaleniem pęcherza nie stwierdza się nieprawidłowości w budowie w obrębie układu moczowego.
Przyczyny zapalenia pęcherza moczowego u dzieci
Zapalenie pęcherza u dzieci często wiąże się z nieprawidłową higieną lub wadami anatomicznymi. Ryzyko zapalenia pęcherza u niemowląt może być większe u dzieci pozostających wiele godzin w tej samej pieluszce. W populacji niemowląt występuje najwięcej przypadków zapalenia pęcherza u chłopców z wadami układu moczowego. U dzieci starszych infekcje występują częściej u dziewczynek, u których ujście cewki jest stosunkowo blisko odbytu i z łatwością może dojść do przeniesienia patogenów np. w wyniku podcierania w niewłaściwym kierunku.
Zapalenie pęcherza moczowego – objawy
Zapalenie pęcherza u osób dorosłych daje dość specyficzne objawy, do których można zaliczyć:
- ból i pieczenie podczas oddawania moczu;
- częstomocz;
- oddawanie moczu w niewielkich ilościach (niekiedy nawet w kropelkach);
- częste uczucie napierania na cewkę moczową;
- zmiana wyglądu i zapachu moczu (mętny o intensywnym zapachu);
- ból brzucha;
- stan podgorączkowy;
- utrata apetytu.
U kobiet z zapaleniem pęcherza objawy mogą być odczuwalne również w obrębie całego krocza i układu rozrodczego (np. przy ostrym zapaleniu pęcherza mogą pojawić się delikatne skurcze macicy).
>> Torbiel jajnika — skąd biorą się torbiele na jajnikach i jak je leczyć
Objawy zapalenia pęcherza u dzieci
W przypadku zapalenia pęcherza u dziecka objawy mogą nie być tak specyficzne, jak u osoby dorosłej, dlatego rozpoznanie bywa nieco trudniejsze. Szczególnie skomplikowane jest zdiagnozowanie zapalenia pęcherza u niemowlaka, który nie komunikuje się z opiekunami w stopniu umożliwiającym określenie dolegliwości. W okresie niemowlęcym infekcje pęcherza moczowego objawiają się zwykle:
- wysoką gorączką;
- brakiem apetytu;
- płaczliwością;
- wymiotami.
Dodatkowo rodzice mogą wyczuć zmianę zapachu moczu, jednak nie jest to regułą. U dzieci nienoszących pieluch możliwe jest również zauważenie zmian w wyglądzie moczu, może być np. bardziej mętny lub mieć inny kolor. Jednak tak jak w przypadku zapachu, brak zmian nie oznacza braku nieprawidłowości i odwrotnie. U starszych dzieci mogą występować:
- bóle brzucha i dolnej części pleców;
- pieczenie i kłucie przy oddawaniu moczu;
- częstomocz;
- uczucie parcia i oddawanie moczu w małych ilościach;
- nocne moczenie (czasami)
- stan podgorączkowy lub gorączka.
Przy zapaleniu pęcherza u dziewczynki objawy takie jak pieczenie, swędzenie lub ból mogą dotyczyć nie tylko cewki moczowej, ale całej okolicy krocza. Dlatego nie należy ich bagatelizować.
Niekiedy dzieci nie skarżą się na żadne dolegliwości, a jedynym niepokojącym symptomem jest nagła gorączka. Dlatego ze względu na ryzyko zapalenia pęcherza lekarz powinien zlecić ogólne badanie moczu i/lub posiew moczu u wszystkich bezobjawowo gorączkujących dzieci.
Objawy zapalenia pęcherza moczowego u mężczyzny
Ze względu na budowę i wynikające z niej wydłużenie cewki moczowej, mężczyźni znacznie rzadziej niż kobiety chorują na zapalenie pęcherza moczowego. Nie oznacza to jednak, że problem ich nie dotyczy. Objawy zapalenia pęcherza mogą być również bardzo dokuczliwe. Można wśród nich wyróżnić:
- kłucie i ból prącia;
- pieczenie przy oddawaniu moczu;
- świąd;
- wrażenie niecałkowitego opróżnienia pęcherza;
- częstomocz.
>> Ból jądra – na jakie choroby może wskazywać?
Diagnostyka zapalenia pęcherza moczowego
Charakterystyczne symptomy są wskazaniem do konsultacji lekarskiej, ponieważ w większości przypadków konieczne jest zastosowanie antybiotyków na zapalenie pęcherza. Specyficzne objawy pozwalają lekarzowi na wstępne rozpoznanie zapalenia pęcherza moczowego. Jednak należy wykonać ogólne badania moczu oraz zalecane jest również wykonanie posiewu. Przy zapaleniu pęcherza moczowego w ogólnym badaniu moczu zauważa się znaczną liczbę leukocytów w moczu, może pojawić się również krew oraz białko. Posiew umożliwia rozpoznanie, jakie bakterie wywołały stan zapalny. Na podstawie wyników lekarz może zdecydować, co na zapalenie pęcherza będzie najlepsze w tym konkretnym przypadku.
Wizyta u lekarza pediatry lub lekarza rodzinnego wskazana jest również w przypadku bezobjawowej gorączki u dzieci. Ponieważ może być ona jedynym widocznym objawem zapalenia pęcherza, zalecane jest wykonanie badania moczu.
