Torbiel jajnika — skąd biorą się torbiele na jajnikach i jak je leczyć?

Torbiel jajnika — co to jest?

W kobiecym jajniku każdego miesiąca dojrzewa jedna komórka jajowa. Pęcherzyk rośnie do około 2 mm na dobę. Pod wpływem hormonów w pewnym momencie powinien pęknąć i uwolnić komórkę jajową. Jednak nie zawsze tak się dzieje, wtedy pęcherzyk ciągle rośnie — tak powstaje torbiel. Jest to torbiel pęcherzykowa, zwana także czynnościową lub prostą. Torbiel tego rodzaju jest zmianą łagodną i w momencie pojawienia się miesiączki ulega wchłonięciu.

Torbiel ciałka żółtego

Druga torbiel, która najczęściej rozwija się u kobiet, to torbiel ciałka żółtego. Ciałko żółte pojawia się w II fazie cyklu, zaraz po owulacji. Jest to zmiana łagodna, która przeważnie osiąga zmiany ok. 4-6 cm.

Torbiel krwotoczna

Kolejna niegroźna torbiel to torbiel krwotoczna. Powstaje w czasie owulacji i czasami daje delikatne dolegliwości bólowe. Można ją porównać do siniaka, zazwyczaj wchłania się w ciągu miesiąca.

Torbiel endometrialna

Istnieją również torbiele endometrialne, które należy leczyć, a duże szybko usuwać. Są to tzw. torbiele czekoladowe, bezpośrednio związane z endometriozą. Rozrost tych zmian może doprowadzić do ich pęknięcia, a tym samym do rozlania się krwi do jamy brzusznej. Jeśli tak się stanie, może to wywołać groźne dla zdrowia i życia zapalenie otrzewnej.

Torbiel dermoidalna, czyli łagodny nowotwór

Torbiel dermoidalna (skórzasta) jest strukturą będącą łagodnym nowotworem o nazwie, która budzi dreszcze. Jest to tzw. potworniak. Ten rodzaj torbieli często jest wykrywany przypadkowo, np. w czasie rutynowego badania USG miednicy. Czasem bywa zauważany podczas wykonywania operacji, które miały zupełnie inne podstawy, np. wycięcie wyrostka robaczkowego. Warto podkreślić, że ostateczne rozpoznanie można przeprowadzić dopiero po wykonaniu badania histopatologicznego usuniętej cysty.

>> Suchość pochwy – skąd się bierze i co może pomóc?

Jak objawia się torbiel jajnika?

Przy torbielach jajnika występują różne objawy, które często wiążą się z dyskomfortem odczuwanym w jamie brzusznej. Objawy charakterystyczne dla torbieli jajnika to:

• ból w okolicy podbrzusza,
• uczucie dyskomfortu w brzuchu,
• obniżona płodność i trudności z zajściem w ciążę,
• ból podczas stosunków płciowych,
• uczucie parcia na pęcherz moczowy oraz częste oddawanie moczu,
• zaburzenia miesiączkowania,
• omdlenia oraz bóle głowy,
• nudności i wymioty — objawy wywoływane przez duże torbiele.

Torbiel jajnika — przyczyny schorzenia

Przyczyny powstawania torbieli są bardzo różnorodne. Niemal u każdej kobiety w ciągu całego życia w jajnikach pojawi się torbiel, którą może uwidocznić badanie ultrasonografem podczas wizyty u ginekologa. Pośród przyczyn powstawania torbieli można wymienić:

• zaburzenia hormonalne związane z miesiączkowaniem,
• nieprawidłowe zanikanie ciałka żółtego,
• endometrioza.

Czynniki zwiększające ryzyko powstawania torbieli to uzależnienie od nikotyny, stosowanie hormonalnej antykoncepcji oraz niektórych leków, szczególnie tamoksifenu stosowanego w terapii raka piersi.

>> Rak jajnika – jakie daje objawy, jak można go wykryć?

Jak wygląda leczenie torbieli jajnika?

Podstawowe badanie wykonywane w celach diagnostycznych to USG. Doświadczony ginekolog, spoglądając na ekran aparatu, może ustalić, z jaką torbielą mamy do czynienienia. Zmianę złośliwą można poznać po silnym unaczynieniu. Wyróżnia się ona również tym, że nie ma tendencji do wchłaniania się, ale nieustannie rośnie. Z tego powodu konieczne są wizyty kontrolne raz na jakiś czas, aby sprawdzić stan torbieli. Jeżeli zachodzi podejrzenie torbieli nowotworowej, warto oznaczyć poziom markera CA 125 i test ROMA. Drugi jest testem ilościowym, który służy do wyliczania ryzyka obecności złośliwego nowotworu na podstawie wartości stężeń CA-125 i HE4, a także statusu menapauzalnego pacjentki. Przed podjęciem leczenia trzeba ocenić charakter torbieli w badaniu histopatologicznym. Dlatego czasem konieczne jest wykonanie biopsji.

