Leki na trądzik. Tabletki, maści, żele na receptę i bez recepty

Jak powstaje trądzik? W wyniku nadmiernego wydzielania sebum, pory skóry są zamykane przez łój, a to prowadzi do zakażenia mieszków włosowych i gruczołów łojowych przez bakterie. Trądzik może mieć postać niezapalną – wówczas głównym problemem są zaskórniki lub zapalną, kiedy dominują podskórne grudki, krosty, bolesne guzki oraz wypełnione ropą i krwią cysty. W przypadku trądziku młodzieńczego przyczyną problemów skórnych są najczęściej zmiany hormonalne, typowe dla okresu dojrzewania. W przypadku osób dorosłych brak jednoznacznej przyczyny występowania zmian trądzikowych, choć podejrzenia padają także na zaburzenia hormonalne, nadmiar androgenów (u kobiet), przewlekły stres i niezdrową dietę.

>> Maści antybakteryjne, kremy i żele przeciwtrądzikowe, mydła

Aby poprawić wygląd cery trądzikowej, konieczne jest zarówno odpowiednie leczenie jak i umiejętna pielęgnacja skóry. Mimo, że skóra osób z trądzikiem jest zazwyczaj tłusta i zgrubiała należy się z nią obchodzić delikatnie, nie wysuszać jej nadmiernie i nie podrażniać.

Leki na trądzik

Leki stosowane w leczeniu zaawansowanych postaci trądziku to:

• Antybiotyki (erytromycyna, klindamycyna – miejscowo, na skórę; tetracykliny – miejscowo i doustnie)
• Nadtlenek benzoilu
• Pochodne witaminy A
• Kwas azelainowy
• Kwas salicylowy
• Leki hormonalne

Antybiotyki w leczeniu trądziku

Antybiotykoterapia w leczeniu trądziku może polegać na stosowaniu na zmienioną chorobowo skórę maści, kremów lub żeli z antybiotykiem lub na przyjmowaniu antybiotyków doustnie. Skuteczność antybiotyków stosowanych miejscowo wynika z hamowania rozwoju bakterii Propionibacterium acnes oraz z mechanizmów immunomodelujących, czyli wzmacniania układu odpornościowego w walce z bakteriami powodującymi trądzik. Z kolei antybiotyki doustne, stosowane w bardziej zaawansowanych postaciach trądziku, działają przede wszystkim poprzez regulowanie odpowiedzi zapalnej skóry na bakterie.

Na leczenie antybiotykiem najbardziej podatny jest trądzik pospolity, mający postać zaskórników, krostek i grudek.

Uwaga – Antybiotykami leczy się jedynie zaawansowane postaci trądziku. Ponieważ bakterie „uczą się”, jak radzić sobie z antybiotykiem. Kuracja taka zwykle jest najbardziej skuteczna w początkowej fazie leczenia. Nie powinna być stosowana przewlekle oraz powinna być łączona z innymi lekami i specyfikami na trądzik (retinoidami, kwasem azelainowym, nadtlenkiem beznoilu).

Antybiotyki stosowane na skórę:

Erytromycyna – występuje w postaci żeli, kremów i maści, działa bakteriostatycznie (hamuje namnażanie się bakterii).

Klindamycyna – występuję w postaci płynów, emulsji i żelu. W zależności od stężenia drobnoustrojów i ich rodzaju działa bakteriostatycznie lub bakteriobójczo.

Leki na trądzik zawierające antybiotyki mogą być stosowane rano i wieczorem (nie są światłoczułe). W odróżnieniu od stosowanych w terapii trądziku retinoidów nie powodują nadwrażliwości na promieniowanie słoneczne.

W przypadku leczenia trądziku antybiotykami trzeba liczyć się z możliwością wystąpienia działań niepożądanych. Doustne leki z antybiotykiem przyjmuje się nawet przez kilka miesięcy, co może wpłynąć na większą skłonność do zakażeń grzybiczych układu pokarmowego oraz rozrodczego, oraz problemów żołądkowo-jelitowych, wynikających z faktu pozbycia się prawidłowej flory bakteryjnej. Dlatego w czasie antybiotykoterapii w leczeniu trądziku warto jednocześnie przyjmować probiotyki. Z kolei antybiotyki stosowane na skórę mogą powodować podrażnienie, świąd i nadmierne wysuszenie naskórka.

Czytaj więcej: Jak leczyć trądzik - wskazówki dermatologa

Nadtlenek benzoilu w leczeniu trądziku

Nadtlenek benzoilu jest substancją o działaniu:

• przeciwzapalnym
• przeciwbakteryjnym
• złuszczającym
• ograniczającym wydzielanie sebum
• pobudzającym syntezę kolagenu
• wysuszającym
• miejscowo znieczulającym
• przeciwświądowym

Jest to popularny składnik leków do skóry trądzikowej, dobre efekty przynosi przede wszystkim u osób z trądzikiem pospolitym w postaci krostek i grudek. Nadtlenek benzoilu może powodować nadmierne wysuszenia i złuszczanie się skóry (zwłaszcza, gdy jest stosowany w zbyt dużym stężeniu). Aby zminimalizować ryzyko podrażnień, po umyciu twarzy należy odczekać ok. 30 minut z nałożeniem preparatu z nadtlenkiem benzoilu. Substancja ta nie powinna być stosowana jednocześnie z pochodnymi witaminy A (retinoidami).

