Leki na świerzb

Świerzb przenoszony jest przez samicę świerzbowca, rodzaju roztocza Sarcoptes scabiei bytującego w skórze, która drążąc norę wnika w górną warstwę naskórka gdzie składa jaja. Pierwsze oznaki świerzbu, grudki w kształcie tunelu, przecinka o długości od kilku milimetrów do 1 cm pojawiają się na skórze w ciągu 2 do 5 tygodni od zakażenia. Najczęściej występują w miejscach gdzie skóra jest cienka, takich jak fałdy międzypalcowe, obszar pępka, pach, miejsc zginania łokcia, pośladkach, u mężczyzn trzon penisa oraz obszar brodawek sutkowych u kobiet. U niemowląt, osób starszych czy z zaburzoną odpornością zmiany mogą obejmować całe ciało.

Świerzb – objawy

Rozpoznanie świerzbu dokonuje lekarz na podstawie występujących objawów klinicznych, dodatkowo lekarz może zlecić badanie mikroskopowe zeskrobin naskórka. Do objawów należy:

• intensywny świąd (nawet w miejscach poza wykwitami), często nasilający się w porze nocnej lub po gorącej kąpieli, gdzie rozgrzane ciało stymuluje świerzbowca do większej aktywności
• wykwity grudkowe
• przebarwienia
• złuszczanie skóry
• przeczosy.

Jak leczyć świerzb?

Celem leczenia świerzbu jest zarówno usunięcie bytującego pasożyta ze skóry jak i podjęcie działań redukujących ryzyko przenoszenia choroby na inne osoby. Samo leczenie może być prowadzone zarówno u osoby zakażonej jak i osób mających bezpośredni kontakt z chorym.

Jako środki zapobiegawcze zaleca się, by wszystkie przedmioty wykorzystywane w ciągu ostatnich 3 dni umieścić np. w plastikowej torbie na co najmniej 72 godziny, zabezpieczy to przenoszenie roztoczy na pozostałe osoby – świerzbowiec ludzki może przeżyć poza żywicielem około 48 – 72 godziny. Podczas stosowanej terapii dodatkowo zaleca się codzienną zmianę odzieży i pościeli. Ponadto zaleca się by wszystkie używane ubrania, pościel, ręczniki uprać w temperaturze co najmniej 50°C. Dodatkowo warto odkurzyć, wyczyścić wszystkie dywany, kanapy, krzesła z którymi chory miał kontakt.

Leki na świerzb

• Permetryna 5%
• Krotamiton 10%
• Benzoesan benzylu 10-25%
• Maść siarkowa 20% (recepturowa)
• Iwermektyna

Wśród dostępnych preparatów największą skutecznością wykazują kremy z 5% permetryną. Środek nakłada się cienką warstwą na skórę, równomiernie na całe ciało, w tym szczególnie na kark, dłonie, podeszwę stóp, skórę między palcami, łokcie, pod pachami, narządach płciowych i pośladkach. U osób dorosłych (w odróżnieniu od dzieci, czy osób w wieku podeszłym) nakładanie kremu na twarz i głowę nie jest konieczne, chyba, że występują wykwity w danym miejscu. W przypadku nakładania kremu na twarz należy zachować ostrożność podczas stosowania w okolicy oczu oraz ust. Nie należy zlizywać kremu. Preparat powinno pozostawić się na skórze do 8 godzin, w tym czasie nie należy korzystać z kąpieli, a jeżeli w tym czasie będą myte, np. ręce krem należy nałożyć ponownie.

W przypadku przestrzegania powyższych zasad jednorazowe leczenie powinno być wystarczające, jednak w przypadku utrzymujących się objawów lub ich nawrotu, może być konieczne powtórzenie leczenia po 14 dniowej przerwie. Permetryna może powodować działania niepożądane: bóle głowy, zaburzenia czucia, duszności, nudności, wysypkę na skórze lub kontaktowe zapalenie skóry.

Krotamiton w stężeniu 10% to kolejny środek stosowany miejscowo na skórę. Lek oprócz leczenia świerzbu stosuje się również w leczeniu świądu różnego pochodzenia, w tym świądu alergicznego oraz po ukąszeniu owadów. W leczeniu świerzbu lek wciera się w suchą i czystą skórę raz na dobę, przez 3-5 dni, najlepiej na noc. W tym czasie należy również zachować dodatkowe środki ostrożności związane z zmianą pościeli i odzieży. Krotamiton może powodować odczyny alergiczne i uczucie ciepła po podaniu. 

Benzoesan benzylu w stężeniu 10-25% (w Polsce dostępny jedynie kosmetyk w stężeniu 10%), wg. europejskich wytycznych dotyczących postepowania w przypadku świerzbu zaleca się stosowanie preparatu raz na dobę, na noc przez 2 kolejne dni. Terapię należy powtórzyć po 7 dniach.   

Lekarze do leczenia świerzbu mogą zlecić również stosowanie sporządzonych w recepturze aptecznej maści siarkowych w stężeniu do 20%.

Na świecie stosowana jest również doustnie iwermektyna, jednak jak na razie w Polsce preparat dostępny jedynie w formie importu docelowego, lek nie jest zarejestrowany w kraju.

Historycznie w leczeniu świerzbu stosowano również pestycyd lindan, jednak ze względu na jego toksyczność substancja została wycofana z Polski.

Dlaczego leczenie świerzbu jest konieczne?

Nieleczony świerzb, poza dokuczliwymi objawami oraz niekontrolowanym rozprzestrzenianiem się zakażenia na inne osoby, może prowadzić do powikłań. Rozdrapana skóra zwiększa ryzyko infekcji bakteryjnej. Może dochodzić do zakażenia gronkowcem lub paciorkowcem, mogących doprowadzić do powikłań narządowych, np. kłębuszkowego zapalenia nerek czy gorączki reumatycznej.

Bibliografia:

Khalil S, Abbas O, Ghani Kibbi A, Kurban M. Scabies in the age of increasing drug resistance. PLoS Negl Trop Dis. 2017 Nov; 11(11): e0005920.

Dressler C, Rosumeck S, Sunderkötter C, Werner R.N, Nast A. The Treatment of Scabies. A Systematic Review of Randomized Controlled Trials. Dtsch Arztebl Int. 2016 Nov; 113(45): 757–762.

Salavastru C.M, Chosidow O, Boffa M.J, Janier M, Tiplica G.S. European guideline for the management of scabies. JEADV 2016; DOI: 10.1111/jdv.1435