Nietolerancja glutenu a celiakia – podobieństwa i różnice

Niewłaściwa reakcja organizmu po zjedzeniu pokarmu zawierającego gluten nie musi być skutkiem alergii. Wyróżniamy:

•  celiakię – enteropatię glutenową zaliczaną do chorób o podłożu immunologiczny
• nadwrażliwość na gluten – niezwiązaną z celiakią (Non-Coeliac Gluten Sensitivity), czyli nieceliakalną nadwrażliwość na gluten - o patomechanizmie nieautoimmunologicznym i niealergicznym;
• alergię na pszenicę – chorobę o patomechanizmie alergicznym

Na czym polega różnicowanie celiakii, alergii na pszenicę i nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten? Jak odróżnić te dolegliwości?

Celiakia – choroba autoimmunologiczna

Celiakia o choroba o podłożu immunologicznym, może ujawnić się w każdym wieku. W celiakii klasycznej występują typowe objawy celiakii (przewlekłe biegunki, spadek masy ciała, tłuszczowe lub wodniste stolce, częste bóle brzucha i wzdęcia).

Dużo trudniej zdiagnozować celiakię bezobjawową – ten typ celiakii charakteryzuje się brakiem objawów klinicznych, nie stwierdza się też nieprawidłowości w badaniach kosmków jelitowych. Celiakia nietypowa to trzeci rodzaj celiakii – mogą wystąpić niektóre charakterystyczne objawy jelitowe, stwierdza się zaniki kosmków jelitowych śluzówki jelita cienkiego.

W przebiegu celiakii poza klasycznymi objawami jelitowymi (biegunki, bóle, wzdęcia, zaparcia) u chorych obserwuje się spadek masy ciała, niski wzrost, drażliwość, przewlekłe zmęczenie, a w badaniach krwi – podwyższone stężenie aminotransferaz.

Celiakia – najważniejsze cechy

• patomechanizm celiakii: autoimmunologiczny; niewłaściwa reakcja układu odpornościowego;
• typowe objawy celiakii: przewlekłe biegunki, spadek masy ciała, tłuszczowe lub wodniste stolce, częste bóle brzucha i wzdęcia; celiakia może też przebiegać bezobjawowo
• częstotliwość występowania celiakii: ok. 1 proc.
• badanie – przeciwciała (TG2, EMA): dodatnie
• badanie – biopsja dwunastnicy: wykazuje zanik kosmków w celiakii klasycznej;
• testy skórne, testy alergiczne: ujemne

Leczenie celiakii polega przede wszystkim na stosowaniu ścisłej diety bezglutenowej.

Nieceliakalna nadwrażliwość na gluten

Przyczyny nietolerancji glutenu nie są do końca poznane – nie udało się jednoznacznie wskazać ani mechanizmów immunologicznych nadwrażliwości na gluten niebędącej celiakią, ani jej markerów serologicznych czy zmian histopatologicznych. Diagnostyka nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten polega więc na wykluczeniu celiakii oraz alergii na pszenicę (zależnej od IgE).

Objawy nadwrażliwości na gluten to m.in.: biegunki, bóle brzucha, wahania nastroju, przewlekłe zmęczenie, problemy skórne (szczególnie po zjedzeniu pokarmów z glutenem).

Nieceliakalna nadwrażliwość na gluten – najważniejsze cechy

• patomechanizm nadwrażliwości na gluten: nieautoimmunologiczny i niealergiczny;
• typowe objawy nadwrażliwości na gluten: przewlekłe biegunki, problemy pokarmowe, bóle brzucha, problemy skórne, przewlekłe zmęczenie i osłabienie;częstotliwość występowania nadwrażliwości na gluten: ok. 6 proc.
• badanie – przeciwciała (TG2, EMA): ujemne
• badanie – biopsja dwunastnicy: nie stwierdza się zaników kosmków, wynik prawidłowy;
• testy skórne, testy alergiczne: ujemne.

 Leczenie nadwrażliwości na gluten polega przede wszystkim na stosowaniu diety bezglutenowej (w przypadku nadwrażliwości na gluten niewielkie ilości glutenu są tolerowane w diecie).

Alergia na pszenicę – jak rozpoznać?

Objawy alergii na pszenicę to m.in. obrzęki naczyniowe, duszności, a w skrajnych przypadkach: wstrząs anafilaktyczny. Warto wiedzieć, że w przypadku alergii na pszenicę do reakcji alergicznej może doprowadzić nawet wdychanie drobin pszenicy (np. mąki pszennej). Przyczyną alergii na pszenicę nie jest gluten – objawy alergii na pszenicę wywołuje białko należące do frakcji albumin/globulin i najczęściej jest nim inhibitor amylazy trypsyny.

Alergia na pszenicę – najważniejsze cechy

• patomechanizm alergii na pszenicę: alergiczny;
• typowe objawy alergii na pszenicę: obrzęki naczyniowe, duszności, nieżyt nosa, pokrzywka, astma, skurcze brzucha, wymioty;
• częstotliwość występowania alergii na pszenicę: ok. 0,4-4 proc.
• badanie – przeciwciała (TG2, EMA): ujemne;
• badanie – biopsja dwunastnicy: nie stwierdza się zaników kosmków, wynik prawidłowy;
• testy skórne, testy alergiczne: wynik dodatni.

Leczenie alergii na pszenicę polega przede wszystkim na wyeliminowaniu pszenicy z diety.

Celiakia, alergia na pszenicę, nadwrażliwość na gluten – jak rozpoznać?

W diagnostyce celiakii, alergii na pszenicę i nadwrażliwości na gluten wykonuje się zarówno badania serologiczne, jak i histopatologiczne, a także testy skórne i testy prowokacji.