Nadtlenek benzoilu może odbarwiać ubrania, z którymi styka się skóra, ręczniki, w które wycieramy ręce z resztek preparatu czy nawet włosy, jeśli jest stosowany blisko skroni czy czole na linii włosów.

Pochodne witaminy A (retinoidy) w leczeniu trądziku

W leczeniu trądziku wykorzystywane sątakże pochodne witaminy A, takie ja retinol, tretynoina, izotretynoina, adapalen, które charakteryzują się szerokim spektrum działania na skórę. Retinoidy to związki rozpuszczalne w tłuszczach, które łatwo wnikają w warstwę rogową naskórka, docierając aż do skóry właściwej i tkanki podskórnej. Przyspieszają  odnowę naskórka, wpływając na czynniki wzrostu i normalizując procesy różnicowania keratynocytów (komórek naskórka). 

Jak działają retinoidy?

• udrożniają gruczoły łojowe
• hamują rozwój bakterii Staphylococcus epidermidis i Propionibacterium acnes
• stymulują wzrost i różnicowanie się komórek
• działają przeciwzapalnie, przeciwłojotokowo i przeciwtrądzikowo
• przyspieszają proces gojenia się skóry i zwiększają jej odporność na działanie czynników zewnętrznych np. promieniowania słonecznego
• usuwają przebarwienia potrądzikowe

Retinoidy to w większości leki, przepisywane przez lekarza. Obecnie jedynym dostępnym bez recepty preparatem z tretynoiną jest żel Mediqskin Plus. W bardzo nasilonych postaciach trądziku retinoidy mogą być stosowane doustnie, najczęściej jednak aplikuje się je na skórę w postaci żeli lub płynów. Ich stosowanie bardzo często wiążę się z działaniami niepożądanymi, dlatego należy stosować je ostrożnie i umiejętnie. Niepożądane efekty dotyczą głównie skóry i błon śluzowych w miejscu aplikacji. Do najczęstszych należą podrażnienie skóry, suchość, złuszczanie, rumień, uczucie palenia i świąd. Działania niepożądane w większości przypadków są zależne od dawkowania oraz stopnia przyzwyczajenia skóry do retinoidów. Im dłużej są one stosowane tym skóra lepiej reaguje także na wyższe stężenie tej substancji. To dlatego, osobom, które zaczynają kurację retinoidami, zazwyczaj zaleca się aplikować je początkowo 1-2 razy w tygodniu, aby skóra miała możliwość się do nich przyzwyczaić, a następnie zwiększać częstotliwość.

W trakcie stosowania pochodnych witaminy A należy unikać nasłonecznienia. Dotyczy to przede wszystkim tretynoiny, izotretynoiny i retinolu, czyli retinoidów starszej generacji. Adapalen zaliczany do retinoidów trzeciej generacji jest mniej światłoczuły, choć w rzadkich przypadkach może powodować oparzenia słoneczne.

>> Przebarwienia po trądziku – dlaczego powstają i jak je usunąć?

 Kwas azelainowy w leczeniu trądziku

W terapii trądziku wykorzystywane są także przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, złuszczające i wybielające właściwości kwasu azelainowego.

Kwas azelainowy:

• zwalcza bakterie tlenowe i beztlenowe
• normalizuje pracę gruczołów łojowych – skóra mniej się przetłuszcza, mniej błyszczy
• zapobiega stanom zapalnym

Kwas azelainowy, jako jedna z nielicznych substancji czynnych, jest wykorzystywany zarówno do leczenia trądziku pospolitego, jak i różowatego. Może być stosowany na skórę delikatną, wrażliwą, atopową, płytko unaczynioną czy dotkniętą łuszczycą. Jednak stosowanie kwasu azelainowego często powoduje pieczenie, rumień i świąd (co nie jest przeciwwskazaniem do kontynuowania terapii, ewentualnie można zmniejszyć ilość nakładanego leku lub częstotliwość aplikacji). Rzadziej występujące problemy przy stosowaniu kwasu azelainowego to łuszczenie się skóry, nadmierne jej przesuszenie i odbarwienia (na które powinny zwracać uwagę przede wszystkim osoby o ciemnej karnacji oraz stosujące tę substancję punktowo).

Kwas azelainowy działa z taką samą intensywnościom przez cały czas trwania kuracji, skóra się na niego nie uodparnia.

Kwas salicylowy na trądzik

W leczeniu trądziku wykorzystuje się także keratolityczne właściwości kwasu salicylowego. Kwas salicylowy, złuszczając warstwę rogową naskórka przyspiesza odnowę komórkową skóry. Oczyszcza i zwęża ujścia gruczołów łojowych, a dzięki temu zapobiega tworzeniu się nowych wyprysków. Kwas salicylowy ogranicza powstawania zaskórników, zwęża pory, często jest składnikiem kosmetyków myjących do cery trądzikowej, toników, peelingów (w niższym stężeniu do użytku domowego, w wyższym – stosowanych w gabinetach kosmetycznych), znajduje się też w popularnej paście cynkowej Lassari.