Leczenie hormonalne torbieli jajnika

Hormonalne leczenie torbieli jajnika polega najczęściej na stosowaniu tabletek hormonalnych. Te ograniczają ryzyko rozwoju torbieli prostej, ponieważ leczenie wyhamowuje owulację. Z kolei torbiele czekoladowe, charakterystyczne dla endometriozy, reagują na leczenie gastagenami albo analogami gonadoliberyny.

Leczenie farmakologiczne torbieli jajnika

Nie istnieje skuteczne farmakologiczne leczenie torbieli oprócz wspomnianego leczenia hormonalnego. Dostępne są jednak terapie, które opierają się na leczeniu objawów bólowych związanych np. z endometriozą. Jednak farmakologiczne leczenie torbieli endometrialnych budzi wiele kontrowersji w związku z czasem trwania terapii i możliwymi działaniami niepożądanymi

Torbiel jajnika a operacja

Zabiegi operacyjne są podstawową formą leczenia przyczynowego torbieli. Jest to wskazane szczególnie dla zmian powyżej 5-7 cm, torbieli objawowych lub torbieli o nietypowych cechach, które zwiększają prawdopodobieństwo nowotworu. U kobiet w wieku menopauzalnym lub pomenopauzalnym decyzje o leczeniu operacyjnym zapadają dosyć często. Z kolei u kobiet w wieku okołoporodowym zaplanowanie terapii wiąże się z licznymi trudnościami, dlatego że leczenie operacyjne niesie ze sobą ryzyko utraty czynności jajnika. A to ogranicza możliwości zajścia w ciążę.

>> Cytologia – jak wygląda badanie. Jak opisuje się wynik cytologii – wywiad z ginekologiem

Usuwanie torbieli jajnika 

Torbiele jajników są usuwane najczęściej metodą laparoskopową, jest to operacja cechująca się bardzo małą inwazyjnością. Jeśli zmiana ma charakter nowotworowy, przeprowadza się operację tradycyjną z nacięciem powłok brzusznych. Operacja torbieli jest konieczna również w przypadku nagłych stanów, obszernych zmian uciskających narządy lub kiedy ryzyko złośliwości zmiany jest wysokie. Po przeprowadzonym leczeniu nadal konieczne są regularne kontrole w gabinecie ginekologicznym.

Czy torbiel jajnika przeszkadza w zajściu w ciążę?

Torbiel jajnika rzadko jest przeszkodą w staraniach o dziecko. O wiele ważniejsza jest jednak przyczyna jej powstania. Czy są to zaburzenia hormonalne, a może obecność endometriozy? Trudno jest podjąć decyzję o interwencyjnym leczeniu u kobiet będących w wieku rozrodczym. Pochopne wykonanie operacji może wiązać się z licznymi trudnościami dla kobiety. A jest to przede wszystkim trudność zajścia w ciążę. Z kolei nieleczona torbiel może prowadzić do powikłań. Każdy przypadek należy rozpatrywać indywidualnie, biorąc pod uwagę wszystkie możliwe scenariusze.

Torbiel jajnika — zagrożenia wynikające z zaniedbania

Jeżeli na jajniku pojawi się torbiel, nie można tego bagatelizować. Torbiel może się skręcić, a to z kolei doprowadza do jej niedokrwienia. Jest to stan, który można śmiało porównać do zawału serca. Dochodzi wówczas do przerwania dopływu krwi, a w konsekwencji do martwicy organu. Wówczas konieczna jest pilna operacja wraz z usunięciem jajnika.
Kolejne ostre powikłanie torbieli jajnika to jej pęknięcie. Krew rozlewa się wtedy do jamy brzusznej. Wylana treść ulega wchłonięciu, a sam proces jest przeważnie nieodczuwalny dla kobiety. Obydwa stany są określane jako ostre i rzadkie w stosunku do częstotliwości występowania torbieli bezobjawowych. Warto być świadomym możliwych powikłań i regularnie kontrolować stan zdrowia.

>> Zdrowie kobiety po menopauzie