Zapalenie pęcherza – leczenie
Leczenie zapalenia pęcherza powinno zawsze odbywać się pod kontrolą lekarza, ponieważ wymagane jest wykonanie badań i zastosowanie antybiotyków. Jedynie w przypadku rozpoznanego nawracającego zapalenia pęcherza moczowego leczenie można rozpocząć samodzielnie, stosując antybiotyk uzgodniony wcześniej z lekarzem.
Zapalenie pęcherza – domowe sposoby
Ponieważ infekcje bakteryjne wiążą się z koniecznością zastosowania specjalistycznego leczenia, domowe sposoby na zapalenie pęcherza moczowego powinny mieć jedynie uzupełniający charakter. Nie powinny stanowić leczenia pierwszego wyboru ani opóźniać podjęcia leczenia farmakologicznego. Wspomagająco można zastosować:
- picie soku z żurawiny (na zapalenie pęcherza u starszych dzieci jest sokiem pierwszego wyboru ze względu na to, że działa moczopędnie, zakwasza mocz i utrudnia przyleganie bakterii do ścian pęcherza);
- zioła na zapalenie pęcherza (np. pokrzywa);
- przeciwzapalne i ściągające nasiadówki na zapalenie pęcherza (np. z kory dębu).
Leki na zapalenie pęcherza
Ponieważ nie ma żadnego leku, a tym bardziej skutecznego antybiotyku na zapalenie pęcherza bez recepty, konieczna jest konsultacja z lekarzem. Specjalista dobierze najwłaściwszy preparat. U osób dorosłych stosuje się tabletki na zapalenie pęcherza, u dzieci zazwyczaj podawany jest antybiotyk w syropie. W przypadku bakteryjnego zapalenia pęcherza leki bez recepty nie są skuteczną metodą leczenia i dolegliwość może przejść w stan przewlekły (tzw. przewlekłe zapalenie pęcherza moczowego).
>> Leki i suplementy diety na zapalenie pęcherza moczowego
Zapalenie pęcherza – ile trwa leczenie?
Czas trwania leczenia zapalenia pęcherza moczowego zależy od zastosowanych preparatów, zaawansowania zakażenia i cech osobniczych pacjenta. Zazwyczaj trwa od 5 do 10 dni (czasami 14 lub dłużej). Rozpoczęcie leczenia na wczesnym etapie infekcji zdecydowanie skraca czas farmakoterapii, jeśli tylko bakterie okażą się wrażliwe na zastosowany antybiotyk. Brak poprawy może wskazywać na oporność patogenów na przepisany lek, wówczas zalecane jest wykonanie antybiogramu. Leczenie ostrego zapalenia pęcherza moczowego, szczególnie u najmłodszych dzieci, może wymagać hospitalizacji i dożylnego podania antybiotyków.
Najczęściej zadawane pytania dotyczące zapalenia pęcherza moczowego
Zapalenie pęcherza daje nieprzyjemne objawy w postaci silnego bólu w dolnej części brzucha i pleców. Przy oddawaniu moczu można odczuwać również pieczenie i kłucie, któremu często towarzyszy krwiomocz. W przypadku silnej infekcji może występować gorączka, wymioty oraz ogólne osłabienie organizmu. Do innych objawów zalicza się także bolesność, swędzenie i pieczenie w obrębie krocza oraz uczucie silnego parcia na cewkę moczową, co powoduje dodatkowy dyskomfort.
Wspomagająco przy antybiotykoterapii można również stosować domowe metody, które mają na celu łagodzenie objawów i szybszy powrót do zdrowia. W leczeniu i profilaktyce zaleca się picie soku lub doustnych suplementów, zawierających wyciąg z żurawiny. Pomocne mogą się również okazać zioła o działaniu moczopędnym, takie jak: pokrzywa, skrzyp polny, mniszek lekarski, lubczyk czy liście brzozy. Łagodząco na zapalenie pęcherza można także stosować ciepłe nasiadówki z dodatkiem rumianku, krwawnika lub kory dębu.
Zapalenie pęcherza daje specyficzne objawy, takie jak: częstomocz, ból w podbrzuszu i dolnej części pleców oraz pieczenie przy oddawaniu moczu. Jednak dokładna diagnostyka jest w stanie rozpoznać infekcję oraz określić jej źródło. W tym celu wykonuje się ogólne badanie moczu oraz posiewowe, aby zidentyfikować patogeny odpowiedzialne za wywołanie zapalenia pęcherza. W uzasadnionych przypadkach lekarz może dodatkowo zlecić morfologię krwi, aby wykluczyć inne choroby układu moczowego.
Zapalenie pęcherza moczowego jest infekcją wywołaną przez patogeny przeniesione przez cewkę moczową. Odpowiedzialne są za to zazwyczaj bakterie E.coli, a także inne drobnoustroje z grupy wirusów i grzybów. Leczenie zapalenia pęcherza wymaga wdrożenia antybiotykoterapii, zwłaszcza jeśli problem ma charakter nawracający. Konieczna jest więc konsultacja z lekarzem, który po dokładnej diagnostyce dobierze odpowiednie leki.
